Morgunblaðið - 15.04.1978, Qupperneq 21

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 15. APRÍL 1978 2 1
Norrœn samvinna er staðreynd
sem á sér mikinn hliómgrunn
Hér fer á eftir ræða sú, er K.B.
Andersen, utanríkisráðherra
Dana, flutti í hófi, sem íslenzka
ríkisstjórnin hélt honum til heið-
urs á Hótel Sögu í gærkvöldi.
„Utanríkisráöherra, Þórunn
Sigurðardóttir, herrar mínir og
trúr.
Ég vil byrja á því að þakka
hjartanlega fyrir þær hlýlegu mót-
tökur, sem við höfum fengið hér á
íslandi og hér í kvöld. Við metum
mikils þá einlægu gestrisni, sem
okkur er sýnd.
Stöðugt og náið samband ríkis-
stjórnanna á Norðurlöndum, bæði
á fundum norrænu utanríkisráð-
herranna og á fundum Norður-
landaráðs, er ótvíræð sönnun þess
að norrænt samfélag og norræn
samvinna eru ekki innantómt
oröagjálfur, heldur áþreifanlegar
staðreyndir, sem eiga sér mikinn
hljómgrunn hjá almenningi og
hvetja okkur stööugt til aukinnar
samvinnu og samstöðu.
Þrátt fyrir tíða fundi á vettvangi
Norðurlandaráðs er stundum
nauösynlegt að nota tækifæri, sem
gefast í heimsókn sem þessari, til
að rækta og styrkja sambandiö
milli landa okkar og ræða til hlítar
alþjóðamál. Þetta hafa viöræöur
okkar í dag staðfest.
Þúsund ára sameiginlegur arfur
tengir lönd okkar. Uppruni þjóöa
okkar er hinn sami og um aldir
— sagði K. B.
Andersen utan-
ríkisráðherra
Dana í ræðu
sinni í ríkis-
stjórnarveizl-
unni í gærkvöldi
hafa gagnkvæm áhrif sett svip á
sögu okkar, menningarlíf og þjóð-
félagsþróun.
Ég er sannfærður um að ef lýsa
ætti samskiptum íslands og Dan-
merkur í stórum dráttum mætti í
fyrsta lagi slá því föstu að engin
vandamál milli ríkjanna eru fyrir
hendi. Sé litið á málið frá öðrum
sjónarhóli vekur það athygli hve
sameiginleg afstaða okkar kemur
skýrt í Ijós, bæöi á norrænum og
alþjóðlegum vettvangi. Við Danir
dáumst mjög að íslandi og ís-
lenzku þjóðinni, sem hefur sýnt og
sannaö svo ekki verður um villzt
aö miklum árangri má ná í baráttu
mannsins við óblíð og duttlunga-
full náttúruöfl og að sögulegur
skilningur og hefðir geta auðgaö
okkur á líöandi stund og í framtíð-
inni.
Danmörk er sem kunnugt er hið
eina Norðurlandanna, sem á aðild
aö Efnahagsbandalagi Evrópu, en
það er okkur ánægjuefni að öll hin
Noröurlöndin hafa látiö í Ijós vilja
til náinna tengsla viö bandalagiö.
Hinn norræni menningararfur okk-
ar og stjórnmálalegar hefðir, sem
við eigum í sameiningu, hafa veitt
rödd Dana norrænan styrk, á
sama hátt og við teijum, að vera
okkar í bandaiaginu geti veriö
gagnleg fyrir skoðanaskipti á
Norðurlöndum.
í þessu tilliti hefur Dönum ekki
veitzt örðugt að gegna hlutverki
sínu. Norðurlöndin og aðildarríki
Efnahagsbandalagsins eiga sér aö
mörgu leyti sömu hugsjónir og
sömu framtíðaráform. Það er Ifka
Ijóst, að Efnahagsbandalag
Evrópu hefur ekki áhuga á að vera
einhvers konar klúbbur útvaldra,
heldur er því umhugað um að eiga
samstarf viö ríki utan bandalags-
ins. Þetta gildir um Norðurlöndin,
sem af ýmsum ástæöum hafa
annars konar tengsl viö bandalag-
ið en við höfum, og þetta gildir
einnig um þau ríki.sem nú hafa
sótt um aöild aö bandalaginu.
