Morgunblaðið - 26.01.1977, Blaðsíða 12

12
MOHGUNBLAÐIP, MIÐVIKUDAGUR 26. JANUAR 1977
Tilraun róttækra til að ná völd-
unum í Kína í fyrrasumar var
miklu alvarlegri og víðtækari
en talið hefur veiað eins og æ
betur kemur í Ijós með hverjum
deginum sem líður. Róttækir
virðast vafalítið hafa gert sam-
stillta tilraun um landið allt til
þess að ná völdunum sam-
kvæmt þeim fréttum sem borizt
hafa af átökum í flestum héruð-
um Kína.
Valdhafarnir sjá sér að vísu
hag í því að draga upp dökka
mynd af ástandinu og sýna
fram á að róttækir hafi ! raun
og veru gert með sér samsæti
um að hrifsa völdin. Þar með
réttlæta þeir völd sín og víð-
tæka hreinsun sem þegar er
hafin. Þó er Ijóst að aðgerðir
hinna róttæku voru langtum
umfangsmeiri og hættulegri en
í fyrstu var álitið samkvæmt
samantekt eftir Martin Woola-
cott í Guardian sem hér er
stuðzt við.
í fyrstu virtist aðeins hafa
verið um að ræða tilraun til að
falsa skjöl Maos og ósam-
ræmdar aðgerðir á v.íð og dreif
á landsbyggðinni. Nú er aftur á
móti að koma í Ijós, jafnvel þótt
tekið sé tillit til allra tilrauna
núverandi stjórnar til að túlka
atburðina eftir eigin höfði, að
um var að ræða raunverulega
valdaránstilraun, sem hefði
getað leitt til „stórfelldrar borg-
arastyrjaldar" eins og sjálfur
Hua Kuo-feng formaður hefur
komizt að orði
SMÁBYLTIIMGAR
Ráðagerðir hinna róttæku
grundvölluðust fyrst og fremSt
á því að ná völdunum á ýmsum
stöðum á landsbyggðinni.
Styrkur þeirra byggðist á slík-
um smábyltingum og ofbeldi
var beitt þar sem það var talið
nauðsynlegt.
Nákvæmustu fréttirnar hafa
borizt frá Shansi og Huan. Hin-
ir róttæku gerðu óvæntar árásir
á aðalstöðvar flokksins í Shansi
og aðalstöðvar hinna svoköll-
uðu vopnuðu borgarasveita í
Hunan. Báðar árásirnar voru
gerðar sama daginn, 23.
ágúst, tveimur vikum áður en
Mao lézt, og það er ein sönnun
þess að um samræmdar að-
gerðir var að ræða
Fleiri slíkar valdaráns tilraunir
virðast hafa verið gerðar ! Fuk-
ien, Shantung, Hupei, Lianing
og fleiri fylkjum. Tilgangurinn
var að ná pólitískum yfirráðum
yfirstórum hluta Kína, en þess-
ar smábyltingar voru aðeins lið-
ur í víðtækari valdaránstilraun-
um
Ein tilraunin var sú að vig-
væða vopnuðu borgarasveitirn-
ar í Shanghai. Lengi hefur
verið vitað um tilraunir rót-
tækra til að efla borgarasveit-
irnar og láta þær vega upp á
móti áhrifum fastahersins.
Þessar tilraunir þeirra báru
mestan árangur i Shanghai.
Síðustu vikurnar sem Mao lifði
er sagt að yfirmenn bofgara-
sveitanna í Shanghai hafi dreift
vopnum og skotfærum, sem
hefðu verið bak við lás og slá í
vopnabúrum undir venjulegum
kringumstæðum. Talið er að í
borgarasveitunum í Shanghai
hafi verið ein milljón manna
þar til i október. Þær voru sjálf-
stæðar og vel skipulagðar og
jafnvel herinn hefði átt fullt í
fangi með að ráða niðurlögum
þeirra ef þær hefu vigvæðzt.
JÁRNBRAUTIR
Jafnframt reyndu róttækir að
koma af stað áfökum í mikil-
vægum járnbrautarmiðstöðv-
um eða ná þeim á sitt vald.
Hinir róttæku hafa lengi haft
mikil ítök i járnbrautarmálum
og meðal járnbrautarstarf-
manna Birgðaflutningar og
liðsflutningar í Kína fara fyrst
og fremst fram með járnbraut-
um.
Með yfirráðum yfir járnbraut-
unum er auðvitað hægt að hafa
áhrif á valdajafnvægið og
hindra liðs- og vöruflutninga.
