Morgunblaðið - 15.07.1977, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 15JULI 1977
MINNING — HANS
EIDE HEILDSALI
Einn af beztu vinum Hans Eide
var Arngrímur Ólafsson prentari.
Arngrímur var bróðir þeirra
Kjartans augnlæknis og Jóhanns
heildsala. Arngrimur átti sumar-
bústað austur i Laugardal. Þar
hélt hann hóf nokkurt stéttar-
bræðrum sínum sem heimsóttu
hann. Sennilega hafa flestir
þeirra verið eigendur sumarbú-
staða á sama stað. 1 hófi þessu
flutti Arngrimur snjallt erindi.
Það birtist síðar í Prentaranum
27. árgangi 7.—8. tbl. 1949. Erindi
þetta nefndi hann „Sál félags-
skapar". Aðalniðurstaðan i ræðu
hans var á þessa leið: „Fyrirgefið,
þegar þér skiljið ekki.“ Siðan seg-
ir hann: „Getur félagsskapur haft
séreinkenni? Hefir hann nokkur
önnur en þau að vera félagsskap-
ur manna, sem inn á við og út á
við hegða sér eftir settum reglum.
Getur hann átt nokkuð, sem kalla
mætti sál?
Ég ætla að leitast við að svara
þessum spurningum með svolítilli
sögu.
Á árunum 1922—24 fór ég að
fást við alifuglarækt. Ég var hús-
næðisþegi og varð að flytja. Það
var ekki auðgert á þeim árum að
afla sér húsnæðis, sízt af öllu með
svona fjölskyldu í dragi og svo
nærri vinnustað, sem nauðsyn
krafði. Ég tók það ráó að auglýsa í
einu dagblaðanna. Morguninn eft-
ir, þegar fyrirtæki voru opnuð,
var hringt til mín og mér boðið
húsnæði. Eg fluttist svo á staðinn
og var þar eins frjáls með draslið
eins og bezt varð á kosið... Þegar
ég kynntist húsbóndanum, kom
það í Ijós, að við áttum ýmislegt
sameiginlegt. Eínkum vorum við
báðir gefnir fyrir útiverur og
fjallgöngur, og var það óspart iðk-
að. Þessi kunningsskapur hefur
staðið síðan og aldrei haggazt.
Einhverju sinni lagði ég þá
spurningu fyrir mann þennan,
hvernig á þvi hefði staðið, að
hann bauð mér húsnæði, manni,
sem hann hafði aldrei talað við og
þekkti ekkert.
— Af því að þú varst prentari,
var svarið.
Ferðalög okkar urðu mörg og
óviðjafnanlega skemmtileg, en
ekki man ég til þess, að neitt
þeirra liði svo, að þessi vinur
minn, sem er verzlunarmaður í
Reykjavík, minntist ekki á sam-
verustundir sínar með prentur-
um. Ég hlaut þvi a spyrja þess,
hvi hann talaði svo oft um prent-
ara fremur en t.d. stéttarbræður
sina. Hann gerði grein fyrir þvi á
þessa leið:
Kringum tvítugsaldur fluttist
hann til Reykjavíkur eða um
1912. Atvikin réðu því, að hann
þekkti einn prentara hér í höfuð-
staðnum, og það varð orsök þess,
að hann kynntist þeim mörgum.
Af þessu leiddi svo aftur það, að
prentarar urðu félagar hans. Sam-
vera hans með prenturum varð þó
fátiðari með breyttum aðstæðum,
eins og gengur. Meira en tíu ár
liðu, en það lifði í glæðunum, og
honum var það auðsjáanlega geð-
fellt að endurnýja þennan félags-
skap. Naut ég þess hjá honum, að
ég var prentari, og varð því leigu-
liði hans. Ferðafélagi hans hefi ég
verið siðan.
Maður þessi er í fljótu bragði
séð, ekki öðruvísi en aðrir menn.
Þess verður þó vart, að hann sæk-
ist ekki eftir að kynnast mörgum.
Mætti máske segja, að hann væri
fremur ómannblendinn, en það
má segja um marga. Persónuleiki
t
MARGRÉT BJÖRK KRISTINSDÓTTIR,
Bogahlíð 1 8,
er látin Fyrir hönd okkar og annarra vandamanna
Yngvi Ólafsson. Vilhjálmur Arnarson.
t
Föðursystir mín
SIGRÍÐUR SIGURÐAROÓTTIR
andaðist að Hrafnistu aðfaranótt fimmtudagsins 14 júlí
F.h ættingja,
Magnús Geirsson.
t
Jarðaför eiginkonu minnar,
MARÍU SIGRÍÐAR ÁGÚSTSDÓTTIR,
Vesturgötu 150
Akranesi,
fer fram frá Akraneskirkju laugardaginn 16 júlí kl 1 3 00 Þeim sem
vildu minnast hennar, er bent á Sjálfsbjörg Vesturgötu 160 eða
Hjartavernd Amór Ólafsson.
börn, tengdabörn og barnabörn.
t
Þökkum innilega auðsýnda samúð og vinarhug við andlát og útför
eiginmanns mins, föður okkar, tengdaföður og afa,
ODDS E. ÓLAFSSONAR
Hraunteig 3.
