Morgunblaðið - 30.10.1977, Blaðsíða 22

22
-MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. OKT0BER 1977
HÉR BIRTIST annar hluti frásagnarinnar um líf gríska skipakóngs-
ins og auðkýfingsins Aristotle Onassis, sem fjórir brezkir blaóamenn
hafa rannsakað ítarlega síðan dauða hans bar að í marz 1975
I þessari grein er m%. fjallað um fyrstu olíuflutningaskipin, sam-
band hans við norsku fegurðardísina Ingse, hið ljúfa líf, sem hann
lifði, og þá eiginleika, sem hann var gæddur til að koma sér áfram —
alla leið á toppinn.
Kanadfska gufuskipafélagið
hafði tiu vöruflutningaskip til
sölu. Ekkert þeirra var meira en
fimmtán ára gamalt, sum voru
smíðuð snemma á 2. áratugnum.
Þau voru frá 8500 tonnum upp i
10000 tonn og söluverðið um 7500
pund, sem var álíka verð og feng-
izt hefði fyrir að selja þau í brota-
járn. Jafnvel á þessum byrjunar-
árum sínum í skipaútgerð, hafði
Onassis ekki áhuga á minni döll-
um en þessum. Hann áætlaði að
meiri hagnaður yrði að gera út
10000 tonna skip en 5000 tonna.
Kanadísku vöruflutningaskipin
höfðu legið á Saint L: wrence ánni
sl. tvö ár, þegar Onassis bar þar að
með skipaverkfræðing í för með
sér. Þetta var að vetrarlagi og
þilför skipanna voru þakin snjó-
sköflum. Onassis, sem kleif skafl-
ana á þilfarinu ásamt verkfræð-
ingnum, rak allt,í einu upp óp og
hvarf sjónum hins siðarnefnda.
Hann hafði stigið á milli efri og
neðri þilja og sokkið i skafl.
Sum vöruflutningaskipanna
voru smíðuð hjá Vickersskipa-
smíðastöðinni frægu i Kanada,
önnur voru brezk tegund vöru-
flutningaskipa, smíðuð í fyrri
heimsstyrjöldinni. Fylgdarmaður
Onassis áleit þau enn í góðu ásig-
komulagi. Vindurinn blés á þil-
fari vöruflutningaskips þess, sem
þeir voru staddir á, og Onassis
ákvað að kaupa sex skipanna og
bjóða 5000 pund í i. °rt. Hann var
viss um að völlur yrði á Kanada-
mönnum og þeir mundu eingöngu
vilja selja honum tvö skip, sem
hann mundi þá kaupa í flýti. An
þess að koma auga á bragð hans
mundu þeir svo siðar selja honum
hin fjögur.
Onassis borgaði skipin i reiðu-
fé, þar sem engínn í London gat
veitt honum lán. Hann gat þó alla
vega hrósað happí yfir því að vera
orðinn alvöru skipaeigandi.
Frami hans sem viðskiptajöfurs
var að hefjast. Hann hafði nú
þegar náð miklu lehgra en faðir
hans nokkurn tíma.
Ingse
Sumarið 1934 hitti Onassis
Ingeborg (Ingse) Dedichen og
varð ástfanginn af henni. Hún var
falleg, norsk heimskona, sem átti
eftir að hafa úrslitaáhrif á frama
hans. Hún var i hópi noskra ferða-
manna á italska skemmtiferða-
skipinu Augustus, sem var á leið
frá Buenos Aires til Genúa.
Onassis var samferða þeim á
■ fyrsta farrými. Þau voru algerar
andstæður i útliti, hún hávaxin,
ljóshærð, grönn og nokkrum ár-
um eldri en aðdáandi hennar.
Kunningjar Ingse urðu fyrstir
varir við að Onassis elti hana á
skipinu og starði stöðugt á hana.
„Af hverju fyigist þessi litli dökki
náungi svona með þér," spurðu
þeir og bættu við: „Það er eins og
hann langi til að borða þig.“ Ingse
fór að fylgjast með Onassis og
fannst hann í fyrstu eins og
hryggur hundur. „Við héldum að
hann væri annaðhvort mállaus
eða gæti ekki tjáð sig á neinu
þeirra fimmtán tungumála, sem
við töluðum til samans."