í öryggismálum hafa íslendingar
og Danir kosið sömu lausn, það er
að segja aðild að NATO. island er
landfræöilega á miðri líflínunni milli
Norður-Ameríku og Evrópu og því
gerum við Danir okkur Ijósa grein
fyrir þeirri miklu þýðingu, sem
stefna islands í öryggismálum og
framlag íslendinga til NATO hefur
verið fyrir varnir Norður-Atlants-
hafssvæðisins.
Með það öryggi að bakhjarli,
sem felst í aðildinni að Atlants-
hafsbandalaginu, hafa bæði löndin
árum saman fylgt stefnu sem
miðar að því að eyða tortryggni og
ótta milli austurs og vesturs en
koma á í staðinn gagnkvæmri
virðingu, skilningi og samvinnu.
Helsinki-ráðstefnan, og Bel-
grad-ráðstefnan í framhaldi af
henni, hafa verið mikilvæg skref á
þessari leið. Á fundinum í Belgrad
kom enn í Ijós að Danir og
íslendingar voru sammála í öllum
meginatriðum og sameinuðust um
að á síðari fundum skyldi stefnt að
því aö ná áþreifanlegum árangri.
Með því að halda áfram með þá
kröfugerð geta lönd okkar lagt sitt
af mörkum til þess að slökunar-
stefnan verði í samræmi við þau
markmið, sem ákveðin voru á
árinu 1975, og að hún skili árangri
sem hefur þýðingu fyrir einstakl-
inginn, bæði í austri og vestri. Það
sem máli skipti á Belgrad-fundin-
um var að þátttökuríkin staðfestu
öll lokayfirlýsinguna og vilja sinn til
að fara eftir henni í öllum atriöum.
Einnig náðist mikilvæg samstaöa
um aö halda áfram hinum marg-
þættu slökunartilraunum í Madrid
árið 1980 á nýjum fundi til
athugunar á efndum á Hels-
inki-yfirlýsingunni. Eins og rætt var
um á síðasta utanríkisráðherra-
fundi Noröurlanda virðist svo sem
þróunin á alþjóðavettvangi, eink-
um hvað viðkemur samskiptum
stórveldanna, sé sú að fámennar
þjóöir séu aö fá aukna möguleika
til að hafa veruleg áhrif á gang
alþjóöamála.
Það hlýtur að gefa ástæðu til
bjartsýni varðandi framtíð mann-
kynsins að Norðurlöndin eru nú
friðsælt svæði, þar sem samvinna
skipar ríkan sess. Ég hef þá von
og trú að einnig önnur lönd og
aðrar þjóðir muni á sama hátt og
Norðurlandabúar komast _aö því
með aukinni kynningu og sam-
bandi að bezt gengur að leysa
vandamálin þegar það er gert í
sameiningu.
Ég er þess fullviss að í samein-
ingu munum við auka enn þá góðu
og árangursríku samviðnu, sem er
milli Dana og íslendinga, ekki sízt
á menningarsviðinu. Með þá ósk í
huga skulum við skála fyrir inni-
legri vináttu þjóða okkar hér eftir
sem hingað til, fyrir forseta
íslands, fyrir þér og Þórunni
Sigurðardóttur og fyrir öllum
íslenzku gestunum hér í kvöld.“
Þingskýrsla um meðferð dómsmála:
9 af hverjum
10 einkamálum
afgr. innan árs
Ég vœnti Þess að Það verði árviss atburður að skýrsla um meöferö dðmsmála verði
lögð fyrir AlÞingi, sagði Ólafur Jóhannesson, dómsmálaráðherra, er hann mnlti fyrir
slikri skýrslu í Sameinuðu Þingi í gnr. Slik skýrsla veitir aðhald í dómskerfinu.
Þingmenn eiga rétt á að fylgjast með gangi Þessara mála. En hafa verður í huga
að dómstólar starfa sjálfstntt, óháðir framkvnmdavaldinu, og eftirlit Þingmanna
verður að vera innan Þess ramma sem Þrískipting stjórnkerfisins gerir ráö fyrir.