Einhverjir alvarlegustu atburð-
irnir urðu í Paoting, sem er
mikilvæg járnbrautarmiðstöð
suður af Peking og skömmu
eftir áramót virtist enn ekki
hafa tekizt að koma þar á lög-
um og reglu. Kínverskur em-
bættismaður sagði að tilgangur
Hua Kuo-feng
róttækra í Paoting hefði verið
sá að „ógna öryggi sjáfrar Pek-
ing."
Siðan hafa þær fréttir borizt
að sögn The Times að herinn
hafi tekið í sínar hendur stjóm-
ina i mikilvægustu járnbrautar-
miðstöð Kina, Chengchow í
Honan-fylki við Gulá. Þar mæt-
ast helztu járnbrautirnar, sem
liggja frá austri til vesturs og
frá norðri til suðurs og án þeirra
mundi mestallt athafnalíf i Kína
lamast
Aðgerðir hersins í Chengchow
sýna að yfirmenn hersins telja
járnbrautirnar svo mikilvægar
að þeir vilja ekki taka þá
áhættu að stjórn þeirra fari úr
böndunum eða að ókyrrð gripi
um sig meðal jámbrautarstarfs-
manna, sem er ekki óalgengt.
Það kæmi—ekki á óvart þótt
herinn hafi tekið opinbecrlega í
sinar hendur stjórnina í öðrum
mikilvægum járnbrautarstöðv-
um og í atvinnugreinum, sem
eru taldar lífsnauðsynlegar.
Hinir róttæku reyndu sem sé
að ná völdunum á ýmsum stöð-
um á landsbyggðinni, vígvæða
borgarasveitir og ná yfirráðun-
um yfir járnbrautarkerfinu.
Loks hafa þei að sjálfsögðu
reynt að ná undir sig sjálfum
miðstöðvum valdsins.
VALDABARÁTTA
Þeir reyndu vissulega að kom-
ast yfir skjöl Maos, sem hafa
hálftrúarlegt gildi, og auka ítök
sín í stofnunum flokksins og
ríkisins. En margt bendir til
þess að hinn raunverulegi til-
gangur herferðar hinna rót-
tæku í sumar hafi verið sá að
hrinda af stað valdabaráttu í
hernum.
Þvi mætti halda fram að slik
valdatogstreita hefði getað orð-
ið lokastig árangursríks valda-
ráns róttækra. Hinir róttæku
hafa lengi gert allt sem í þeirra
valdi hefur staðið til þess að ala
á sundrungu gamalla og ungra
yfirmanna hersins og færa sér
hana í nyt. Þegar hinar róttæku
hefðu verið búnir að tryggja sér
yfirráð yfir stórum hlutum Kína
og haft Shanghai fyrir örugga
miðstöð hefði þessi stundrung
getað orðið að raunverulegum
klofningi og stór hluti hersins
hefði gengið í lið með þeim.
Augljóst var frá upphafi að
hinir róttæku töldu tímann frá
því Chou En-lai lézt og þar til
Mao gæfi upp öndina síðasta
tækifærið sem þeir höfðu til
þess að ná völdunum. Fyrsti
þáttur baráttunnar, sem af
þessu leiddi, var brottvikning
Teng Hsiao pings. Samkvæmt
veggspjöldunum, sem birzt
hafa í Peking að undanförnu,
æstu „þrjótarnir fjórir" undir
forystu Chiang Ching, ekkju
Maos, til óeirðanna 5. apríl
sem voru notaðar sem átylla til
þess að reka Teng. Nú er búizt
við því að hann verði fljótlega
skipaður aftur í mikilsvert em-
bætti og er jafnvel talað um
stöðu forsætisráðherra i þvi
sambanda. Samkvæmt öðrum
fréttum er talið líklegt að hon-
um verði falið að hreinsa til i
kommúnistaflokknum og
endurreisa hann. Ekki er talið
af veita þar sem andinn í hon
um sé slæmur eftir síðustu at-
burði.
Um atburðina sem gerðust
eftir brottvikningu Tengs hefur
lítið verið vitað í einstökum
atriðum fyrr en nú. Nú er til
dæmist Ijóst að hinir róttæku
einskorðuðu sig ekki við bak-
tjaldamakk á æðstu stöðum og
beittu ekki aðeins fjölmiðlum,
sem voru að miklu leyti á þeirra
valdi.
KLOFNINGUR
í þess stað beittu þeir öllum
þeim mönnum, sem þeir höfðu
yfir að ráða, til þess að reyna
að kljufa þjóðina og þar með
herinn til þess að komast þann-
ig til valda að lokum-
stuðningsmönnum sínum í hin-
um ýmsu fylkjum, yfirmönnum
i flokknum sem voru þeim hlið-
hollir, milligöngumönnum sem
höfðu sambönd og áhrif,