GuSný Oddsdóttir,
Sigriður Oddsdóttir, Ólöf Jóna Oddsdóttir,
Magnús Oddsson,
tengdabörn og barnabörn.
t
Þökkum auðsýnda samúð og vináttu við andlát og útfor systur okkar og
móðursystur minnar
GEIRÞRÚOUR SIGURÐARDÓTTUR
NorSurbrún 1
Fyrir hönd vandamanna
Guðbjörg SigurSardóttir Jón SigurBsson
Þorgeir Halldórsson
hans er svo mótaður, að mér
skilst, að hann kynni bezt við sig í
þeim félagsskap, þar sem hann
finnur, að hann er frjáls. Hver er
svo orsökin til þess, að svona vin-
átta gat tekizt í garð óskyldrar
stpttar? Á ekki það manneðli eitt-
hvað í sér, sem þannig laðar að
sér? Er það ekki einhver ósýnileg
undiralda, — ekkert hlutrænt,
hvorki logn né brim, eitthvað,
sem vaggar notalega — án allra
banda og hafta, en tengir þó, —
nærir eitthvað hjá manni — líkt
og andardráttur?
Er þetta ekki sál félagsskapar?"
Sá verzlunarmaður, sem Arn-
grímur minnist hér á, var enginn
annar en Hans Eide, sem þá átti
heima á Bragagötu, en Arngrímur
var þá starfandi í Félagsprent-
smiðjunni, og þvi stutt fyrir hann
að skreppa heim til að líta eftir
alifuglahjörð sinni.
Síðbúin minning hins mætasta
manns, sem raunverulega hefði
átt að birtast fyrir fimm árum, en
af óviðráðanlegum ástæðum hef-
ur það dregizt fram til þessa. lír
þessu skal nú bætt að nokkru
leyti, enda þótt ýmis atriði séu nú
falin gleymsku. Sé vel hrist upp í
tölvu heilabúsins munu þó ýmsar
minningar enn til staðar. Ber þá
að vinna úr þeim eftir þvi sem
efni standa til, enda þótt það
verði á engan hátt tæmandi, enda
ekki meiningin að minnast alls er
í hugann kemur.
F. 16. febrúar 1903.
D. 6. júlí 1977.
1 dag verður til moldar borin í
Fossvogskirkjugarði sæmdarkon-
an Margrét Sæmundsdóttir fyrr-
um símstöðvarstjórafrú á Hvols-
velli, nú siðustu árin i Skipasundi
84, Reykjavík.
Hún andaðist þann 6. júli á
Landsspítalanum, eftir löng og
sár veikindi, sem flestum hefði
verið ofraun að bera fyrir löngu
siðan. Að Margréti stóðu traustir,
rangæskir stofnar, hún var dóttir
þeirra gagnmerku hjóna Guðrún-
ar Sveinsdóttur og Sæmundar 01-
afssonar að Lágafelli i Austur
Landeyjum, þar fæddist hún
þann 16. febrúar 1903.
Leiðin var því orðin löng, því
aldrei gekk hún heil til skógar,
barni að aldri var henni ekki hug-
að lif, og bar hún þess menjar æ
siðan. Ekki kom það þó fram f
starfi og umsvifum Margrétar,
því í gegnum allt lifið hafði hún
aldrei unnað sér hvildar, starfs-
gleði og lífsorka einkenndu hana
hvar sem hún fór, bæði í leik og
starfi, svo og þráin eftir því að
láta ævinlega gott eitt af sér leiða.
Margrét var mjög vel gefin
kona, bæði til munns og handa,
svo sem hún átti kyn til. Hún
giftist eftirlifandi eiginmannai
sinum Árna Einarssyni frá Miðey
í Austur-Landeyjum þ. 1. júni
1924, og hófu þau búskap i Eyjar-
hólum I Mýrdal það sama ár. Það-
an lá leið ungu hjónanna til Vest-
mannaeyja, og svo á föðurleifð
Árna að Miðey 1928. Þau eignuð-
ust 3 börn, sem öll bera foreldrum
sinum fagurt vitni, svo vel eru
þau gefin og gerð.
