Morgunblaðið - 19.08.1976, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 19. ÁGUST 1976
17
Hér fer á eftir setningar-
ræSa Matthíasar Bjarna
sonar sjávarútvegsráðherra
á 15. norrænu fiskimála-
ráSstefnunni, sem hófst I
fyrradag.
Góðir ráðstefnugestir
Ég tel vel viðeigandi, nú í
upphafi þessarar ráðstefnu,
að ræða lltillega þau mál,
sem efst eru á baugi í fisk-
veiðimálum okkar Islend-
inga.
Fremst I minum huga er að
sjálfsögðu útfærsla fiskneiði-
lögsögu okkar f 200 milur,
en með reglugerð 15. júlí á
fyrra ári kom þessi útfærsla
til framkvæmda 15 okt.
1975, eins og flestum er
kunnugt. Þann dag var stigið
lokaskrefið i f baráttu okkar
fyrir fullum yfirráðum yfir
fiskimiðunum umhverfis
landið.
Segja má að barátta þessi
hafi hafist með setningu
landgrunnslaganna um vis-
indalega verndun fiskimið-
anna hinn 5. apríl 1948, en
á grundvellí þeirra hefur út-
færsla fiskveiðilögsögunnar
byggst, fyrst með 4 mílna
friðunarsvæði út af Norður-
landi á árinu 1950, síðan
með útfærslu fiskveiðilögsög-
unnar í 4 mílur 1952, í 12
mflur 1 958, 50 milur á árinu
1 972, og lokaáfanginn f 200
mílur á s.l. ári.
Þessar aðgerðir hafa ekki
verið sársaukalausar, en við
höfum þeirra vegna orðið að
heyja þrjú svonefnd þorska-
strið, við höfum verið beittir
viðskiptaþvingunum af ýmsu
tagi, nú siðast af Efnahags-
bandalagi Evrópu, löndunar-
bönnum á fiski og fiskafurð-
um og kærðir fyrir Alþjóða-
dómstólnum i Haag, allt af
hendi bræðraþjóða, sem
staðið hafa okkur mjög
nærri, þjóða sem við höfum
verið i nánu samstarfi við.
Við höfum unnið lokasigur í
þessum orustum, stundum
með stuðningi góðra vina
t.d. á Norðurlöndum, sem
við erum þakklátir fyrir.
Aðrar þjóðir hafa yfirleitt
fylgt fordæmi okkar í þessum
efnum, og nú eygjum við
alþjóðlega viðurkenningu á
200 mílna fiskveiðilögsögu á
Hafréttarráðstefnu Samein-
uðu þjóðanna, og að viður-
kenndur verði réttur strand-
rlkja til að ákveða hámarks-
afla og getu þeirra til að nýta
hann.
Má ég í þessu sambandi
minna á, að það var að til-
lögu fslensku fulltrúanna á
ársfundí Sameinuðu þjóð-
anna árið 1949, að alþjóð-
legu laganefndinni var falið
að rannsaka til hlitar haf-
réttarmál, en f framhaldi af
þvi hófust hafréttarráðstefn-
ur Sameinuðu þjóðanna á ár-
inu 1958, 1960 og sú sem
væntanlega lýkur störfum nú
á haustmánuðum.
Ég hygg að öllum sé Ijós
tilgangur íslendinga með út-
færslu fiskveiðilögsögunnar,
en í raun er hann aðeins
framhald á sjálfstæðisbaráttu
þjóðarinnar, baráttu fyrir til-
veru hennar sem sjálfstæðrar
þjóðar Fiskveiðar hafa verið,
eru og munu f næstu framtíð
verða undirstaða efnahags-
lífs þjóðarinnar og allra efna-
hagslegra framfara. Fiskur-
inn er mikilvægasta auðlind
þjóðarinnar og án hans getur
hún ekki lifað menningarlifi.
Tækniframfarir frá lokum
siðustu heimstyrjaldar og
stóraukin sókn i flesta fiski-
Matthías Bjarnason
s j ávarútvegsr áðherra:
Efnahagsástandið
leyfir ekki að f arið
sé að ýtrustu óskum
fiskifræðinga
stofna í heimshöfunum með
skipum, sem búin eru full-
komnustu fiskileitartækjum
og búnaði til að nýta hráefnið
um borð, skipum sem hirða
allt kvikt, sem úr sjónum
kom og skilja eftir dauðan sjó
— hlýtur að reka á eftir
strandrikjunum, sem byggja
afkomu sina á fiskveiðum, til
að gera einhverjar gagnráð-
stafanir.
