Morgunblaðið - 11.08.1978, Blaðsíða 10

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 11. AGUST 1978
Óútklakið egg
Tónlistarháskóli yrði að því
leyti gjörólíkur öllum tónlistar-
skólum hér á landi, bæði fyrr og
síðar, að þar gengju þeir einir
fram til leiks er helgað hefðu
tónlistinni líf sitt allt. Þar
myndi hollusta nemenda ekki
tvístrast á milli margra skóla,
eins og verið hefur t.d. í
Tónlistarskólanum í Reykjavík,
þar sem félagslíf, hvort heldur
tónleikahald eða fundir til
skoðanaskipta, er eins og óút-
klakið egg sem skortir nærveru
og hlýju frá nemendum, sem
flestir stunda nám í öðrum
skólum samhliða, t.d. mennta-
skólum, og leita því félagsskap-
ar þar.
I tónlistarháskóla gæti mynd-
ast samfélag listamanna er gæti
gjörbreytt ásjónu íslands, í
tónlistarlegu tilliti, á einum
áratug.
Arfurinn
Tónlistarháskóli myndi vænt-
anlega halda áfram því starfi er
sr. Bjarni Þorsteinsson hóf af
einstæðum eldmóði fyrir um
eitthundrað árum, en legið
hefur niðri, ef frá er talið grúsk
örfárra einstaklinga: Tónlistar-
háskóli myndi leitast við að
koma á framfæri og skrásetja
íslensk tónverk, hvort heldur
sönglög, hljómsveitarverk eða
hversdagsmúsik. Tónlistarhá-
skóli myndi leitast við að varpa
Ijósi á tónlistariðkun þjóðarinn-
ar í fortíð og nútíð. Slíkt væri
ekki gert með það fyrir augum
að uppáleggja tónskáldum okk-
ar að klæðast tónrænum peysu-
fötum óg sjóstökkum eins og
sumum þjóðræknisspekúlöntum
er svo umhugað um, heldur
fremur til að svala forvitni um
tóniðkun forfeðra okkar.
Tónlistarháskóli myndi reyna
að bjarga fágætum hljóðritun-
um frá glötun, og koma á fót
sæmandi hljómplötusafni þar
sem ungir jafnt sem aldnir,
tónlistarmenn sem leikmenn,
hefðu greiðan aðgang að öllum
tónbókmenntum, innlendum
sem erlendum.
Hugskeytasamband
við útlönd
Síðast en ekki síst gæti
Tónlistarháskóli íslands orðið
viðkomustaður þeirra fjölmörgu
erlendu tónlistarsnillinga er
ferðast yfir Atlantshafið dag-
lega. Með ofurlitlu hugarflugi og
útsjónarsemi mætti jafnvel gera
ísland að alþjóðlegum fundar-
stað tónlistarmanna. En burtséð
frá slíkum dagdraumum er hitt
augljóst, að tónlistarháskóli á
íslandi þyrfti ekki að einangr-
ast, siður en svo. Erienda
hljóðfæraleikara, fræðimenn,
tónskáld og söngvara mætti fá
til fyrirlestrahalds með litlum
tilkostnaði, svo ekki sé talað um
alla þá útlendinga er heimsækja
Sinfóníuhljómsveit íslands ár-
lega og aðrar tónlistarstofnanir
hér á landi. Þannig gæti tónlist-
arháskóli orðið það kýrauga er
menn gætu rekið augu og eyru
upp að til að fræðast um
málefni líðandi stundar heima
og heiman.
Margt er óupptalið. En von-
andi hefur þetta stutta spjall
skýrt nánar hvaða skilgreining
á hugtakinu „tónlistarháskóli"
hefur verið höfð í huga í
greinaflokki þessum.
Skilgreining á hugtaki
í greinaflokki þeim um tón-
listarháskóla á íslandi. sem hér
hefur birst að undanförnu.
hafa eftirfarandi atriði borið
ha'st. Skólastjórar tónlistar-
skóla Reykjavíkur kváðu upp
samdóma álit þess efnis. að
eðlilegt væri að Tónlistarskól-
anum í Reykjavík yrði falið hið
háa umrædda hlutverk. bótt
margan hafi grunað að svo fa*ri
hefur slík yfirlýsing aldrei
hirst áður á prenti. I iiðru lagi
hafa komið fram vilji þriggja
áhrifamanna innan Tónlistar-
skólans til stofnunar tónlistar-
háskóla. þeirra Jóns Nordal.
Stefáns Edelstein og Þorkels
Sigurbjiirnssonar (samanber
ívitnanir í skólablað Tónlistar-
skólans). Að lokum fylgir hér í
kjiilfarið stutt vangavelta um
tónlistarháskóla almennt og
hlutverk þeirra í samfélagi
manna fyrr og síðar.
Schola Cantorum og
Conservatorio
„Tónlistarháskólar", í víðustu
merkingu þess hugtaks, hafa
gegnt samfélagslegu hlutverki
svo langt aftur sem sögur
herma. Hlutverkið hefur mótast
af ólíklegustu óskum, hugsjón-
um, trúarskoðunum, siðgæðis-
hugmyndum, þjóðfélögum og
tíðaranda. Elstu tónlistarhá-
skólar meginlands Evrópu, sem
jafnframt eru fyrirrennarar
tónlistarháskóla samtímans,
voru stofnaðir á fyrrihluta
miðalda af kirkjunnar mönnum,
til að útbreiða og kenna prestum
tíðasöng samkvæmt kúnstarinn-
ar reglum; Schola Cantorum.