1 Miðey bjuggu þau hjónin
rausnarbúi til ársins 1943 og
önnuðust jafnframt símavörslu,
en það ár fluttust þau á Hvolsvöll
þar sem Árni var falið símstjóra-
starf auk póstþjónustu. Þá hafði
Póstur og sími byggt þar myndar-
Hans Eide var fæddur 17. jan-
úar 1892 i Kopervik á eynni
Karmöy (Karmt) við Haugasund í
Noregi. Hann kom til Islands með
móður sinni, frú Kristine Eide
(fædd Waage), sem þá var orðin
ekkja Hans Ole Eide, liðsforingja
í norska hernum. Þegar Eide kom
til Islands mun hann hafa verið á
fimmta ári. Móðir hans varð bók-
haldari hjá mági sinum Per
Stangeland, sem settist að á Fá-
skrúðsfirði og rak þar verzlun i
mörg ár.
Það voru talsverð viðbrigði fyr-
ir hinn unga svein, að setjast að í
landi, þar sem norskan (móður-
mál hans) var yfirleitt ekki töluð,
nema meðal fjölskyldunnar. Með-
al leikfélaga sinna var hann þó
furðu fljótur að læra islenzku,
enda var hann næmur að nema
tungumál. Þar heyrði hann talaða
á víxl islenzku og frönsku. Þetta
var á þeim tima, sem franskar
skútur sóttu mjög á Islandsmíð.
Þá var þar einnig franskur spítali
með franskan prest og franskt
sjúkralið að nokkru.
Eftir fá ár var Eide orðinn
ágætur i íslenzku máli. Hugðist
hann nú einnig læra frönsku. Fór
hann þvi á fund franska prestsins
og samdi við hann á þá lund, að
presturinn skyldi kenna sér
frönsku, en hann skyldi á móti
kenna prestinum íslenzku. Tókust
fljótlega samningar með þeim á
þeim grundvelli, er Eide hafði
stungið upp á. Seint og snemma
sáu menn þá á rölti saman. Ekki
leið á löngu unz ungi drengurinn
norski fór að gefa sig á tal við
frönsku sjömennina á skútunum.
Þeir urðu undrandi yfir því, að
sjá og heyra dreng, ekki eldri en
hann var, spjalla við sig á þeirra
móðurmáli. Þetta endaði vitan-
lega á þá leið, að Eide útskrifaðist
hjá franska prestinum sem góður
frönskumaður.
Skömmu eftir fermingu fór
Eide til Noregs, að stunda nám
við norskan verzlunarskóla. Ekki
mun hann þó hafa verið fastur
nemandi, las mikið utanskóla, en
gekk undir próf í skólanum. Þá
æfði hann sig jafnframt i móður-
máli sínu, norskunni. A tiltölu-
lega þjónustumiðstöð yfir
starfssemi sína. Þau hjónin höfðu
í löngu starfi áunnið sér traust og
virðingu þeirrar stofnunar, og því
trausti brugðust þau hjónin
aldrei. Það fór heldur ekki fram
hjá fólki sem naut þjónustu
þeirra að þau höfðu ekki verið
valin til starfsins af handahófi,
traust og mikilhæf nutu þau mik-
illa vinsælda í Rangárþingi.
Margrét vann ætíð fullt starf
við skiptiborðið, ég man að hún
sat þar þegar ég sá hana fyrst,
hún leit upp frá starfi sinu bros-
andi, hrein og svipfalleg og sagði
„Hvað get ég gert fyrir þig“, þessi
orð voru sögð á þann veg að ég
fann að hér fylgdi hugur máli, og
frá þeirri stundu urðum við vin-
konur og á þá vináttu hefur aldrei
borið skugga, þó fundum okkar
hafi fækkað, því miður, á siðustu
árum.
Rangæingar hafa áreiðanlega
fundið hið hlýja hjartaþel sem
ævinlega bjó bakvið hin hvers-
dagslegu orð Margrétar Sæ-
mundsdóttur.
Hún ræktaði stóran og fallegan
trjá- og blómagarð í kringum hið
nýja simstöðvarhús, þar komst
hún aftur í snertingu við moldina
íslenzku, sem hún unni, þar eyddi
hún sinum fáu frístundum frá
heimili og starfi, oft sár og þjáð.
Hún elskaði blómin ag allt sem
var fagurt og gott, þennan helgi-
reit sinn mátti hún horfa á að
mestu eyðilagðan eitt sinn þegar
hún var gestur austur þar, nokkr-
um árum eftir að hún fluttist
burt, hann var orðinn fyrir skipu-
laginu. Hún sagði mér að þá hefði
sér fundizt eitthvað bresta innra
með sér þegar hún sá vélarnar að
verki.