Það þarf því engan að
undra þótt fiskverndunar-
sjónarmið hafi verið ofarlega
í hugum okkar, og fyrstu
viðbrögðin hlutu að vera út-
færsla fiskveiðilögsögunnar,
til að tryggja okkur stjórn á
fiskrmiðunum við strendur
landsins.
Það hefur lengi verið vitað
að mikilvægustu fiskistofn-
arnir við strendur landsins
hafa verið fullnýttir eða of-
nýttir. Vil ég minna á niður-
stöðu Alþjóða hafrannsókna-
ráðsins frá áripu 1 972, en þá
var talið að draga þyrfti 50%
úr sókn i Islenska þorskstofn-
inn. En hvernig gátum við
brugðist við? Var hægt að
ákveða aflakvóta fyrir
íslenska fiskimenn á meðan
útlendingar fóru ránshendi
um miðin — en ég vil minna
á að einmitt á þessu sama ári
færðum við fiskveiðilögsög-
una út i 50 mtlur, og háðum
þorskastrið nr. 2. Þannig var
skilningur vinaþjóða í Evrópu
á þessari alvarlegu viðvörun
visindamanna margra landa,
þar á meðal þeirra eigin fiski-
fræðinga.
Ég tel rétt að það komi
fram, að við höfum i mörg ár
beitt visindalegri stjórnun í
sambandi við veiðar á ýms-
um fisktegundum, sem aðrar
þjóðir hafa ekki getað veitt
vegna þess hve n'ærri landi
þær veiðar eru stundaðar.
Þannig hafa verið aflakvótar
á rækju, humar og síld við
suðurströnd landsins. SHd-
veiðar voru meira að segja
algjörlega bannaðar ( nokkur
ár, en sú friðun virðist nú
vera að bera árangur, þannig
að veiðar á 1 2 þúsund tonn-
um voru leyfðar á s.l. ári og
1 5 þúsund tonn verður leyft
að veiða I ár. Þegar hval-
veiðarvoru hafnar á ný við
strendur landsins, voru settar
strangar reglur um þær veið-
ar, og veit ég ekki annað en
að við höfum fengið almennt
lof fyrir stjórn á þessum veið-
um á fundum Alþjóða hval-
veiðiráðsins.
Ég nefndi hér áðan full-
nýtta og ofnýtta fiskstofna
við strendur landsins. Alvar-
legast er ástandið í sambandi
við þorskinn, en hann er mik-
ilvægastur i sambandi við
efnahagslega afkomu þjóðar-
innar. Vinnunefnd á vegum
Alþjóða hafrannsóknaráðs-
ins, en í nefndinni voru fiski-
fræðingar frá Danmörku,
Noregi, Færeyjum, Englandi,
Skotlandi, Vestur-Þýskalandi
og íslandi, sat á fundum í
marsmánuði s.l. og fjallaði
um þorsk- og ýsustofnana
við ísland. Komst nefndin að
þeirri dapurlegu niðurstöðu
um þorskinn að hrygninga-
stofninn hafi minnkað úr
670 þúsund tonnum árið
1970 i 230 þúsund tonn
árið 1975.
Heildarstofnstærð þorsks-
ins (3 ára og eldri?) var árið
1955 talin 2,6 milljón tonn
en er nú talinn 1 milljón
tonn, enda er talið að sóknar-
aukning hafi vaxið um
30—40% frá
1970—1975)
Svipaða sögu er að segja
af ýsunni, en hámarksafli
náðist 1962 eða 120 þús-
und lestir á móti 44 þúsund
lestum árið 1975, sem er
35% undir meðaltali tima-
bilsins 1955—1975. Heild-
arþorskaflinn á íslandsmið-
um var 372 þúsund tonn
árið 1975, en islenskir fiski-
fræðingár telja æskilegt að
ekki verði veiddar yfir 230
þúsund lestir i ár og 290
þúsund tonn árið 1977.
Stjórnskipuð nefnd telur að
óhætt muni að veiða 280
þúsund tonn af þorski á yfir-
standandi ári og sama magn
á árinu 1 977, en þessar tölur
eru byggðar á umsögn Haf-
rannsóknarstofnunarinnar og
talið að rneð þvi sé hafin
uppbygging þorskstofnsins.
Að þessu er stefnt og hafa i
þvi sambandi verið gerðar
ýmsar ráðstafanir.
Við megum ekki stefna
þorskstofninum í neina tví-
sýnu, en efnahagsástand
þjóðarinnar leyfir ekki að við
göngum eins langt og ýtr-
ustu óskir fiskifræðinganna,
enda þótt það væri hið ákjós-
anlegasta.
