Morgunblaðið - 04.09.1976, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 4. SEPTEMBER 1976

Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
hf. Arvakur, Reykjavfk.
Haraldur Sveinsson.
Matthfas Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, simi 10100
Aðalstræti 6, sími 22480
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
Askriftargjald 1000,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 50,00 kr. eintakið.
Fyrir nokkrum dögum
birtist í Alþýöublað-
inu forystugrein eftir
Benedikt Gröndal, for-
mann Alþýduflokksins þar
sem hann gagnrýndi ríkis-
stjórnina mjög fyrir aö
ekki heföi veriö dregiö
nægilega mikiö úr verö-
bólgunni á þeim tveimur
árum, sem hún hefur setiö
aö völdum. Skuldasöfnun
þjóðarinnar heföi veriö
mjög mikil á þessu tímabili
og skuldir ríkissjóðs viö
Seölabankann heföu aklrei
veriö meiri. Þessi forystu-
grein formanns Alþýöu-
flokksins vakti athygli fyr-
ir margra hluta sakir. Þaö
er alkunna aö hagfræöing-
ar nútímans kunna tiltölu-
lega einföld ráö til þess aö
hægja á veröbólgu og
draga úr erlendri skulda-
söfnun og halda fjárlögum
ríkis greiðsluhallalausum.
Ilins vegar hlíta stjórn-
málamenn ekki alltaf þess-
um einföldu ráðum, vegna
þess að afleiðingarnar fyr-
ir allan almenning eru oft
mjög þungbærar.
Þannig markaöi rikis-
stjórn Geirs Hallgrímsson-
ar þá stefnu þegar í upp-
hafi, aö hún mundi leggja
alla áherzlu á aö tryggja
fulla atvinnu og taka á sig
margvísleg óþægindi til
þess að svo mætti verða.
Aö tveimur árum liönum
liggur nú ljóst fyrir, að rík-
isstjórninni hefur tekizt aö
stýra þjóöarskútunni í
gegnum mikla efiðleika án
þess aö til atvinnuleysis
kæmi. En eins og Geir Hall-
grímsson forsætirráöherra
sagði í viötali viö Morgun-
blaóiö fyrir viku, þá hefur
þessi atvinna veriö keypt
því verði, aó ekki hefur
náöst sá árangur sem
skyldi í baráttunni viö
veröbólguna, og viðskipta-
hallinn við útlönd hefur
verið meiri en æskilegt
heföi verið. Nú má að sjálf-
sögöu ræða þaö, hvort sú
stefna ríkisstjórnarinnar
að halda fullri atvinnu á
kostnaö meiri árangurs í
baráttu viö verðbólguna,
hafi verið rétt, en vissu-
lega kemur þó á óvart, að
gagnrýni á þá stefnu skuli
heyrast frá formanni Al-
þýöuflokksins.
Aö vísu er það svo, að
ríkisstjórnir jafnaðar-
manna, t.d. í Danmörku,
Þýzkalandi og Bretlandi,
hafa markað þá stefnu,
sem Benedikt Gröndal
virðist gefa í skyn, aö hann
heföi kosið, aö ná verðbólg-
unni skjótar niður, jafnvel
þótt afleiðingin yröi sú, aö
atvinnuleysi skylli á. í
þessum þremur löndum
hefur tekizt aö draga stór-
lega úr verðbólgunni, þótt
enn sé hún allmikil, en at-
vinnuleysið hefur jafn-
framt veriö gífurlegt. Vit-
anlega kemur þaö á óvart,
að formaður Alþýðuflokks-
ins á Islandi skuli, aö því er
virðist, gerast talsmaöur
þeirrar stefnu, en úr því að
svo er, má segja, aö þessi
rödd hefði átt að heyrast
fyrr, þá heföu menn haft
betra tækifæri til þess að
taka afstööu til þessara
sjónarmiða Benedikts
Gröndals.
Alþýðublaðiö reynir í
forystugrein í gær aö bera
í bætifláka fyrir formann
Alþýðuflokksins og bendir
á aö stjórn jafnaðarmanna
í Noregi, Svíþjóð og Aust-
urríki hafi tekizt að sigla
fram hjá verðbólgu án þess
að stefna vísvitandi í at-
vinnuleysi. En um þessi
lönd öll gildir allt annað en
vandamál okkar hér á ís-
landi. Þau eru vel efnum
búin, ekki sízt Noregur og
Svíþjóö, og alkunna er, að
Norðmenn hafa siglt fram
hjá sínum vandamálum á
síðustu árum með geysi-
legri skuldasöfnun erlend-
is, sem þeir þurfa hins veg-
ar ekki að hafa áhyggjur
af, vegna þess aö fyrirsjá-
anlegt er, að þeir muni
hafa gífurlegar tekjur á
næstu árum af olíusölu og
þannig eiga auðvelt með að
greiða niöur þá erlendu
skuldasöfnun, sem orðið
hefur hjá þeim á undan-
förnum misserum.