STADA DÓMSMÁLA
í máli ráöherra kom m.a. fram:
• 1) Spurzt var fyrir um þaö hjá dómsaö-
ilum, hve mörg einkamál, sem dómtekin
vóru fyrir 1. júní sl., hafi legiö fyrir 1.
október sl., án þess aö dómur hafi falliö
í þeim. Ekkert slíkt mál reyndist vera til
meöferöar hjá dómstólum.
• 2) Þá var spurzt fyrir um mál, sem
þingfest heföu veriö fyrir 1. október 1975
og væri enn ólokiö 1. október sl. Þessi mál
reyndust vera 113, þar af 67 hjá
yfirborgardómara í Reykjavík. Af þessum
113 vóru 45 þingfest á árunum 1966 til
1973. Mörg þeirra eru hins vegar úr
sögunni nú. Geröi ráöherra grein fyrir
stööu hvers einstaks máls og hverjar
ástæöur heföu legiö til þess, aö viökom-
andi mál heföi tafizt. Taldi ráöherra aö í
mörgum tilfellum væru marktækar skýr-
ingar til staöar en í nokkrum málum væri
svo ekki, aö hans mati.
MÁL 1974 OG 1975
Skv. upplýsingum yfirborgardómara í
Rvík var 359 málum úthlutaö til dómara
1974, en til slíkrar úthlutunar fara einkum
vandasamari mál, þar sem tekið er til
varna. Af þessum 359 málum vóru 20
óafgreidd 1. okt. sl. eöa 5,6%. Fram til 1.
október 1975 var 271 máli úthlutaö til
dómara. Þar af vóru 18 óafgreidd 1.
október sl., eöa 6.6%. Ætla má á
grundvelli þessara upplýsinga aö 9 af
hverjum 10 einkamálum séu afgreidd
innan árs frá því aö þau eru þingfest. Þetta
á viö um Reykjavík. Útl á landi eru
einkamalin enn færri. Hjá embætti bæjar-
fógeta á Akranesi var eitt mál, þingfest
1973, óafgreitt. Á ísafirði eitt. í Vest-
mannaeyjum sex — en starfsemi embætt-
isins raskaðist vegna eldgoss á Heimaey.
í Árnessýslu eru fimm slík mál. i Keflavík
tvö. Og loks eitt hjá bæjarfógetanum í
Hafnarfirði, flókiö landamerkjamál. Geröi
ráöherra grein fyrir töfum í hverju tilfelli
fyrir sig.
Ekki væru allar tafir dómururn aö kenna,
sagöi ráöherra. Málsaöilar ráöa nokkru
um gang mála, þegar um elnkamál er aö
ræöa. Sama á viö um lögmenn. Þetta er
skylt að hafa í huga þegar heildaryfirsýn
er gefin um stöðu dómsmála.
STAÐA SAKAMÁLA
• 3) Spurzt var fyrir um sakamál, þar sem
ákæra heföi veriö gefin út fyrir 1. janúar
1977 án þess aö dómur hafi falliö fyrir 1.
október sl. Þetta reyndust alls 239 mál.
Langflest þessara mála varöa áfengis-
og/eöa umferöarlagabrot, en einnig fjár-
svik, líkamsárásir, þjófnaði, nytjatöku og
skjalafals. Flest þessara mála eru minni
háttar, þó ekki öll. Þær ástæöur, sem
færöar hafa veriö fram fyrir drætti, eru
annars vegar of mikið vinnuálag dómara
og hve oft gengur erfiölega aö ná til
sakbornings. Þetta eru þó aö mínum dómi
ekki viöhlítandi skýringar í öllum tilfellurti.
Mun ég beita mér fyrir því að meðferð
þessara mála veröi hraöaö.
Ólafur Jóhannesson.
ELZTA MÁLID
Ráöherra rakti í ítarlegu máli gang máls
Friöriks Jörgensens, sem væri elzta máliö,
sem tilgreint væri í skýrslunni. Upphaf
þess var í desember 1966. Sagöi ráöherra
þetta mál einsdæmi og meö ólíkindum hve
mörg atvik heföu skotiö upp kolli, er tafiö
heföu meöferö þess. Nú heföi veriö
skipaður nýr maöur til aö annast sókn í
málinu, eftir aö Hallvaröur Einvarösson tók
við embætti rannsóknarlögreglustjóra.