Eftir að hafa fylgt Ingse eftir i
þögn nokkra daga, nálgaðist hann
hana loksins í sundlauginni á
mjög svo hversdagslegan hátt.
Hann synti samsíða henní og
benti henni á að sundkennarinn
hennar hefði kennt henni alrang-
ar aðferðir i skriðsundi. Ingse til
mikillar furðu gerði hann sig
skiljanlegan á sænsku.
Siðdegis kynnti hann sig form-
lega fyrir henni sem „Aristotle
Socrates Onassis, grískur skipa-
eigandi".
Faðir Ingse hafði verið mjög
framarlega í norskri skipaútgerð
og því svaraði hún um hæl og
benti á annmarka grískrar út-
gerðar, skip þeirra væru forn-
aldarleg og áhöfnunum illa borg-
að. Onassis setti hljóðan, iíklega
fundizt ummæli hénnar sönn.
Þau héldu áfram að hittast í
sundiauginni þar sem Onassis
kenndi henni skriðsund. Ingse
hæddist að honum, benti honum á
að hann væri að fá ístru og hann
hefði stutta handleggi í saman-
burði við vöðvastæltan líkama.
Onassis var einkennilega byggð-
ur, hokinn og höfuðið hvíldi á
breiðum öxlunum. Hárið var
hrafnsvart, húðin olívulituð og út-
lit hans benti fremur til að hann
væri hafnarverkamaður i Istan-
bul en griskur skipaeigandi.
En þrátt fyrir þessa „galla"
hreifst Ingse af augum hans,
hlýrri rödd og sigursælu, breiðu
brosi hans. En áhugi hans vakti
tortryggni hennar. Hún kynnti
Onassis fyrir vinum sinum, sem
iíkaði hann vel, sjálfri fannst
henni hann ágætur fylgisveinn,
sem aðlagaðist fljótt þeim félags-
skap sem hann var f og var skap-
góður. Ingse var þó ekki i essinu
sínu um þessar mundir, faðir
hennar var nýlátinn og hún að ná
sér eftir annað hjónaband sitt,
sem misheppnaðist. Onassis
skynjaði að sálarástand hennar
var slíkt að lítil von var um ástar-
ævintýri. Alla ferðina var hann
rólegur og þolinmóður, reyndi
ekki að fá hana til lags við sig en
var mjög alúðlegur.
Þegar Augustus lagðíst í höfn í
Genúa bauð hann Ingse með sér í
ökuferð til Marseilles, þangað
þyrfti hann að fara í viðskipta-
erindum og þaðan gæti hún tekið
hraðlestina til Parísar.
Það kom Ingse ekki á óvart,
þegar þau voru lögð af stað og
Onassis játaði að hann ætti iitið
erindi til Marseilles. Hvort það
væri ekki upplagt að færu til Fen-
eyja, þangað hefði hann aldrei
komið. Upp frá þessu urðu þau
elskendur. „Ég hafði aldrei fund-
ið til slíkrar ánægju með nokkr-
um manni," sagði hún. Þau köll-
uðu hvort annað gælunöfnum,
hún var Mamita (litla mamma)
og hann Mamico (litli pabbi).
Líferni þeirra var mjög rótlaust
í fyrstu. Öku þau úr einni borg í
aðra í kadilakk Onassis, frá
Trieste til Monte Carlo, þar sem
þau stunduðu sjóskiðaiþróttina af
miklum móð. Ingse gekk mjög vel
en Onassis gat ekki staðið upp-
réttur á skíðunum. Þau áttu það
til að henda ferðatöskunum í far-
angursgeymslu bifreiðarinnar og
aka af stað. Stundum óku þau
kiukkustundum saman og stund-
um dögum saman i leit að nýju
fimm stjörnu hóteli í öðru landi.
Eftir þvi sem Ingse segir, var
Onassis ekkert sérstakur elskhugi
— „un amoureux de classe,
certainement pas“, en mjög til-
finningaríkur.
Stærsta olíuflutn-
ingaskip í heimi.
