Morgunblaðið - 07.09.1976, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 7. SEPTEMBER 1976
Herbert Guðmundsson ritstjóri:
23
Þessi loftmynd af Blönduósi og næsta nágrenni sýnir glöggt afstöðu þeirra tveggja veiðisvæða, sem um
er að ræða i Blöndu. Þau eru merkt með krossum. Svo vill til og er raunar ekki einkennilegt, að
myndin er tekin, þegar Blanda er kolmórauð, en sjá má drullufiákann leggja út í sjó og hvar skilin eru
efst f hægra horni á myndinni. Þegar svona er ástatt, er óveiðandi i ánni, nema á spæni með góðum
krækjum, helst tveim til þrem. — Ljósm. birt með leyfi Landmælinga tslands. Myndin var tekin 31.
ágúst sl.
Því er „húkkið”
í Blöndu feimnismál?
SlÐUSTU daga hafa laxveiði-
fregnir dagblaðanna enn á ný
vakið mig til umhugsunar um
sérstæðan kapftuia f laxveiðum
okkar um árabil, þ.e. laxveiðar
á stöng f jökulvatninu Blöndu,
þeirri kunnu elfi Húnvetninga.
Og ég finn hjá mér hvöt til þess
að láta mér ekki lengur nægja
að velta þessu máli fyrir mér f
einrúmi. Ég má auðvitað vera
viss um að hljóta Iftið þakklæti
ýmissa manna fyrir tiltækið,
fljótt á litið, en mig gildir það
einu. Annað hefur meira til
sfns máls, svo um munar.
En hvað er það þá, sem er svo
umhugsunarvert varðandi lax-
veiðar á stöng í Blöndu? Jú, það
er einkum tvennt. 1 fyrsta lagi
er þessi veiðiskapur að miklum
og líklega langmestum hluta
svokallað „húkk“, laxinn er
kræktur með því að draga spón
í sífellu yfir þrengsli og rennur.
í öðru lagi bendir margt til
þess, að laxagengd í Svartá í
Svartárdal, sem rennur i
Blöndu, strandi meira og minna
á „húkk“-haftinu.
UTGERÐA
BLÖNDULAX
Áhugi minn á Blöndu og
veiðiskap er samantvinnaður
frá barnæsku. Um árabil ólst ég
upp í svo nánum tengslum við
ána, að hún hlaut að eignast í
mér ítök. Venjulega átti ég að-
eins nokkur skref á árbakkann,
en þegar Blanda komst í ham á
vorin, flæddi hún um húsið
okkar með jakaburði og gaura-
gangi.
Á sumrin þessi árin voru
leyfð nokkur net f ánni fyrir
neðan Blöndubrú á hefðbundn-
um stöðum, þó aðeins silunga-
net og takmarkaðan tlma. Áður
höfðu verið lögð net nokkru
ofar í ánni og eru kunnastar f
minu minni svokallaðar
Hnjúkalagnir, sem tilheyrðu
næsta bæ ofan Blönduóss sunn-
an megin, Hnjúkum.
Auk þessa var það látið óátal-
ið, þótt hent væri af stöng I ána
á þessu svæði fyrir neðan
Blöndubú. Eins var ekki amast
við færum okkar krakkanna,
sem við lögðum hér og hvar á
sama svæði frá landi. En þarna
var nær eingöngu um silungs-
veiði að ræða.
Til algerra undantekninga
heyrði, ef lax kom f net, og þótti
meira að segja vafasamur feng-
ur, því hann stórskemmdi
gjarnan silunganetin. Enn
sjaldgæfara var að lax veiddist
á stöng og ekki man ég eftir að
hann veiddist á færin okkar.
Svo breyttust tímarnir. Allur
þessi veiðiskapur var bannað-
ur. Blanda varð ein af laxveiði-
ám nútímans.
Nú voru seld stangveiðileyfi
og veiðarnar beindust að tveim-
ur örstuttum svæðum skammt
ofan Blönduóss fyrst og fremst
sunnan megin, þar sem áður
voru Hnjúkalagnir, og þó einn-
ig norðan megin, þar sem áður
voru Ennislagnir eða þar ná-
lægt. Þetta eru sem fyrr segir
tvö örstutt svæði. Það neðra er
á skilum grunnflúða og breiðu,
hið efra f þröngum streng, en
örstutt er milli svæðanna. Og
þarna hófst útgerð á Blöndulax,
sem magnaðist smám saman og
stendur nú I miklum blóma.
„HUKKAГ 1
GRUGGINU
Þegar nútfminn var genginn í
garð, var ég kominn á þann
aldur, að ég hafði bolmagn til
þess að kaupa af og til veiði-
leyfi þarna uppfrá, enda fór
sölumennskan tiltölulega hægt
af stað og f fyrstu voru aðeins
seldar tvær stengur við frekar
vægu verði. Eftirspurn var
heldur ekki tiltakanleg. Eink-
um man ég eftir einu sumri,
an, ég held mest allt sumarið.
