Morgunblaðið - 07.12.1977, Blaðsíða 16

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 7. DESEMBER 1977
16

Utgefandi
Framkvaemdastjóri
Ritstjórar
R itstjórnarf ulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiSsla
Auglýsingar
Áskriftargjald 1500.0C
í lausasölu 80
hf. Árvakur, Reykjavik.
Haraldur Sveinsson.
Matthias Johannessen.
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn GuSmundsson.
Bjöm Jóhannsson.
Ámi GarSar Kristinsson.
Aðalstræti 6. simi 10100.
ASalstræti 6. simi 22480.
I kr. á mánuði innanlands.
.000 kr. eintakið.
Hvemig á fólk að verja
sig gegn verðbólgu?
r
Ióðaverðbólgu eins og þeirri, sem hér hefur rikt of lengi
leitar fólk sífellt leiða til þess að tryggja verðmæti fjár-
muna sinna í þvi skyni að þeir rýrni ekki og eyðist í verð-
bólgubálinu. Sífellt fleirum hefur orðið Ijóst á undanförnum
árum, að almenn ávöxtun sparifjár í innlánsstofnun hefur ekki
'verið leiðin til þess að verja fjármuni fólks gegn verðbólgurýrnun.
Það erskýringin á því, að verðtryggð spariskírteini ríkissjóðs hafa
selzt upp nánast á svipstundu, þegar þau hafa verið á boðstól-
um og góð sala hefur verið i happdrættisskuldabréfum. Það var
hins vegar ekki fyrr en vaxtaaukareikningar voru teknir upp, sem
handhægt sparnaðarform var tekið upp fyrir almenning, sem gaf
von um nokkra tryggingu fjármuna gegn verðbólgu. Þó var það
svo fyrst í stað, að vextir af vaxtaaukainnlánum stóðu óbreyttir
svo lengi, þótt háir þættu í upphafi, að þeir reyndust heldur ekki
nægileg vörn gegn verðbólgu. Nú hefur verið ráðin nokkur bót á
þvi með þeim nýju vaxtareglum, sem upp voru teknar að
frumkvæði Seðlabankans s.l. sumar og sem fela i sér endurskoð-
un á vöxtum á nokkurra mánaða fresti En jafnvel þótt innláns-
vextir af vaxtaaukalánum nemi nær 30% gera þeir tæpast betur
en halda verðgildi peninganna óbreyttu, þannig að um raunveru-
lega ávöxtun er tæpast að ræða. Sú innlánsaukning, sem orðið
hefur á vaxtaaukareikningum síðustu mánuði sýnir, hvílík þörf
hefur verið fyrir slíka möguleika til sæmilega öruggrar tryggingar
fjármuna
Vegna þess, að þessari þörf hefur ekki verið mætt sem skyldi
hafa fjármunir almennings leitað i aðrar áttir til þess að tryggja þá
og hefur vinsælasta aðferðin verið sú að festa peningana í
steinsteypu, kaupa ibúðir, smáar eða stórar eftir efnum og
ástæðum, þar sern reynslan hefur sannfært fólk um, að fasteign
sé öruggasta tryggingin gegn rýrnun verðmæta á verðbólgutim-
um Að öðru leyti hefur fólk lagt meiri áherzlu á en ella að kaupa
bifreiðar og heímilistæki margvísleg.
Með þessum hætti hefur nauðvörn almennings gegn verðbólg-
unni orðið til þess að ýta undir verðbólguna og skapa efnahags-
vanda. Flótti peninganna í steinsteypu hefur aukið þensluna á
vinnumarkaðnum, sérstaklega í byggingariðnaðinum, sem aftur
hefur stuðlað að vinnuaflsskorti í þeirri atvinnugrein, óeðlilegri
eftirsókn eftir vinnuafli og þá um leið yfirborgunum, sem aftur
hafa komið fram í hækkuðu verði fasteigna og jafnvel skorti á
þessari eftirsóttu sparnaðarleið. Sókn peninganna í bifreiðar og
heimilistæki hefur leitt tíl óeðlilega mikils innflutnings á þessum
vörutegundum við og við og þannig stuðlað að auknum viðskipta-
halla við útlönd og lélegri gjaldeyrisstöðu og aukið á efnahags-
vandann. Allt eru þetta einfaldar og augljósar staðreyndir og má
hverjum manni Ijóst vera, að þarna er sjálfvirkni á ferðinni.