„Standa vonir til þess, aö þessu einstæða
máli Ijúki síöar á þessu ári,“ sagöi
ráöherra.
ENN UM SAKAMÁL
• 4) En var spurzt fyrir um sakamál, sem
kærö vóru fyrir 1. aprfl 1976 og enn var
ólokió 1. október sl. Þessi spurning tók
eingöngu til mála, sem hugsanlega gátu
varöaö fangelsi. Þau reyndust 141 á öllu
landinu. Þar af haföi veriö gefin út kæra
í 61 máli á árinu 1977. Flest málin veröa
sakarefni á borö við líkamsárás, þjófnaö,
fjársvik og skjalafals.
Tilkoma rannsóknarlögreglu ríkisins og
sérstakra rannsóknardeilda viö embætti
lögreglustjóra hvar sem er á landinu á aö
tryggja þaö, aö kærur séu framvegis
afgreiddar fyrr en tíökazt hefur til þessa.
Aö lokum fór ráöherra nokkrum oróum
um þessa nýjung. skýrslugjöf um stööu
dómsmála, sem vitnaó var til í upphafi
þessarar frásagnar.
HÆSTIRETTUR
Þingmennirnir Ellert B. Schram (S),
Friöjón Þórðarson (S) og Tómas Árnason
(F) þökkuöu ráöherra skýrsluna og
framsögu, sem væri nýjung og líkleg til aö
veita aöhald og hafa áhrif á framvindu
mála til góös. Ellert sagöi m.a. aö þaö
kæmi sér á óvart, hve fá mál væru óútkljáö
hjá dómsaóilum. Ekki væri vafi á því aö
vitneskjan um þessa skýrslugerö heföi
gert sitt til aö ýta á eftir gangi mála í
dómskerfinu. Eðlilegt sé aö Alþingi láti sig
þessi mál varöa. En hafa veröi ríkt í huga
aö stjórnkerfi okkar væri þríþætt: löggjaf-
Ellert B. Schram.
arvald, framkvæmdavald og dómsvald.
Dómstólar ættu aö starfa algjörlega
sjálfstætt, óháöir Alþingi aö ööru leyti en
því, er varðaöi eölilega og hyggilega
löggjöf og starfsaöstööu dómsaöila.
Nýlunda væri aö vísu raddir um rannsókn-
arnefndir Alþingis, sem fara ættu inn á
starfssvió sjálfstæöra rannsóknar- og
dómsaöila. Gjalda yröi varhug viö slíkum
brýningum.
Ellert ræddi og þá viðleitni ýmissa aðila,
sem kæmi fram í aö tefja mál, einkum
varöandi ýmis kröfumál. Þann veg rýröist
verðgildi krafna. Spurning væri, hvort
dómstólar ættu ekki aö hafa vald til aö
ákveöa dómvexti, er tryggöu vprögildi
slíkra krafna.
Þá ræddi hann og mál hæstaréttar. Um
hæstarétt væri ekki fjallað í skýrslu
ráöherra. Þar er nokkur „flöskuháls" sagöi
þingmaðurinn. Liðiö geta tvö, þrjú ár unz
mál fást þar tekin fyrir. Spurói hann
ráöherra, hvort vænta mætti úrbóta í því
efni.
MÁL HAFA
EÐLILEGAN GANG
Ólafur Jóhannesson sagói aö sakamál
væru yfirleitt tekin fyrir hjá hæstarétti
jafnóöum og þau bærust þangað. Ekki
heföi verið umtalsveröur dráttur þar á.
Ööru máli gegndi meö einkamál. Þau
heföu hrannast nokkuö upp.
Ráöherra sagöi hæstarétt hafa sent
tilmæli og frumvarp, er stefndu aö bótum
í þessum efnum. Frumvarpiö geröi ráö fyrir
aö hæstaréttardómurum yröi fjölgað úr
sex t sjö. Ennfremur fælist í því heimild
fyrir hæstarétt aó ráöa sérhæft aöstoöar-
fólk, sem gæti létt undir meö dómurum.