Hann notaði tvær stengur, aðra
með öngli og maðki, hina með
flugu. Það sumar reyndi ég að
kaupa eins mörg leyfi og ég
komst yfir. Aldrei komst ég þó
svo langt að reyna flugu. En
þetta var dýrlegt sumar og veið-
in bærileg.
Blanda er jökulá, eins og allir
vita. Og meiri eða minni hluta
sumarsins er vatnið leirlitað, en
á milli er það að mestu eða öllu
laust við leirinn. Það kom vit-
anlega strax f ljós, og ég vissi
það raunar mæta vel frá fyrri
tímum, að þegar brúni liturinn
varð of brúnn, þýddi ekkert að
egna fyrir fisk í Blöndu. Þá
létum við einfaldlega veiði-
skapinn niður falla. Um annað
var ekki að ræða.
En nútfminn er samur við sig.
Ekki leið á löngu uns menn
fundu ráð við þessum náttúru-
vanda, sjálfsagt að eigin mati í
nauðvörn. Nú var tekin upp sú
veiðiaðferð, þegar áin var of
gruggug, að draga spón í sífellu
yfir rennurnar af flúðinni upp
á breiðuna og yfir þrengslin. Og
þessi veiðiaðferð magnaðist stig
af stigi, enda sífellt meira fé í
húfi! Spænirnir stækkuðu,
krækjurnar stækkuðu og þeim
fjölgaði á hverjum spæni. Á
vorin að loknum leysingum,
þegar Blanda lagðist jafnan í
tæran dvala um sinn, mátti
finna frá sumrinu áður ótrúleg-
ustu víravirki, sem veiðigarpar
höfðu misst klapparnafir og f
urðarbotn og áin hafði hulið
þessar stórhættur með leir-
burði sínum.
Þegar ég fylgdist seinast að
marki með veiðiskap í Blöndu,
var það og svo, að lagnir menn
gerðu bókstaflega út á Blöndu-
lax, sem eins konar aukatekju-
þegar ungur maður að sunnan
hafði aðra stöngina vikum sam-
von! Og sumum þeirra að
minnsta kosti varð vel ágengt.
Siðast þegar ég keypti þar
veiðileyfi ásamt góðum vini
mínum og lífsreyndum í veiði-
skap, vildi svo til, að Blanda
breyttist um miðjan dag úr
tærri á í eins konar drullupytt,
eins og oft vill verða. Það stóð
ekki á svari veiðifélaga okkar.
Þeir skiptu einfaldlega um
veiðiaðferð, en við hrökktumst
upp á klettabrúnir. Þaðan
horfðum við á, hvernig laxinn
var kræktur upp einn af öðrum.
Og ég minntist þá atviks við
lfkar aðstæður þegar aldraður
veiðigarpur greip þarna til
sama ráðs nokkrum árum áður.
Hann krækti f sporðinn á fjör-
miklum laxi uppi f þrengslun-
um. Laxinn tók strikið niður
ána milli klappa og veiðimaður-
inn tók á rás eftir laxinum frek-
ar en að missa hann og lfnuna
með öllu. I ákafanum á hlaup-
unum yfir klappirnar niður
með ánni gætti hann þess ekki
af ókunnugleika, að þar eru
sandvíkur allt að tveggja mann-
hæða háar og hentist ofan f þá
fyrstu. Þar stökk hann I sand-
bleytu meðan laxinn fór með
lfnuna, spóninn, sökkuna — og
stöngina f ofanálag. Með naum-
indum tókst okkur að bjarga
hetjunni og sfðan að veiða
stöngina hans. En laxinn hafði
flækt lfnuna um stein eða klöpp
og kom aldrei á land. Línuna
varð að slfta og enginn vissi
afdrif höfðingjans í ánni. Má
geta sér til um þau á ýmsan
veg.
Tæpast er þetta atvik eins-
dæmi í „húkkinu", séð neðan
úr djúpinu.
MEÐ KÍKINN FYRIR
BLINDA AUGANU
Það, sem að framan er sagt
um nútfma veiðiskap f Blöndu,
er auðvitað ekkert leyndarmál.
En það er á hinn bóginn hið
mesta feimnismál, svo að eng-
inn hefur látið það til sín taka
fram að þessu. Og ekki er vert
að hlaupa upp til handa og fóta
á þessu sumri, þótt hér sé talað
um þetta opinskátt. Þetta er
mál framtíðarinnar, næsta árs
og þar á eftir.
En furðulegt má það teljast,
að hér skuli ekki hafa verið
spyrnt við fótum áður og fyrr.
Svo hefur átt að heita, að varsla
hafi verið um veiðiskap í
Blöndu, eins og öðrum ám í
Húnavatnssýslu, þar sem lax-
veiði er stunduð. það hefur
ekki komið að haldi. Og al-
mannavitorð ekki heldur.