Almenningur leitar leiða til þess að verja eigur sínar og fjármuni
gegn verðbólgubálinu og sú leit stuðlar aftur að meiri verðbólgu.
Þennan vítahring þurfum við að rjúfa og öll skynsamleg rök
mæla með því, að það verði gert á þann veg, að gefa fólki kost á
að ávaxta fjármuni sina, hvort sem þeir eru miklir eða litlir, á
annan og þjóðfélaginu hagkvæmari máta en í steinsteypu,
bifreiðum og heimilistækjum. Enginn vafi leikur á þvi, og
reynslan af spariskirteinum ríkissjóðs og vaxtaaukareikningum
staðfestir það, að eigi fólk kost á öruggri vörn gegn rýrnun
fjármuna á verðbólgutimum og hæfilegri ávöxtun að auki, leggur
það fjármuni sina fremur inn i banka heldur en að kaupa meira af
steinsteypu, bílum og heimilistækjum. Um leið og þetta umfram-
fjármagn er þannig ávaxtað með heilbrigðari og eðlilegri hætti,
geta innlánsstofnanir beint því i ávöxtun, sem er þjóðfélaginu í
heild hagkvæmari og arðbærari, jafnvel þótt greiða þurfi verð-
tryggingu af slíkum lánum eða háa vextí. Þær raddir heyrast nú
meðal atvinnurekenda að ódýrara sé og hagkvæmara í rekstri að
eiga greiðan aðgang að lánum, þótt borga verði meira fyrir þau,
heldur en að geta ekki fengið ódýr lán nema með miklum
harmkvælum.
Níðurstaða þessara hugleiðinga er þvi sú, að einn meginþáttur i
viðleitni okkar á næstu misserum til þess að ná tökum á
verðbólgunni hljóti að vera sá að gefa almenningi kost á enn
hagkvæmari sparnaðarformum en nú eru við lýði, annað hvort
verðtryggingu og lágum vöxtum á innstæðufé eða frjálsum
vöxtum, sem ráðist af framboði og eftirspurn fjármagns Með
þeim hætti er umfram fjármagni i landinu beint í jákvæðan og
heilbrigðan farveg, sem stuðlar um leið að því að draga úr
yfirspennu í sumum atvinnugreinum og óeðlilegum innflutningi á
bífreiðum og margvislegum tækjum. Það er orðið timabært, að
ríkisstjórnin og bankakerfið gripi til enn frekari aðgerða á þessu
sviði en Seðlabankinn tilkynnti á s.l. sumri. Þær aðgerðir voru
góðar út af fyrir sig, en geta vart talizt annað en millistig í átt til
þess, sem hér hefur veríð um rætt.
Kristján
Albertsson:
SJÁLFSAGT mun mörgum
hlýna um hjartarætur við lest-
ur nýútkominnar minningabók-
ar Sir Andrew Gilehrists
(Þorskastrfð og hvernig á að
tapa þeim), þar sem svo margt
segir fallegt og vinsamlegt i
garð lands vors og þjóðar, og
margra íslenzkra manna — og
það því fremur sem þessi full-
trúi Breta á tímum fyrsta
þorskastríðs varð fyrir ljótari
reynslu á Islandi en nokkur
annar erlendur sendiherra hef-
ur orðið að þola, þegar heimili
hans, konu hans og ungra
barna var grýtt klukkustundum
saman án þess lögregla fengi
rönd við reist. Allir hljóta að
vona að svo andstyggilegar og
heimskulegar aðfarir verði um
allan aldur einsdæmi í sögu
þjóðar vorrar.
Einn mann segist þó sendi-
herrann ekki hafa átt „eins góð
skipti við og unnt hefði verið“—
Ölaf Thors, sem þá var forsætis-
ráðherra. Hann fer mjög lofleg-
um orðum um Ólaf sem stjórn-
málamann, og segir hann hafa
verið „mjög hæverskan, skarp-
skyggnan og viljugan að hlýða á
rök annarra“ í einkasamtölum
og samningaviðræðum; en þess
á milli í samkvæmum ekki að-
eins fylginn málstað Islend-
inga, „heldur einnig andstæð-
ingur Breta", og gjarn á „niðr-
andi háð“ í þeirra garð.
