Morgunblaðið - 19.08.1976, Blaðsíða 16

16 MORGUNBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 19. ÁGUST 1976
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavik.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthias Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6. simi 10100
Auglýsingar Aðalstræti 6, simi 22480
Áskriftargjald 1000,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 50,00 kr. eintakið.
Aundanförnum mánuðum
hefur mátt sjá ýmis bata-
merki i efnahagsmálum okk-
ar íslendinga, sem eru ótvi-
ræð vísbending um, að þær
ráðstafanir í efnahagsmálum,
sem ríkisstjórnin hefur gripið
til að síðustu tveimur árum,
séu smátt og smátt að bera
nokkurn árangur Jafnframt
h^fur verðlagsþróun á út-
flutningsafurðum okkar ver-
ið hagstæð og þessvegna
að mörgu leyti bjartari horf-
ur en veríð hefur um skeið.
Það er einnig Ijóst að fram-
kvæmdir hafa verið miklar á
þessu sumri og ótti manna
við að erfitt mundi reynast að
finna vinnu fyrir þann mikla
fjölda skólafólks, sem kemur á
vinnumarkaðinn á hverju
sumrí. hefur reynzt ástæðulaus
með öllu En þótt þannig sé
ástæða til nokkurrar bjartsýni
ber okkur að ganga hægt um
gleðinnar dyr og alveg sérstak-
lega verðum við að hafa tvennt
í huga í þessu sambandi
Fyrst er þess að gæta, að
verðbólga er enn mjög mikil
hér á landi. Því er spáð, að hún
verði um 27% frá ársbyrjun til
ársloka og hefur þá tekizt að
draga úr henni um helmíng frá
þeim verðbólguvexti, sem hér
var við lýði, þegar núverandi
ríkisstjórn tók við völdum. Það
er umtalsverður árangur, en
ekki nægilegur samt. Verð-
bólga er enn mun meiri á ís-
landi en í nálægum löndum og
Ijóst er, að nágrannaþjóðir okk-
ar, sem átt hafa við verðbólgu-
vanda að striða, hafa náð mun
meiri árangri heldur en við og
má þar til nefna bæði Norður-
landaþjóðir og Breta. Hinir síð-
arnefndu hafa náð mjög mikl-
um árangri i baráttu sinni við
verðbólguna á undanförnum
mánuðum. Sérstök ástæða er
til að undirstrika þetta vegna
þess, að hin mikla verðbólga,
sem hér er enn, kallar á áfram-
haldandi mjög strangar að-
haldsaðgerðir á þessu ári og
næsta ári. Nú í ár hefur mjög
rík áherzla verið lögð á að
halda fjármálum rikisins á rétt-
um kili og að tryggja greiðslu-
hallalausa afkomu ríkissjóðs I
ár. Það er ein megin forsenda
þess, að okkur miði eitthvað
áfram í viðureigninni við verð-
bólguna. Nú um þessarmundir
er unnið að undirbúningi fjár-
laga fyrir árið 1977. Einmitt
meðan á þeim undirbúningi
stendur er nauðsynlegt að
itreka, að engu minna aðhalds
verður að gæta i útgjöldum
rikissjóðs og sveitarfélaga á
næsta ári heldur en á yfirstand-
andi ári. Þingmenn verða að
gæta hófs f útgjaldaóskum sín-
um, þegar fjárlagafrumvarpið
kemur til þeirra kasta i haust.
Hin æðisgengna verðbólga
sem hér hefur geisað frá tímum
vinstri stjórnar hefur leikið
þjóðfélag okkar grátt og mikil
verðmæti hafa brunnið á báli
verðbólgunnar. Þess vegna er
nauðsynlegt að allur almenn-
ingur geri sér Ijóst, að þótt
nokkuð hafi miðað áfram I
þessari baráttu er henni engan
veginn lokið.
Ein megin forsenda þess, að
baráttan við verðbólguna beri
árangur á næstu misserum er
að sjálfsögðu, að kjarasamn-
ingar þeir, sem væntanlega
verða gerðir á næsta ári, taki
mið af þeirri nauðsyn að ná
verðbójgunni niður. Sjálfsagt
getum við margt lært af ná-
grannaþjóðum okkar í þessum
efnum. Lykillinn að árangurs-
ríkri baráttu Breta gegn verð-
bólgunni er samkomulag milli
rtkisvalds og aðila vinnumark-
aðar um að halda launahækk-
unum i skefjum. Jafnvel þótt
mönnum kunni að sýnast
grundvöllur til launahækkana
vegna batnandi viðskiptakjara
út á við, verða menn að gera
sér grein fyrir því, að miklar
launahækkanir geta verkað
eins og olia á verðbólgueldinn.