Þaö þýöir því ekkert fyr-
ir formann Alþýðuflokks-
ins aö skýla sér á bak viö
ríkisstjórnir jafnaðar-
manna í þessum löndum,
en hafi Morgunblaðið hann
fyrir rangri sök, er fyllsta
ástæða til að Benedikt
Gröndal geri grein fyrir
því, með hvaða hætti hann
hefði viljað á þessu tveggja
ára tímabili takmarka
verðbólguna enn meir en
gert hefur verið, en ljóst er
nú, að á tveimur árum hef-
ur tekist að minnka hana
um helming, minnka við-
skiptahallann um helming
á sama tíma og ná fyrr
greiðsluhallalausum fjár-
lögum, því margt bendir
til, að það muni takast á
þessu ári.
Það dugar ekki fyrir leið-
toga stjórnmálaflokks að
hafa uppi sleggjudóma í
annarra garð. Þess verður
krafist af honum að hann
geri grein fyrir því, hvaða
ráð hann hefur til þess að
ná betri árangri í viður-
eigninni við þau efnahags-
vandamál, sem við hefur
verið að etja og komi for-
maður Alþýðuflokksins
fram með einhverja skyn-
samlega hugmynd í þeim
efnum, kann vel að vera að
þær geti komið að ein-
hverjum notum.
Hvað vill
formaður
Alþýðuflokksins?
Málfræðigjöf
GÖSTA Holm heitir kunnur
málvísindamaður, sænskur. í
sumar varð hann sextugur.
Vegna þess tilefnis sendu vinir
hans frá sér afmælisrit eitt
mikið sem ber heitið Nordiska
studier i filologi och Iingvistik.
Umsjón með útgáfunni höfðu
Lars Svensson og fleiri. Þetta
er fimm hundruð síðna rit í
allstóru broti. í því eru prentað-
ar fimmtíu og þrjár ritgerðir
jafnmargra höfunda auk for-
mála og skrár yfir rit Gösta
Holms. Meðal höfunda eru fjór-
ir íslendingar. Þeir skrifa allir
um íslensk efni. En ekki eru
þeir einir um það. Margir
skandínavísku málfræðinganna
róa að meira eða minna leyti á
sömu mið. Leynir sér ekki að
íslenskan er stórveldið í hópi
norrænna mála. Þangað sækja
málfræðingar lykilinn að skiln-
ingi á hinum málunum. En sem
betur fer sinna þeir fleiri verk-
efnum. Þarna er að finna hug-
leiðingar úm fjölbreytilegustu
svið norrænna málvísinda, þar
með taldar nokkrar ritgerðir
um nútímamál í hinum löndun-
um.
Að venju er rit þetta skrifað á
þrem tungumálum (aðallega):
dönsku, norsku og sænsku.
Undantekningar eru tvær.
Hreinn Benediktsson skrifar
ritgerð sína á íslensku. Það á að
vera saklaust — sá sem kemst
ekki fram úr henni mun hafa
lítið gagn af öðru efni ritsins
hvort eð er. Þá á Halldór Hall-
dórsson þarna ritgerð skrifaða
á ensku.
Viðfangsefni Hreins Bene-
diktssonar er orðasambandið
„vera að + nafnháttur: aldur og
uppruni".
„Meðal setningafræðilegra
nýjunga í íslenzku, sem athygl-
isverðastar eru,“ segir Hreinn,
,,má óefað telja orðaskipanina
vera að + nafnh., hann er að
lesa, hann var að lesa.“ Siðan
tilfærir höfundur fjölda dæma
úr fornum ritum og síðari alda
Bókmenntlr
efiir ERLEND
JÓNSSON
máli og kemst að þeirri niður-
stöðu að í upphafi sé orðaskip-
anin til orðin úr orðasambönd-
um eins og „hann var at at
hlaða skútuna" sem hann tekur
upp úr Njálu máli sínu til
stuðnings. Að samandregnum
mörgum dæmum þykir honum
sýnt að „fyrra þróunarstigið er
sem sé vera at at + nafnh.“ . . .
en „síðara þróunarstigið er svo
vera að + nafnh., sem er orðinn
til úrlengri orðaskipaninni."