Þegar ég af rælni spurði
málsmetandi mann innan
veggja veiðimálastofnunar um
þetta fyrir skömmu, var svarið
á þessa leið: Þetta er mál, sem
enginn virðist vilja taka á.
Hann kannaðist við málið,
þekkti það auðheyrilega, en...
Og hann sagði meira: Þarna er
veiddur laxinn sem annars
gengi í Svartá.
Þessar stuttu og persónulegu
viðræður ýttu mér til að skrifa
þetta greinarkorn eftir ailt um-
burðarlyndið. Þarna laust upp
fyrir mér, að fyrr eða sfðar
verður að horfast f augu við
þetta mál af fullri alvöru og
vfðsýni.
ÞVlSVELTA
SVARTÁRVEIÐIMENN?
Þegar horft er til laxveiðanna
f Blöndu úr nokkurri fjarlægð
hin seinni ár, líst mér svo á, að
þær séu almennt séð ákaflega
vafasöm íþrótt, vegna að-
stæðna. Miðað við núverandi
ástand eru þær alveg fráleitt
fyrirbæri. Nokkrir tilburðir
hafa verið hafðir i frammi til
þess að fjölga veiðistöðum f
ánni, en það hefur að engu orð-
ið m.a. vegna hinna afskipta-
lausu „húkk“-veiða. Auðvitað
er sjálfsagt að kanna ána mikl-
um mun betur i þessu tilliti, en
það verður þá að gera kerfis-
bundið og utan við gallhörð
gróðasjónarmið.
Vissulega er ástæðulaust að
amast við eðlilegri nýtingu ár-
innar til veiða. Það má sem sagt
með fullum rétti veiða lax á
stöng f viðteknum stöðum og
öðrum með leyfilegum aðferð-
um, án þess að komi að sök. Til
viðbótar tel ég af gamalli
reynslu að leyfa mætti silungs-
veiði neðst í ánni upp að Brúar-
klöppum og jafnvel allt upp
með Hrútey, án þess að það
hafði nokkur áhrif á laxgengnd
upp ána.
En því verður aldrei á móti
mælt, að lögleyfðar og raun-
hæfar veiðar í Blöndu takmark-
ast af ástandi vatnsins frá degi
til dags. Við það verða menn að
sætta sig, fremur fyrr en
seinna. Þvf er það svo, að veiði-
skapur í Blöndu er og verður
ætíð harla vafasamur, þegar ör-
þrifaráðum sleppir.
Og er þá komið að öðrum
kapftula. Það er Svartá í Svart-
árdal, sem áður var minnst á,
ein af hinum tæru og feurstu
perlum íslenskra fallvatna.
Hún rennur f Blöndu skammt
fyrir neðan Bólstaðarhlfð, sem
stendur sunnan undir Vatns-
skarði við þjóðveginn. Kannski
þekkja lesendur staðinn betur
nú orðið af Húnaveri.
Svartá er laxveiðiá, sem hef-
ur allt til að bera i því tilliti,
nema laxinn. Hann kemst þang-
að stundum, stundum ekki,
þrátt fyrir viðleitni manna f þá
átt með því að sleppa seiðum,
og fleiri aðgerðum ár eftir ár.
Á leið til heimkynna sinna
þarf Svartárlaxinn að fara um
30 kílómetra leið upp Blöndu
og á þeirri leið þarf hann að
sleppa gegn um hindrun einu
veiðistaðanna í Blöndu, sem
bæði mótast af náttúrulegum
aðstæðum og þeim veiðiaðferð-
um, sem þar er nú beitt. Hvaða
þýðingu hefur þetta? Eru þau
gild orð mannsins í Veiðimála-
stofnuninni? Mér er nær að
halda, að svo sé.
Eða er ekkert samband milli
þess, að í fyrra var metveiðiár í
Blöndu og ágæt veiði f ár, en
ördeyða í Svartá eða þvi sem
næst bæði árin?
ÞVl EKKI AÐ
STOKKA SPILIN?
Eins og ráða má af framan-
sögðu eru Blanda og Svartá f
raun órjúfanlega tengdar sem
veiðisvæði. Veiði er þó leyfð f
þeim sitt í hvoru lagi án nokk-
urra tengsla þar á milli.
Svipað hagar til vfða annars
staðar, að þverár jökulfljóta
eru aðskildar til stangveiða. En
ég efa að staðhættir séu þar
sambærilegir að nokkru marki.
Þar skilur skýrt á milli.
Þvf þykir méf það skynsam-
legt íhugunarefni, að reynt
verði að gera gott veiðisvæði úr
tveimur meingölluðum með
sameiningu Blöndu og Svartár
að þessu leyti og með því að
reka þar samræmda og eðlilega
veiðistefnu, er miði að þvf að
laða fram bestu kosti beggja
ánna í einu.
Ég sé fyrir mér í fljótu bragði
ýmsar auðfarnar leiðir að þessu
marki.sem gæfu veiðiréttareig-
endum engu minni arð i pen-
ingum en leigjendum veiðirétt-
Framhald á bls. 25