Þá væri og talað um verulega hækkun á
áfrýjunarkostnaöi, til samræmis viö verö-
breytingar gjaldmiöils okkar. í því efni
minnti ráöherra á tilhneigingu varnaraöila
til aö tefja mál, eins og fram heföi komiö
í máli ESch.
Ráöherra sagöi ekki líklegt aö frv. þetta
yröi lagt fram nú á síöustu dögum þings.
Hins vegar minnti hann á frumvarp um
lögréttur, sem væri nú til meöferöar í
þingnefnd, og létta ættu m.a. störfum af
hæstarétti, ef samþykkt yrói (síöara og
endanlegt dómstig í tilteknum málum). Sjá
þyrfti fyrir, hverja afgreiöslu það mál fengi,
áöur en erindi hæstaréttar yröi afgreitt.
Veröi frv. um lögréttur ekki afgreitt í næstu
framtíö, verður aö koma til móís við óskir
hæstaréttar. Ráöherra minnti og á heimild
hæstaréttar til deildaskiptingar viö meö-
ferö sumra mála, þann veg aö þrír dæmdu
í tilteknum málum.
SAKADÓMUR
REYKJAVÍKUR
Þá kom fram í máli ráðherra aö þrátt
fyrir óafgreidd mál hjá Sakadómi Reykja-
víkur, heföi þar veriö vel unniö. í því
sambandi væri m.a. þess aö geta, hve
mörg mál heföu hlotiö afgreiöslu. 1971
heföu verið kveönir upp dómar í 544
sakamálum, 1972 í 526 málum, 1973 í 697
málum, 1974 í 653 málum og 1975 í 957
málum. Dómssættir heföu oröiö í 1252
málum 1971, 1972 í 1546 málum, 1973 í
1370 málum, 1974 í 1873 málum og 1975
í 1708 málum. Auk þessa væri svo
barnsfaðernis- og véfengingarmál.
í stuttu máli:
Markmið
og leiðir í
flugörygg-
ismálum
SKÝRSLA MENNTA
MÁLARÁÐIIERRA
Vilhjálmur Iljálmarsson.
mcnntamálaráðhcrra, hefur lagt
fyrir Alþingi „skýrslu um fram-
kvæmd grunnskólalaga og undir-
búning undir níu ára skólaskyldu,
sbr. ákvæöi til bráðabirgða í
lögurn nr. 63. frá 21. mai 1974 um
grupnskóla. Skýrslan er 142 bls.
og mikið upplýsingarit fyrir þá,
sem áhuga hafa á fræðslumálum
þjóðarinnar.
MARKMIÐ OG LEIÐIlí
í ÖRYGGISMÁLUM
Ilálldór E. Sigurðsson.
samgönguráðhcrra. hefur lagt
fyrir Alþingi tillögu til þings-
ál.vktunar um markmið og leiðir
í flugöryggismálum. Þar segir að
Alþingi álykti, að stefnt skuli að
því við skiptingu þess fjár, sem
árlega er veitt til framkvæmda í
flugmálum, að hliðsjón verði höfð
í öllum meginatriðum af tillögum
flugvallanefndar frá í nóvember
1976, og að við mat á forgangsröð
slíkra framkvæmda verði eftir-
farandi einkum haft í huga:
• a) Örvggisbúnaður flugvallar-
ins.
• b) Aðbúnaður flugfarþega.
• c) Fjöldi flughreyfinga og
magn flutninga.
• d) Ástand núverandi flug-
brauta og/ eða búnaðar.
• c) Mikilvægi flugs fvrir við-
komandi byggðarlag.
• f) Þarfir millilandaflugs. ■
1 athugasemdum er vísað til
skýrslu sérstakrar nefndar unt
áætlunarflugvelli frá 1976. Gögn
og töflur fylgja tillögunni í 60 bls.
sérriti.
SUÐUR
NESJAÁ/ETLUN
Gils Guðmundsson (Abl) flutti
í gær s.þ. framsögu fyrir tillögu
til þingsályktunar um Suður-
nesjaáætlun. Nokkrar umræður
urðu um málið. Nánar veröur
minnst á þetta cfni á þingsíðu
Mbl. síðar.