Margrét átti stóra og viðkvæma
sál. Það var þvi auðvelt að gleðja
hana og hryggja. Við Margrét átt-
um einnig samleið í félagsmálum,
lega skömmum tíma lauk hann
skólanámi sínu þar og hvarf aftur
heim til íslands árið 1911, eftir að
hafa lokið námi með ágætiseink-
unn.
Mér þykir ekki ósennilegt að
hann hafi á þessu tímabili einnig
æft sig í hinum Norðurlandamál-
unum og einnig i færeysku og
jafnvel i fleiri málum. Hann átti
létt með að læra tungumál.
Síðla sumars 1912 kom Hans
Eide til Reykjavíkur. Hafði hann
þá ráðið sig sem franskan túlk til
Timbur- og kolaverzlunar Reykja-
vikur, sem Fredriksen kolakaup-
maður veitti forstöðu. Þá þekkti
hann aðeins einn prentara í
Reykjavik, sem var Halldór
Stefánsson póstafgreiðslumanns
á Eskifirði. Halldór lauk námi í
prentsmiðju Austra á Seyðisfirði,
en kom til Reykjavíkur í ágúst
1912, og var samþykktur sem fél-
agi á síðari fundi félagsins 29. ág.
það ár. Hann hóf starf í prent-
smiðjunni Gutenberg. Ekki starf-
aði hann þó lengi að prentstörf-
um, því nokkru síðar réðst hann
sem starfsmaður við útibú Lands-
bankans á Klapparstíg. Síðar
gerðist hann mikilvirkur rithöf-
undur og þýðandi sagna og leik-
rita. Þessum prentara hafði Eide
kynnzt fyrir austan meðan Hall-
dór dvaldi í foreldrahúsum á
Eskifirði. Þann tíma, sem Halldór
lauk námi á Seyðisfirði, unnum
við þar saman, en ég fluttist til
Reykjavíkur vorið 1911. Halldór
heimsótti mig iðulega. Eftir að
Eide kom suður kom hann fljót-
lega með hann á minn fund. Þá
hófust kynni okkar Hans Eide
fyrst, en urðu brátt nánari og
vöruðu alla tið siðan meðan hann
hélt heilsu og lífi. Báðir höfðum
við gaman af að tefla og spila og
siðar stunduðum við nokkuð
silungsveiðar, því að þá voru eng-
in bönn eða bannfæringar á því
sviði.
Eide undi vel hag sínum hjá
Fredriksen kolakaupmanni. Ann-
aðist viðskipti og fyrirgreiðslu
bæði við franskar og færeyskar
skútur. Samfara þeim viðskiptum
þurfti hann að koma þeim i sam-
hún var í stjórn kvenfélagsins
Einingar, Hvolshreppi, hin fagra
rithönd hennar prýðir gjörðabæk-
ur félagsins frá þeim tíma. Þar
sem annarsstaðar vann hún heils-
hugar og traust, lagði sig alla I
starfið. Ég geymi minningarnar
frá þessum árum i þakklátum
huga.
Handavinna Margrétar ber
vitni um listhneigð hennar, svo og
heimiii þeirra hjóna, en þar var
oft gestkvæmt og þar fundu sig
allir vera velkomna.
Nú var siðast áfanginn fram-
undan þegar Arni lét af störfum
stöðvarstjóra á Hvolsvelli fyrir
aldurssakir árið 1965, þá fluttu
þau hjónin til Reykjavíkur. Þar
áttu þeu yndislegt heimili, sem
fyrr, en þá var heilsa Margrétar
að þrotum komin, hún hafði geng-
izt undir svo margar og stórar
aðgerðir að ekkert var hægt að
gera annað en líða og þjást, þó
kom sér vel fyrir hana, sem jafn-
an áður, hve góðan og traustan
mann guð hafði gefið henni til að
styðja sig siðasta spölinn.
Og nú að leiðarlokum vil ég
senda henni, sem hér er kvödd,
hjartans þakklæti okkar hjóna
fyrir vináttu og ógleymanlegar
samverustundir.
Hún trúði þvi að á bak við móð-
una miklu biði okkar allra björt
og fögur veröld. 1 ljósi þeirrar
trúar bið ég guð að styðja og
styrkja eiginmann hennar, börn
þeirra og fjölskyldur.
Blessuð sé minning hennar.
Ragnheiður Ólafsdóttir.
Minning:
Margrét Sœmunds-
dóttir frá Hvolsvelli