Hann fylgdist með og reyndi að
læra af henni stöðugt. „Hann var
eins og svampur, sem drakk allt i
sig,“ segir hún. Hann vildi öðlast
uppiýsingar og vita hvernig hann
samið, 200 þúsund pund, einn
fjórði yrði borgaður meðan skipið
væri í smíðum og afgangur með
4,5 prósent vöxtum á næstu tiu
árum. Oliuflutningaskip sen.
þetta gat uppfyllt þær kröfur,
sem batnandi efnahagur heimsins
gerði.
Onassis flaug til Bandarikjanna
til að undirrita níu mánaða
samning um olíuflutninga frá San
Francisco til Yokohama í Japan
en Tidewater-floti J. Paul Getty
hafði ekki getað sinnt þeirri
beiðni. I Bandarikjunum hlaut
hann gælunafnið, sem festist við
hann — Ari.
Onassis fylgdist með smíði
fyrsta oliuflutningaskipsins eins
og foreldri með barni. 1937 settist
hann að í Sandefirði, heimabæ
Ingse og var óspar á heimsóknir
sinar til Götaverken — skipa-
smíðastöðvarinnar.
Ingse kynnti hann fyrir móður
sinni hálf uggandi, en hún hefði
engu þurft að kvíða — Onassis
vissi hvernig hann átti að
bregðast við i því efni sem öðru.
„O, móðir min — móðir min,“
hrópaði hann um leið og þau
hittust. Augu hans voru vot af
tárum og Ingse fannst þessi ýkti
Valentino hálf skrýtinn, en móðir
hennar lét hrífast og var orðin
tryggur aðdáandi Onassis að
kvöldverði loknum.
Fyrsta olíuskipið hafði verið
skýrt löngu áður en því var rennt
af stokkunum — ARISTON —
dregið af skírnarnafni Onassis
um leið og það þýðir á grisku „sá
bezti". Hann pantaði siðan tvö
önnur oliuskip frá Götaverken, 15
þúsund tonna skip, sem skyldi
kallað Aristophanes, og 17
þúsund og 5 hundruð tonna^kipið
Buenos Aires. Verð þess
síðarnefnda var 207 þúsund pund.
I Ariston var útisundlaug og tvær
stórar einkakáetur. Svíum fannst
Sem ræðismaður i Buenos Aires
hafði Onassis lært það mikíð um
gufuskipaútgerð, að hún gat
einnig verið áhættusöm i góðæri.
Til að hagnaður yrði stöðugur
varð hann að geta spáð fyrir um
farmgjöld og geta sér rétt til um
verðsveiflur þeirra. Verðsveifl-
urnar voru það . stórfelldar að
maður, sem sendi korn frá
Argentinu til Evrópu, gat átt það
á hættu að kolin, sem hann fékk
send i staðinn, hefðu stórlækkað i
verði. Níutíu daga ferð frá
Buenos Aires til London og til
baka, sem mistókst, gat kostað
eiganda skipsins meira en upp-
haflegt kaupverð þess. Ef ekki
átti að fara illa i þessum leik, sem
gat verið mjög gróðavænlegur,
þurfti mikla forsjálni og ótak-
markað hugrekki. Onassis gat
státað af hvoru tveggja.
Onassis lagði út í skipaút-
gerðina af mikilii forsjálni. Hann
var bjartsýnismaður og tilbúinn
að taka áhættu. Hann átti sjálfur
heíðurinn af velgengni sinni og
var ólíkur öðrum griskum skipa-
eigendum, sem litu á heimskrepp-
una sem óttalega reynslu. Flestir
þeirra komust frá henni eins og
marti’öð, skjálfandi og fátækarí
héldu þeir dauðahaldi í það, sem
eftir var, tóku enga áhættu og
hættu sér alls ekki út í það að slá
lán eða víxla. Ekkert af þessu
einkenndi Onassis, sem hóf skipa-
útgerð á miðju tímabili krepp-
unnar. Hann sem aðrir ungir,
grískir útgerðarmenn hafði ajdrei
tapað miklu fé, né þurfti hann að
greiða upp skuldir þegar hagn-
aður var enginn. Þá stóð ekkert
skrifstofubákn í veginum eða
bein opinber afskipti. Onassis var
engum háður nema tækifærunum
og þau greip hann fegins hendí.