Það er auðvitað ekki á mínu
færi að bera um hvort Olafi var
einum um að kenna að þannig
gat tiltekist i samskiptum hans
og sendiherrans. Þetta gerðist á
tímum átaka sem engu liktust
sem tslendingar höfðu áður
reynt, og bæði forsætisráðherr-
ann og sendiherrann voru í
stöðum þar sem mest á mæddi,
og hvor þeirra að sjálfsögðu
viökvæmur fyrir hverju orði
sem hneig að rétti eða heiðri
þjóðar sinnar.
Stjórnmálamönnum ber að
hafa gát á orðum sinum á
háskalegum tímum; en þeir eru
þó aðeins menn, og hætt við að
þeir láti sitthvað fjúka þegar
þeim hitnar í hamsi. Sir
Andrew Gilchrist fékk mestar
mætur á Bjarna Benediktssyni
af íslenzkum valdamönnum, og
þeir urðu miklir vinir. Þó
sinnaðist þeim einu sinni, og
sendiherrann segist hafa orðið
svo hvassyrtur að Bjarni rauk á
dyr — en sneri þó aftur og
sagði: „Nei, það væri óvinsam-
legt að fara svona. Ég sagði
kannski of mikið, en þér höfðuð
líka rangt fyrir yður.“ „Það var
satt og ég viðurkenndi það
strax,“ segir Sir Andrew, og
þeir tókust í hendur.
Ólafur Thors var örlyndur
maður og fljóthuga, og lét oft
sitthvað fjúka — líka margt
sem hann ekki ætlaðist til að
yrði skilið sem mælt í fullri
alvöru, né tekið hátíðlega. Ef
Sir Andrew hefur haldið að
Ólafur væri óvinveittur brezku
Kristján Albertsson
Ólafur
þjóðinni, þá vita vinir hans bet-
ur, og það vil ég að fram komi,
því ég myndi telja það blett á
minningu hans ef því væri
trúað að svo hefði verið. Hann
vissi auðvitað eins og allir aðrir
að Bretar eru ein mesta og
bezta þjóð sem fram hefur kom-
ið í sögu mannkynsins, og ég
efa að hann hafi kunnað
annarsstaðar betur við sig í út-
löndum en í Englandi. Þetta
vissi ég aldrei betur en í þau
tvö skipti sem við vorum sam-
tímis i Lundúnum, og margt
bar á góma sem við báðir dáð-
um í fari brezku þjóðarinnar. A
tímum eins af þorskastriðum
harmaði ég í viðtali við Ólaf
með hverju orðafari Bretum
væri sendur tónninn í forustu-
grein í Morgunblaðinu. Mér
fannst ekki hægt að mæla á
þessa lund, hvað sem á dyndi
um stundarsakir, ekki í garð
þeirra þjóðar, sem bjargað
hafði allri Evrópu — þegar hún
ákvað í júníl940 að halda áfram
að berjast ein gegn ofurveldi
Hitlers og Mussólinis eftir að
þeir höfðu brotið undir sig ná-
lega alla álfuna, og hvorki var
sýnt að þeim myndi bregðast
vinfengi Sovétmanna, né
heldur að Bandaríkin myndu
hreyfa legg né lið til að skakka
leikinn. Ég sagði: „Engin þjóð
fór út úr styrjöldinni með við-
líka heiðri og Englendingar.“
„Það er sannarlega rétt,“ sagði
Ólafur. Og mér fannst hann
alltaf virða og dá Winston
Churchill mest af öllum stjórn-
málamönnum samtimans.
Sir Andrew Gilchrist telur að
Ólafur Thors hafi haft „mikla
trú á óbilgirni við Breta“. Þetta
kemur ekki heim við dóm
Bjarna Benediktssonar, þess
manns sem gerst þekkti öll við-
horf Ólafs í landhelgismálinu.
Bjarni segir í æfisögu Ólafs að
hann hafi frá öndverðu lagt
„áherzlu á að halda þannig á
málum, að deilan við Breta
magnaðist ekki.“
Ólafur sagði mér sjálfur svo
frá, að sumarið 1960, þegar nær
ár var liðið frá upphafi fyrsta
þorskastríðs, hafi borist í tal í
byrjun ráðuneytisfundar að
hann ætti bráðlega að sækja
fund forsætisráðherra Norður-
landa. Hann kvaðst hafa sagt:
„Ég þarf ekkert við neinn
þeirra að tala, en ég þyrfti að
ná tali af forsætisráðherra
Englands." Hinir ráðherrarnir
féllust á þá hugmynd, og
eindregnast Gylfi Þ. Gíslason.