Bjarni Guðnason á þarna rit-
gerðina „Saxo og Eiríksdrápa",
Halldór Halldórsson nefnir rit-
gerð sfna „Falling Down to a
Suffix Status. A Morphose-
mantic Study “ og Jón Helgason
kallar sína ritgerð „Paris i
Tróju, Þorsteinn á Borg og
Brodd-Helgi á Hofi“.
Meðal annars efnis sem koma
mun íslendingi kunnuglega fyr-
ir sjónir má nefna að Lennart
Elmevik skrifar um orðið „for-
að“, Ivar Lindquist um „tvo
staði í Völundarkviðu", Jonna
Louis-Jensen um „Ara og Greg-
or“, Inger Haská um „íslenskt
og sænskt leiðaramálfar, setn-
ingafræðileg rannsókn", og er
þá ekki nærri því allt upp talið.
(Höfundur síðast töldu rit-
gerðarinnar tók til rannsóknar
sex leiðara úr Morgunblaðinu
og jafnmarga úr Þjóðviljanum
frá 1. til 7. sept. 1974). Meðal
læsilegra ritgerða, sem fjalla
um efni sem ekki varða beint
íslenskt mál, nefni ég sem
dæmi hugleiðingar eftir Lars
Huldén um Aland, þar sem leit-
að er upprunans að þessu
sænska örnefni.
En skemmtilegust þykir mér
þó ritgerð Chr. Westergárd-
Nielsens, „Nokkrar athuganir á
sögu Flateyjarbokar". Wester-
gárd-Nielsen er skapmikill mál-
fræðingur og talar hreint út úr
pokahorninu. Og man ég ekki
rétt að hann væri einn þeirra
sem vildu halda íslensku hand-
ritunum kyrrum í Höfn? Hafa
má samúð með málstað hans —
hann vissi hvað hann var að
láta. Westergárd-Nielsen hefur
máls á að segja frá þvl er Helge
Larsen, menntamálaráðherra
dana, afhenti Islendingum Flat-
eyjarbók í háskólabíó 21. apríl
1971 með orðunum: „Vær sá
god, Flatöbogen." Þá segir
hann söguna af þvf er Ameríku-
menn vildu fá bókina lánaða
fyrir heimssýninguna í Chicago
1893 og buðust til að senda eftir
henni eitt sinna sterkustu her-
skipa. Danir neituðu! Wester-
gárd-Nielsen minnir á að bókin
hafi verið einhver mesti dýr-
gripur Konungsbókhlöðunnar,
hún hafi verið afhent íslending-
um á þjóðlegum hátíðisdegi
þeirra — sumardaginn fyrsta
— og hafi afhendingin orsakað
hér almennt og pólitískt „jub-
el“.
Ekki hygg ég allir lesi þessar
„nordiska studier" sér til
skemmtunar. Eins og títt er í
afmælisritum er efnið blandað,
sumt alþýðlegt, annað há-
visindalegt með táknum og for-
múlum sem venjulegur lesandi
Lars Svensson
botnar lítið I; enn annað ein-
hvers staðar á milli. En ég tel
skylt að geta bókarinnar hér að
nokkru þar sem hún varðar að
talsverðu leyti íslenskt mál og
málfræðirannsóknir. Tengsl ís-
lendinga við hinar Norður-
landaþjóðirnar eru margvísleg.
Hví rækjum við þau svo þokka-
Iega sem raun ber vitni? Á
hverju byggist hið margfræga
„norræna samstarf"? Land-
fræðilegri afstöðu? Stjórnar-
farslegri sameiningu fyrr á öld-
um? Skyldleikatilfinningu? Ef
til vill. En þá má ekki heldur
gleyma samhengi því sem felst
i málfarslegum uppruna. Ég
býst við að flestir skandínavar,
sem fást við að snúa íslenskum
nútímabókmenntum á tungur
sinar, hafi byrjað á „norrænu",
siðan út frá henni tekið að
glugga í nútímaíslensku þar til
þeir höfnúðu í verkum Laxness
og annarra nútímahöfunda.
Frændur vorir láta okkur sem
sé njóta þess á margvíslegan
hátt að við erum fyrir þeirra
sjónum nokkurs konar lifandi
fornleifar í málfarslegum skiln-
ingi.