En þar kemur einnig fleira til.
Á þeim erfiðleikaárum, sem
á undan hafa gengið, hefur
skuldasöfnun þjóðarinnar verið
mjög mikil, einfaldlega vegna
þess að landsmenn voru ekki
tilbúnir til þess að skerða lífs-
kjör sín jafnfljótt og jafnmikið
og versnandi ytri skilyrði gáfu
tilefni til á árunum 1974 og
1975. Þær auknu tekjur, sem
þjóðarbúinu kunna að áskotn-
ast á næstu mánuðum og miss-
erum vegna hagstæðari ytri
skilyrða geta ekki fyrst í stð
gengið til þess að bæta Iffskjör
fólks og auka kaupmátt launa í
landinu. Þessi tekjuauki verður
að ganga til þess að greiða
niður þær skuldir, sem af fram-
angreindum ástæðum hafa
safnazt upp á síðustu árum og
eru geysimiklar. Að þessu leyti
er þjóðarbúinu nákvæmlega
eins farið og einstaklihgi, sem
af einhverjum ástæðum neyð-
ist til þess að safna skuldum á
tilteknu timabili Þegar hagur
hans batnar hlýtur hann að
nota batann til þess að greiða
upp skuldir fyrri ára áður en
hann leyfir sér þann munað að
nota tekjuaukann til þess að
auka lífsþægindi sín og bæta
lífskjör.
Þetta tvennt, áframhaldandi
barátta gegn verðbólgunni
með aðhaldsstefnu á öllum
sviðum og niðurgreiðsla þeirrar
miklu skulda&úpu, sem við höf-
um stofnað okkur í, hljóta að
verða megin viðfangsefnin i
efnahagsmálum okkar íslend-
inga á næstu misserum.
V erðbólgan og
skuldasöfnunin
tStíi, THE OBSERVER THE OBSERVER étffc THE OBSERVER THE OBSERVER THE OBSERVER
Kommúnistar ráða ferð-
inni í ítölskum stjómmálum
RÓM — Eftir glæsilegan
kosningasigur I júní sl. hafa
kommúnistar á ttalfu komizt í
öfundsverða valdaaðstöðu,
enda þótt þeir fari ekki með
stjórn landsins f orði kveðnu.
Þeir ráða örlögum minnihluta-
stjórnar Guilio Andreottis með
þvf að sitja hjá við atkvæða-
greiðslur, ef vantraust er borið
fram á hana. Á hinn bóginn
teljast þeir á engan hátt
ábyrgir fvrir þeim mistökum,
sem stjórninni kann að verða á.
Það var Andreotti, sem átti
hugmyndina að þessu stjórnar-
fyrirkomulagi. en það var eina
leiðin til að binda enda á
stjómarkreppu á ítalíu. Ókleift
reyndist að mynda starfhæfan
þingmeirihluta. Flokkur
Andreottis, Kristilegir
demókratar, er enn sem fyrr
stærsti stjórnmálaflokkur
landsins, en honum tókst ekki
að mynda meirihlutastjórn, þar
sem bandamenn hans urðu
fyrir gífurlegu fylgishruni í
kosningunum á dögunum.
Kommúnistar og sósíalistar
fengu heldur ekki þingmeiri-
hluta í sameiningu. Á þennan
hátt féllu völdin kristilegum
demókrötum í skaut, en sá
böggull fylgdi skammrifi að
kommúnistar tóku stöðu að
tjaldabaki og munu hafa hönd í
bagga með öllu, sem gerist.
Ríkisstjórn Andreottis rifun
væntanlega gera sér far um að
ljá stjórnmálum á ítalíu annað
svipmót en verið hefur, en
óljóst er enn, hverjar breyt-
ingar munu helzt verða gerðar.
Þrfr gamlir garpar úr herbúð-
um flokksins hafa verið látnir
vfkja, þeir Aldo Moro, Mariano
Rumor og Emilio Colombo, og
vist er um það, að þeir tóku því
ekki með glöðu geði. Hins vegar
er fátt um ný andlit í ríkis-
stjórninni að undanskilinni
fyrstu konunni, sem hlýtur ráð-
herradóm á ítalíu, og flestir
aðrir ráðherrar hafa átt sæti í
fyrri ríkisstjórnum kristilegra
demókrata.
