Morgunblaðið - 26.11.1976, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 26. NÖVEMBER 1976
ÍSLENDINGAR ALLT OF FEITIR ÍSLENDINGAR ALLT OF FEITIR ÍSLENDINGAR ALLT OF FEITIR ÍSLENDINGAR ALLT OF FEITIR
Heilsufarsrannsóknir
Hjartuvemdar:
EINS og skýrt var nýlega frá í Mbl., þá er fólk á tslandi nokkuð langt
fyrir ofan þau mörk sem eðlileg eru talin vera, hvað varðar líkams-
þyngd. Kom það fram á blm. fundi hjá Hjartavernd að offita er hér á
landa nokkuð meiri en i öðrum löndum. Er þessi offita okkar talin
stafa í senn af miklu hreyfingarleysi og röngu mataræði, en forráða-
menn Hjartaverndar segja að hér vanti manneldisstöð, sem hefði það
hlutverk að leiðbeina fólki um heilbrigt og rétt fæðuval. Offita sem
slfk leiðir af sér ýmsa hjarta- og æðasjúkdóma, og þvf eru þessar
staðreyndir um offitu tslendinga nokkuð alvarlegur hlutur. Þar sem
telja má upplýsangarnar sem úr rannsóknunum komu vera nokkuð
uggvænlegar vegna hugsanlegs heilsuleysis þjóðarinnar, þá þótti Mbl.
rétt að kynna örlftið starfsemi þá sem rekin er hjá Hjartavernd, og
einnig að fræðast nokkuð um niðurstöður þær sem liggja fyrir úr
rannsóknum stöðvarinnar. 1 þessu sambandi hafði blaðið samband við
prófessor Sigurð Samúelsson og fékk hann til að segja frá starfsem-
inni, en Sigurður er formaður stjórnar Hjartaverndar. Fyrst báðum
við Sigurð um að segja hver væri starfsemi Hjartaverndar og hvernig
henni væri háttað.
stöðvanna á landsbyggðinni í
þeim héruðum, sem rannsökuð
hafa verið, með stuttum fyrirvara
nöfn þeirra, sem hafa bæði há-
þrýsting og aðra hættuþætti, sem-
hægt er að beita meðferð við. Með
tilliti til niðurstaðna þessara
rannsókna er rétt að taka mið af,
að við vitum að tíðni hjarta- og
æðasjúkdóma er mikil hér á
landi, og dánartfðnin fer, því mið-
ur, vaxandi hérlendis, en hefur
undanfarin ár farið minnkandi á
Norðurlöndum (Svíþjóð), Banda-
ríkjunum og Ástralíu. Tiðni
dauðsfalla af völdum hjarta- og
æðasjúkdóma hefur mörg undan-
farin ár verið helmingi hærri en
af völdum krabbameins alls kon-
ar. Þvi hafa rannsóknir Hjarta-
verndar beinst að verulegu leyti
að því að kanna útbreiðslu þess-
ara sjúkdóma, svo og ýmissa
áhættuþátta, sem þeim eru tengd-
ir.
I þessu sambandi er eðlilegt að
á hugann leiti sú spurning hvers
vegna tiðni mannsláta af völdum
hjarta- og æðasjúkdóma hefur
lækkað í ofangreindum löndum.
Ekki mun tiltæk ein skýring á
þessu, en séð hef ég borið fram,
að mestmegnis sé þetta að þakka
þvi að i þessum löndum hafi verið
hafður í frammi mikill áróður
gegn aðaláhættuþáttunum, sem
að neðan getur. Hefur fólki i stór-
um stíl verið ráðlagt að láta mæla
blóðþrýsting og blóðfitu, og einn-
ig að hætta reykingum. Því er
sérstök ástæða fyrir okkur Islend-
inga að fara að dæmi þessara
þjóða.
Allir, sem fjalla um og hafa
með að gera æðakölkunarvanda-
málið, eru sammála um, að þrír
þættir séu þar hvað hættulegast-
ir. Það eru:
1) Háþrýstingur
16% þeirra kvenna og karla, er
höfðu háþrýsting, kváðust vera
undir læknishendi vegna þessa
sjúkdóms. 1 sambandi við siðast-
nefnda tölu má geta þess, að þetta
er ósköp svipuð tala og fannst
fyrir 10 árum meðal Bandaríkja-
manna. Nú er þessi tala þar í
landi komin í um 50%, þ.e. helm-
ingur fólks með háþrýsting er i
meðferð.
Ef við stönzum aðeins við bá-
þrýstinginn, Sigurður, hverjar
eru þá hætturnar af honum, og
hvernig stöndum við okkur miðað
við önnur lönd, f sambandi við
meðferð og eftirlit með þessum
hættuþætti heilsufars?
— Tiðni háþrýstings á þessum
rannsóknum reyndist vera mun
meiri en við höfðum búist við.
Hún er hærri en i nágrannalönd-
unum. Við vitum hvorki né þekkj-
um neina orsök fyrir þessari út-
Tíðni hjarta- og
œðasjúkdóma fer
vaxandi áíslandi,
meðan hún er á
undanhaldi meðal
annarra þjóða...