Þessar stofnanir tóku hægfara
breytingum fram eftir miðöld-
um. Slikur skóli var starfræktur
á Islandi ekki ýkja löngu eftir að
kristin trú var lögtekin á
Islandi.
A Italíu var stofnaður sögu-
legur tónlistarskóli árið 1537,
þar sem allar hinar fjölbreyttu
námsgreinar tónlistarinnar
voru kenndar — ekki ósvipað og
gert er í tónlistarháskólum enn í
dag. Þessum stofnununum, eða
Conservatorio, var ætlað það
hlutverk að vera munaðarlaus-
um börnum til sáluhjálpar og
viðhalds eins og nafnið ber með
sér. Þar var loks komin sú
fyrirmynd sem upp var tekin um
víða veröld, endurbætt og stað-
færð. Við tónlistarháskóla nítj-
ándu aldar störfuðu mörg fræg-
ustu tónskáld sögunnar, og
fræðimenn, er lögðu grunninn
að þeim víðtæku sérsviðum er
flokka má undir samheitið
tónmenntir.
Veðurviti
Tónlistarháskólar fortíðar-
innar voru í flestum tilfellum
afturhaldsöfl í listsköpun. Borg-
aralegir orðuhafar og „viður-
kenndir" lstamenn prédikuðu
þar sannleikann og ekkert nema
sannleikann yfir hausamótum
áhrifagjarnra lærlinga. Aðeins
einn og einn baldinn foli lét sér
ekki segjast, fór ótroðrna sióð, og
bætti þar með við reynslusvið
mannsins. I dag hafa forsvars-
Tðnhvísl
eftir GUÐMUND
EMILSSON
menn tónlistarháskóla gert sér
ljóst, að hlutverk þeirra er ekki
að halda dauðahaldi í fortíðina
og þekkingu hennar, heldur
fremur að líta fram á við, með
hiiðsjón af því sem á undan er
gengið.
En hlutverk tónlistarháskóla
er fyrst og síðast að vera
fundarstaður þeirra er lifa,
hrærast og deyja í tónlist.
Tónlistarháskóli er vettvangur
skoðanaskipta, augnaráða,
handapats, hugmynda, hug-
sjóna, drauma, heimsk'i, speki,
nieðalmennsku, snilli — mann-
lífs! Tónlistarháskóli er sá
grautarpottur sem úr er deilt í
menningaraska þjóðarinnar,
það lýðræðislega alþing sem
fulltrúar afskekktustu byggöar-
laga sækja, sá veðurviti sem
snýst gagngert upp í menning-
arstrauma líðandi stundar —
jafnt þeirra vinda er blása af
fjöllum og hinna er þeytast yfir
heimshöf.
Um hlutverk
tónlistarháskóla
á íslandi
Hiutverk tónlistarháskóla á
íslandi gæti orðið margþætt.
Tónlistarháskóli myndi mennta
og þroska það fólk sem lokið
hefur grundvallarnámi í tónlist
en hyggst sérhæfa sig, t.d. í
kennslustörfum, hljóðfæraleik,
söng, fræðimennsku eða tón-
smíðum. Tónlistarháskóli mundi
væntanlega leitast við að svala
aldagömlum þorsta Islendinga í
tónbækur, jafnt til afþreyingar
og kennslu: Bækur um tónlist
fortíðarinnar, tónlist samtím-
ans og tónlist framtíðarinnar. í
dag eru teljandi á fingrum
annarrar handar þær bækur er
þjóna þessu hlutverki, eða ein-
hverju í þá átt! Island er eitt
fárra menningarlanda þar sem
börn og unglingar þurfa að fikra
sig í gegnum erlendar kennslu-
bækur til að fá innsýn í
grundvallaratriði hljómfræð-
innar — svo dæmi sé tekið af
handahófi.
Tónlistarháskóli myndi veita
þeim ótrúlega mörgu íslending-
um er lokið hafa sérhæfðu
tónlistarháskólanámi tækifæri
til að segja löndum sínum af
heimsóknum í sjaldséð skúma-
skot þekkingarinnar, af ferða-
lögum um endimarkalaus hug-
svið mannsandans. Þeir eru
margir íslensku tónlistarmenn-
irnir og kennararnir sem nú
verða að láta sér nægja að mata
byrjendur á cinhæfu og and-
lausu stafrófi tónfræðinngar, en
fá nær aldreí tækifæri til að
furða sig á fjölbreytileika tilver-
unnar í hópi áhugasamra nem-
enda.
Tónlistarháskóli myndi gefa
öllum hæfustu hljóðfæraleikur-
um okkar, og þá ekki síst
nemendum, tækifæri til að leika
tónlist saman, kynnast tónbók-
menntum og ólíkum viðhorfum
til samleiks og flutningshátta.
Eins gæfist söngnemum tæki-
færi til að syngja saman helstu
tónverk sögunnar, og ekki síst
tækifæri til að flytja verk
samtímans, en í dag er ekki
starfræktur einn einasti kór á
Islandi sem ekki er marga
mánuði að berjast í gegnum
messu eftir Haydn, eða valsa
eftir Brahms. Nútímaverk eru
helst aldrei sungin!
UM
TÓNUSTAR
HÁSKÓLA
ÍSLANDS