En að sjálfsögðu verður
stjórnin að sníða sér stakk eftir
vexti þvf að hún stendur dag-
lega andspænis þeirri vá, að
kommunistar snúi við blaðinu,
og þar með er hún fallin. Að
þessu leyti verður hún ólík öll-
um fyrri ríkisstjórnum Kristi-
legra demókrata. Vegna þess
hvernig málum er háttað verða
bæði stjórn og stjórnarandstaða
að sýna miklu meiri röggsemi
og festu en hingað til. Fundir
neðri deildar italska þingsins i
Palazzo Montecitorio hafa
löngum einkennzt af lognmollu
og deyfð, en ekki er ólíklegt, að
nú færist meiri hiti i leikinn og
andrúmsloftið verði svipað því
sem ríkir í neðri málsstofu
brezka þingsins.
Kommúnistar hafa fengið
miklar ábyrgðarstöður á ítalska
þinginu. M.a. er forseti þings-
ins úr þeirra hópf og enn-
fremur formenn fjárlaga- og
fjárhagsnefnda í báðum þing-
Guilio Andreotti ávarpar
ftalska þingið.
deildum. Það gefur því auga
leið, að hver sú löggjöf er
varðar skattheimtu, fjárhags-
áætlanir og hvers konar efna-
hagsstefnu mun hljóta
nákvæma athugun og yfirveg-
un hjá hinum færustu efna-
hagssérfræðingum kommúnista.
En ýmislegt í ítölskum stjórn-
málum er með öðrum hætti en
víðast hvar tíðkast. Þótt þver-
stæðukennt sé, virðast
kommúnistar miklu ákveðnari í
því en aðrir að ríkisfyrirtæki
lúti lögmálum hins frjálsa
eftir
David
Willey
markaðskerfis. Að þessu leyti
eru þeir jafnvel einarðari en
kristilegir demókratar, sem þó
eru oft álitnir kapítalistar í
itölskum stjórnmálum.
Nýlega fjallaði Eugenio
Peggio, einn helzti talsmaður
kommúnista i efnahagsmálum,
um hinn hrikalega taþrekstur
ítalska flugfélagsins Alitalía,
sem er ríkisrekið. Tap fyrir-
tækisins orsakaðist að miklu
leyti af lélegri stjórn, en einnig
gerði langt og erfitt flugmanna-
verkfall stórt strik í reikning-
inn, Peggio var ómyrkur í máli
er hann sagði: „Þegar fyrirtæki
er ekki arðbært og tekst ekki að
halda velli á almennum mark-
aði, þá er engin önnur lausn á
málinu, en að það verði gert
gjaldþrota. Þetta á ekki aðeins
við um fyrirtæki í einkaeign,
heldur einnig rikisfyrirtæki".
Það verður forvitnilegt að
sjá, hvernig kristilegir
demókratar taka slíkri rök-
semdafærslu, en þeir hafa veitt
almannafé í hvert ríkisbáknið á
fætur öðru á undanförnum
árum.
Kristilegir demókratar og
kommúnistar hafa enn ekki
komið sér saman um, hver skuli
verða formaður sérstakrar
rannsóknarnefndar er fjallar
um hneykslismál, þar sem fyrr-
verandi ráðherrar ítölsku
stjórnarinnar koma við sögu.
Þar er m.a. um að ræða einn
anga af Lockheed-hneykslinu
svonefnda og mútuþægni gagn-
vart alþjóðlegum olíuhringjum,
en í þvf máli mun Andreotti
sjálfum gert að svara til saka.
Fyrir stjórnarskiptin skipuðu
kristilegir demókratar mikinn
meirihluta I nefnd þessari og
tókst þeim ekki að varpa ljósi á
ýmislegt óhreint, sem háttsettir
fulltrúar þjóðarinnar voru
taldir hafa I pokahorninu. Nú
verður nefndin væntanlega
skipuð á annan hátt, og gera má
ráð fyrir að störf hennar verði
árangursríkari en áður.
Tvö brýn þjóðfélagsmál bíða
skjótrar úrlausnar stjórnar
Andreottis. Annars vegar úr-
lausn til handa fólki þvi sem
varð fyrir gaseitrun í nágrenni
Milanó fyrir skömmu og hins
vegar ráðstafanir gagnvart
þeim sem misstu heimili sín við
jarðskjálftann f Friuli. Er þar
um að ræða 15.000 manns, og er
útlit fyrir að það verði að
dveljast í tjöldum næsta vetur,
ef ekki verður undinn bráður
bugur að þvf að útvega því
verksmiðjuframleitt húsnæði.
Nú er mikið í húfi fyrir
kristilega demókrata og ríður á,
að þeir geti efnt hin glæstu
loforð sín um að veita þjóðinni
forustu. Ef Andreotti mistekzt
er það eina úrræðið að mynduð
verði minnihluta-
samsteypustjórn kommúnista
og sósíalista. Tilhugsunin um
slíka stjórn ætti að nægja til að
ríkisstjórn Andreottis reyni að
gera sitt ýtrasta.