Þrátt fyrir hið lélega ástand
fiskistofnanna, og þá einkum
þorskstofnsins, höfum við
séð okkur til neydda að
semja til skamms tíma við
útlendinga um veiðar innan
200 milna fiskveiðilögsög-
unnar, en þeir samningar
þýða verulegan samdrátt á
veiðum þeirra, einkum á
þorski. Með þessum samn-
ingum höfum við i raun og
veru fengið viðurkenningu á
200 milna fiskveiðilögsög-
unni og fulla stjórn á öllum
veiðum innan hennar, og
verða hinir erlendu aðilar að
hlita hverskonar friunarað-
gerðum, sem ákveðnar hafa
verið eða ákveðnar verða
Með þessum samningum er
og tryggt að við getum að
mestu ráðið þorskveiðum út-
lendinga á íslandsmiðum á
næsta, ári, án tillits til þess
hver niðurstaðan verður á
Hafréttarráðstefnu Samein-
uðu þjóðanna.
Ég tel, að með útfærslu
fiskveiðilögsögunnar og hin-
um skammvinnu samningum
við aðrar þjóðir hafi náðst
verulegur áfangi til fisk-
verndunar, en auk þess hefur
ýmislegt fleira verið gert i
fiskverndunarmálum. Ég gat
áður um aflakvóta á nokkrum
fisktegundum, friðuð svæði
hafa verið stóraukin, bæði á
hrygningarslóðum þorsksins
og eins til verndunar á smá-
fiski. Skyndifriðanir hafa ver-
ið teknar upp og verið er að
koma á virku eftirliti með
fiskveiðum. Möskvastærð i
pokum togveiðafæra hefur
verið aukin og er nú ákveðin
155 m/m frá næstu áramót-
um, en nú þegar eru i gildi
reglur um að möskvastærð i
dragnót skuli vera 170
m/m. Þá hafa verið settar
strangar reglur um búnað
veiðafæra og lágmarksstærð-
ir fisktegunda, sem heimilt er
að landa. Allar ákvarðanir i
þessum efnum eru teknar i
samráði við Hafrannsókna-
stofnunina og Fiskifélag ís-
lands. Þess má og geta að
innflutningur fiskiskipa hefur
verið stöðvaður
Aukin sókn okkar samfara
uppbyggingu og endurnýjun
fiskiskipaflotans hefur ekki
leitt til aukins aflamagns, og
afli á sóknareiningu hefur
minnkað ár frá ári. Þessari
þróun verðum við að snúa
við, en það er ekki hægt
nema með þvi að auka hlut-
deild okkar i heildaraflanum
á kostnað afla annarra þjóða
hér við land. Afkastageta
fiskiskipaflota landsmanna
sjálfra er slík, að við eigum
að geta fullnýtt alla fiski-
stofna hér við land — og að
því stefnum við. Við erum að
auka veiðar á fisktegundum,
sem ekki hafa verið fullnýttar
og hefja veiðar, vinnslu of
markaðsöflun fyrir aðrar fisk-
tegundir, sem litt hafa verið
veiddar hér til þessa.
í þessu sambandi er vert
að hafa i huga, að eina vörn
okkar gegn vaxandi styrkja-
stefnu stórþjóðanna til fisk-
veiða og fiskiðnaðar, er að
auka eigin afla á sóknarei.-
ingum. Sjávarútvegurinn er
undirstaða efnahags okkar,
og getur hann þess vegna
ekki sótt neina beina styrki til
annarra, en á þetta vil ég
leggja sérstaka áherslu.
Það er Ijóst af þvi, sem ég
hefi nú sagt, að i framtiðinni
getum við ekki gert samn-
inga við neina þjóð um veið-
ar innan fiskveiðilögsögu
okkar, nema þvi aðeins að
um gagnkvæma samninga
sé að ræða um fiskveiðirétt-
indi.
Ég ætla að Ijúka máli minu
með þvi að taka undir orð
formanns undirbúnings-
nefndarinnar og bjóða ykkur
velkomna til þessarar ráð-
stefnu og hina erlendu gesti
velkomna til landsins, og láta
i Ijós von mína um að dvölin
hér verði ykkur ánægjuleg
Ég vona að þessi ráðstefna
verði til gagns fyrir sjávarút-
veg Norðurlandaþjóðanna og
með ráðstefnu sem þessari
sé stigið enn eitt skref til
aukins samstarfs og skilnings
þjóða Norðurlanda.
Góðir ráðstefnugestir —
það er von mín, að ,.den 15
nordiske fiskerikonference i
Reykjavik'' verði árangursrik
og segi hana hér með setta