MARZ
50 1 5 10 15 20 25 Victáhs
— Rannsóknastöð Hjartavernd-
ar hefur nú starfað í u.þ.b. 9 ár,
en stöðin tók til starfa haustið
1967, sagði Sigurður. Rannsóknir
stöðvarinnar hafa í meginatriðum
verið tviþættar: í fyrsta lagi hef-
ur farið fram kerfisbundin hóp-
rannsókn á Reykjavikursvæðinu
(Reykjavik, Hafnarfirði, Kópa-
vogi, Garðabæ, Bessastaðahreppi
og Seltjarnarneshreppi). Sú rann-
sókn tekur til um 17 þúsund karla
og kvenna, sem voru á aldrinum
34—61 árs, er rannsóknin hófst.
Þessi rannsókn hefur verið gerð í
þremur áföngum og verið er að
ljúka þriðja áfanga karlarann-
.sóknarinnar en siðasta áfanga
kvennarannsóknarinnar erólokið.
I öðru lagi hefur farið franiT rann-
sókn á fólki utan Reykjavíkur-
svæðisins. Til þeirra rannsókna
hefur verið boðið íbúum í sýslum
og kaupstöðum landsins á aldrin-
um 41—60 ára. Rannsókn er nú
lokið í 11 sýslum og 12 kaupstöð-
um, og eru þar á meðal mestu
þéttbýliskjarnarnir hér á landi
(sjá kort um rannsóknasvæði).
Alls hafa nú verið rannsakaðir
um 40 þúsund einstaklingar á
vegum Hjartaverndar.
Hvað getur þú sagt landslýð af
þessum rannsóknum, og f
sambandi við alm. heilsugæslu
hvaða gagnsemi hafa þær þá fyrir
okkar þjóðfélag?
— Ég ætla að byrja á siðari
hluta spurningarinnar um gagn-
semina. Rannsóknastöð Hjarta-
verndar er fyrst og fremst leitar-
stöð, og safnar því gögnum bæði
fyrir heilbrigðisstjórn og lækna
og aðra, sem vilja úr þeim gögn-
um vinna. Hér er um mikla gagna-
söfnun að ræða. Urvinnslustjórn
á vegum Hjartaverndar hefur
unnið að þessum málum, en úr-
vinnslan er bæði kostnaðarsöm og
tímafrek. Svo dæmi sé tekið, er
mikils virði að geta á skömmum
tíma gefað upp hve margir hafa
háþrýsting á vissu svæði. Getum
við þá sent út til heilsugæslu-
2) hækkuð blóðfita, og
3) reykingar
— Þá kem ég að helstu niður-
stöðum rannsókna Hjartavernd-
ar, en þær eru úr þeim^hópi sem
rannsakaður er á Reykjavikur-
svæðinu.
1) Einkenni um kransæðasjúk-
dóm fundust meðal 7.8% karla á
aldrinum34—61 árs.
2) Háþrýstingur (hækkaður blóð-
þrýstingur) fannst meðal 26.6%
karla og 20.8% kvenna á sama
aldri.
3) Blóðfita (cholesterol) is-
lenskra karlmanna er mikil í
samanburði við aðrar þjóðir, um
fjórðungur islenzkra karla, eða
25%, er með verulega hækkaða
blóðfitu.
4) Sykursýki og byrjandi sykur-
sýki fannst hjá5%
5) Offita fannst hjá um 30%
6) Gláka fannst hjá2%
7) Leynd þvagfærasýking meðal
kvenna fannst hjá 8%
Þess skal getið, að verulegur hluti
þeirra sjúkdóma, sem að ofan get-
ur, var áður óþekktur. Þannig
kom i ljós að 34 hlutum þeirra
karla, er höfðu háþrýsting, var
ókunnugt um þennan sjúkdóm, og
um helmingur kvennanna vissi
ekki um þennan sjúkdóm. Aðeins
komu. Við notum þau mörk, sem
Alþjóðaheilbrigðisstofnunin set-
ur. Það er ekki þar með sagt, að
allt það fólk, sem er fyrir ofan
þessi mörk, þurfi á meðferð að
halda, en það þarf á eftirliti að
halda að minnsta kosti.
Háþrýstingur er alvarlegur
sjúkdómur. Hann eykur likurnar
á heilablæðingu, hjartabilun og
nýrnabilun, svo og kransæðasjúk-
dómi. Sé réttri meðferð beitt má
koma að mestu leyti í veg fyrir
þrjá fyrstnefndu þættina, sem ég
gat um, heilablæðingu, hjartabil-
un og nýrnabilun, en hins vegar
hefur ekki tekist að fækka eins
vel tilfellum af kransæðasjúk-
dómi. Það er því ljóst af framan-
greindu, að mikill fjöldi fólks
gengur með dulinn háþrýsting.
Einnig virðist meðferð vera veru-
lega ábótavant meðal þeirra, sem
vita um sjúkdóminn. Get ég sagt
sögu frá Gautaborg, þar sem
læknar fyrir fimm árum settu á
fót göngudeild fyrir háþrýstings-
fólk. Þeir sögðu mér, að þeir
hefðu fylgst með fólki með
háþrýsting, sem var i meðferð hjá
heimilislæknum, og það reyndist
svo, að V þeirra hætti meðferð á
fyrsta árinu og eftir 4 ár voru
aðeins 20% eftir. Á göngudeild
þeirra voru aftur á móti tæplega
5%, sem hættu meðferð á fyrsta
a!dur
35 40 45 50 55 60
Meðalþyngd islenskra karla 34—61 árs. Til viðmiSunar er
kjörþyngd karla skv. „Metropolitan Life Insurance Co".