Og Ólafi tókst að fá brezka for-
sætisráðherrann Macmiilan til
að staldra við á Islandi þegar
Thors
hann í september var á leið til
allsherjarþings Sameinuðu
þjóðanna í New York. Þeir
snæddu saman hádegisverð á
Keflavíkur-flugvelli og áttu
langt samtal um landhelgismál-
ið. Ólafur skýrði málstað þjóðar
sinnar, og fundur þeirra varð
mjög vinsamlegur. Hér skal lát-
ið nægja að vitna í orð Bjarna
Benediktssonar: „Vann Ólafur
þar Macmillan til skilnings á
nauðsyn okkar, þótt enn væri
eftir að semja um einstök
atriði. Með þessu samtali var
grundvöllur lagður að lausn
málsins og þar með að einum
stærsta stjórnmálasigri Islend-
inga.“ Skömmu síðar hófust svo
formlegar safnningaviðræður,
og snemma á næsta ári tókust
samningar sem bundu endi á
deiluna um 12 mílna lögsöguna.
Það er ekki líklegt að Macmill-
an hafi fundist Ólafur flytja
mál sitt af óvinveittum hug í
garð Breta, ná telja óbilgirni í
þeirra garð vænlegasta til far-
sælla úrslita.
— Sir Andrew Gilchrist birt-
ir í bók sinni kafla úr ræðu um
landhelgismálið sem hann segir
að Ólafur Thors hafi flutt á
þingi Sameinuðu þjóðanna í
október 1959. Ég býst við að
Ólafur hefði getað gert allt sem
þar segir að sinum orðum — en
hann hélt ekki þessa ræðu, og
sat ekki þetta þing. Ég sat þing-
ið og heyrði Thor Thors flytja
þessa ræðu. Þetta mishermi
skiptir ekki miklu, en þó er
aldrei úr vegi að taka undir
með Ara fróða og telja skylt að
hafa það heldur, er sannara
reynist.
K.A.
og Bretar
Stykkishólmur:
Ekki hægt að fá nýjan síma í ár
Stykkishólmi. 5 des
EINS OG viða annars staðar er nú
sjálfvirka simstöðin i Stykkishólmi
yfirfull og vantar marga síma, en
hvorki nýjum simabeiðnum né flutn-
ingum hefir verið hægt að sinna um
tæplega ár. Ekki er vitað hvenær
úrbætur fást og fer það mjög eftir
hversu mikið fé siminn fær til at-
hafna á næsta ári. en vonir standa til
að um 100 númer fáist i viðbót i vor.
Frú Sigrún Jónsdóttir listakona frá
Reykjavík hefir undanfarið haldið hér
leirmunanámskeið og hefir þátttaka
veríð góð, og hafa um 30 konur tekið
þátt i námskeiðmu Þvi er ekki lokið en
gert ráð fyrir að Ijúka þvi fyrir jól
Áætlunarferðir bifreiða milli Stykkis-
hólms og Reykjavikur hafa gengið eðli-
lega i allan vetur og er nú farið þrisvar i
viku, frá Reykjavik á þriðjudögum,
fimmtudögum og laugardögum kl 10
árdegis og frá Stykkishólmi á miðviku-
VEITT hefur veriö fjárhæð til
undirbúningsframkvæmda við
gerð vegsvala á Múlaveg á næsta
ári, að því er blaðið Islendingur á
Akureyri hefur nýverið eftir Lár-
usi Jónssyni alþingismanni.
Það hefur lengi verið í deigl-
unni að setja vegsvalir á veginn
fyrir Ólafsfjarðarmúla, sem ætl-
aðar eru til að draga úr slysa-
hættu af snjóflóðum og grjót-
hruni á hættulegustu stöðunum
og koma í veg fyrir að vegur lokist
dögum og föstudögum kl. 9.30 ár-
degis og á sunnudögum kl 2 eftir
hádegi
Fréttaritari
af þessum orsökum. Svalir af
þessu tagi hafa verið notaðar í
Noregi með sýnilegum árangri en
þær eru þannig gerðar, að þær
mynda nokkurs konar hengju yfir
veginn. Þegar skriður og snjóflóð
falla beina svalirnar straumnum
yfir veginn.
Að sögn Lárusar Jónssonar er
mikilvægt að setja svalir á hættu-
legustu staðina og kvaðst hann
vonast til að það yrði framkvæmt
á næstu árum.
Vegsvalir á Múlaveg