Þegar heimskreppunni lauk stóð
hann því betur að vígi eftir en
áður.
Ásamt Ingse í jómfrúarferð olíuflutninga-
skipsins Ariston árið 1938.
ætti að vera „comme il faut“. Á
Maxims-veitingastaðnum í París
var hann eins og klaufi, feiminn
við matseðilinn og lét henni eftir
að panta vínið. Ekki tók betra við
þegar hann steig vals undir fiðlu-
leik. En honum var alveg sama
hvað aðrir héldu og það var lykill-
inn að frama hans.
Ingse var heilluð af ástriðum
hans og skapstyrk. En hún leit
einnig á hann og ástarævintýri
þeirra með gagnrýnu auga.
„Mamico vildi eingöngu hitta
fólk, sem gat orðið honum að liði i
viðskiptum, hvort sem við vorum
i Paris, Sviþjóð eða Noregi."
Hinir ýmsu vinir Ingse, menn,
sem tilheyrðu heimi listanna, tón-
list, myndlist eða bókmenntum
urðu frá að hverfa. Hann var að
ryðja sér Ieið inn í skandinavíska
hástétt skipaútgerðarinnar og þar
skyldi engin list komast upp á
milli.
Onassins leit á gufuskipaút-
gerðina sem stökkpall til olíu-
flutninga. Það var ekki aðeins i
gróðaskyni, því hver „kjáni" gat
séð að olia yrði æ mikilvægari
fyrir heiminn og skipin voru
bezta leiðin til að flytja hana á
markaðinn. Heldur var áhugi
hans einnig sprottinn af því að
sárafáir Grikkir höfðu verið i
olíuflutningum.
Onassis sá fram á að olíu-
flutningaskip gátu veri* miklu
stærri en önnur flutningaskip.
Hann sá fyrir sér risastór olíu-
flutningaskip og lét ekki þar við
sitja, heldur pantaði hann 15
þúsund tonna skip frá Göta-
verken-skipasmíðastöðinni í Sví-
þjóð.
Þetta yrði stærsta oliu-
flutningaskip í heimi, 3 þúsund
tonnum stærra en nokkur önnur
fleyta. Svíar voru þó tortryggnir
og uggandi en Onassis fékk þessu
framgengt og um verðið var
Onassis brjálaður þar til aðrir
skipakóngar fóru að biðja um það
sama.
Undir sænska fánanum var
Ariston hleypt :f stokkunum í
júni 1938. Onassis hafði Ingse og
nokkra fjölskyldumeðlimi sína
með sér I jómfrúarferð skipsins
til San Francisco.
New York
Þegar England og Frakkland
sögðu Þýzkalandi strið á hendur
1939 hefði varla getað staðið verr
á hjá Onassis. Hann var staddur á
Savoy-hótelinu í London,
kadilakkbifreiðin hans var i
Belgíu og Ingse í Paris. Skipun-
um Aríston og Buenos Aires
héldu Sviar í Sviþjóð, sem vildú
sina Þjóðverjum fram á hlutleysi
sitt. Aristophanes, sem sigldi
undir norska fánaum, virtist
nokkuvn veginn öruggt, þar til
norska útlagastjórnin krafðist
þess til hernaðarafnota 1940.
Stærstu oliuflutningaskip heims
lágu þvi við festar einmitt þegar
Onassis þurfti mest á þeim að
halda. Hann sneri sér því að
kanadísku vöruflutningaskipun-
um og tóbaksviðskiptunum í
Argentinu. Þegar orrustan um
Bretland stóð sem hæst sigldi
hann frá London áleiðis til New
York.
Hann var settur 4 annað far-
rými, þar sem ekki var pláss á
fyrsta. Alla leiðina lifði hann í
stöðugum ótta um óvinaárás og
það hefur verið fyrsta persónu-
lega reynsla hans af striðinu, sem
hann svo lengi neitaði að taka
mark á. Hann dvaldist litið i
káetu sinni, en hélt sig i sal þar
sem björgunarvestin voru geymd
og var ekki í rónni fyrr en skýja-
kljúfarnir á Manhattan komu í
ljós. Honum var siðar álasað fyrir