Morgunblaðið - 11.08.1978, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 11. ÁGÚST lð78
Ráóstefna á ve^um Sameinuóu þjóóanna:
Kjör erlendra verkamanna
Fjórtánda ágúst hefst í Genf á
vegum Sameinuðu þjóðanna ráð-
stefna, þar sem eitt af meginvið-
fangsefnunum verður að fjalla um
það misrétti, sem erlendir verka-
menn eru beittir í ýmsum löndum í
Vestur Evrópu. Fyrir tilstuðláti
Sameinuðu þjóðanna hefur ára-
tugurinn frá 1973 til 1983 verið
sérstaklega helgaður baráttunni
gegn kynþáttamisrétti.
Aðalframkvæmdastjóri ráð-
stefnunnar, Indverjinn C.V. Nara-
simhan, sem starfar hjá Samein-
uðu þjóðunum, lét svo ummælt í
Kaupmannahöfn nýlega að það
færi að verulegu leyti eftir því
hvort árangur næðist á ráðstefn-
unni, hvaða afstöðu iðnríkin tækju
í umræðum þar, þegar þar að
kæmi:
— Þessi ráðstefna fjallar um
stjórnmál, þetta eru ekki neinir
tæknisamningar, sem valda því
svo oft nú á tímum að allt fer í
hnút á alþjóða ráðstefnum. Þess-
vegna er það mikilvægt, að það
verði ráðherrar, sem sækja þessa
ráðstefnu, og að þeir gefi þar
pólitiskar yfirlýsingar, sagði Nari-
simhan í Kaupmannahöfn.
Erlendir
verkamenn
Sú staðreynd, að vandamál í
sambandi við dvöl erlendra verka-
manna í Evrópulöndum er megin-
umræðuefni á svona ráðstefnu á
meðal annars rætur að rekja til
þess, að menn vilja fjalla um
misrétti af ýmsu öðru tagi en það
sem á rætur að rekja eingöngu til
mismunandi litarafts manna.
Efnahagslegt og félagslegt mis-
rétti erlendra minnihlutahópa í
ríku löndunum er orðið vandamál,
sem samviska þjóðanna getur ekki
lengur látið kyrrt liggja.
Yfirleitt er það svo um erlenda
verkamenn, — og það gildir ekki
síður á Norðurlöndunum, að þeir
verða að taka að sér verstu störfin
og sætta sig við lægstu launin. Þar
við bætist svo, að þegar harðnar á
dalnum með vinnu, eru það oftast
nær þeir, sem fyrstir fá uppsagn-
arbréfin.
Atvinnulaus erlendur verka-
maður rekur sig oftast fljótlega á
vegg hjá yfirvöldum, þegar hann
leitar eftir aðstoð og fyrirgreiðslu.
Þetta er eitt af þeim vandamálum,
sem reynt verður að leysa að sögn
Narasimhan.
Zíonismi
Eitt af því sem valda mun
erfiðleikum í sambandi við þetta
ráðstefnuhald er að árið 1975
samþykkti Allsherjarþing Sam-
einuðu þjóðanna yfirlýsingu, þar
sem segir að Zíonisminn feli í sér
kynþáttamisrétti. Þessi samþykkt
hefur haft í það í för með sér að
hvorki munu fulltrúar ísraels né
Bandaríkjanna sitja þessa ráð-
stefnu. Að því er Bandaríkin
áhrærir þá er ríkisstjórnin þar
beinlínis bundin af samþykkt
bandaríska þingsins, sem af
grundvallarástæðum kemur í veg
fyrir þátttöku. Hinsvegar hefur
ríkisstjórn Carters gefið tals-
mönnum Sameinuðu þjóðanna til
kynna, að hún styðji alþjóðlegar
reglur sem hafi að markmiði, að
berjast gegn kynþáttamisrétti í
þess orðs fyllstu merkingu, og því
sé það ósk stjórnarinnar, að
Genfarráðstefnan leiði til skyn-
samlegrar niðurstöðu og árangurs.
Þótt Vestur Evrópulönd væru á
sínum tíma á móti Zíonisma-sam-
þykkt Allsherjarþingsins, hafa öll
Efnahagsbandalagslöndin ákveðið
að senda fulltrúa á ráðstefnuna.
Apartheid
Það gefur auðvitað auga leið, að
Suður Afríka kemur hvergi nálægt
þessari ráðstefnu, því hvergi
nokkursstaðar er kynþáttamis-
réttið jafn í hávegum haft eins og
þar. Narasimhan, aðalfram-
kvæmdastjóri ráðstefnunnar sagði
hinsvegar að kynþáttamisrétti
ætti sér stáð í fjölmörgum öðrum
löndum. Apartheidstefnan væri
einkennandi fyrir Suður Afríku,
þar sem ekki væri hið einasta gert
upp á milli manna vegna litarafts,
heldur væri löggjöf landsins beint
í þann farveg að niðurlægja og
kúga hina afrísku íbúa landsins.
Fjallað var um Apartheid á
ráðstefnu á vegum Sameinuðu
þjóðanna í Lagos í Nígeríu í ágúst
mánuði í fyrra. Ef til vill má segja
að ráðstefnan í Genf í ár snerti
flesta Evrópumenn meira á beinan
hátt.
Framkvæmdaáætlun
Hvers er að vænta að geti orðið
árangurinn af svona tveggja vikna
ráðstefnu um kynþáttamisréþti?
Þessu svarar Narasimhan á
þann veg, að freista verði þess á
ráðstefnunni, að fá samþykktar
gagnorðar yfirlýsingar á hafa
muni siðferðileg og pólitísk áhrif á
ríkisstjórnir þeirra landa, sem
fulltrúar munu eiga á ráðstefn-
unni. Þessar yfirlýsingar ættu
fyrst og fremst að vera annarsveg-
ar almenn yfirlýsing og hinsvegar
framkvæmdaáætlun um aðgerðir
fram í tímann.
Þar á meðal annars að koma
fram, — ef ráðstefnan heppnast
eins og til er stofnað, hvað
ríkisstjórnir hinna ýmsu landa
geti gert til að bæta kjör erlendra
verkamanna, hvaða ráðstafanir
beri að gera til að tryggja rétt
erlendra minnihlutahópa, og
hvernig sé unnt að upplýsa fólk
betur en til þessa um vandamál, er
að þessu lúta í einstökum löndum.
Hið síðastnefnda er ekki hvað síst
talið mikilvægt, þar sem kynþátta-
misrétti á oft rætur að rekja til
fáfræði og skilningsskorts hjá
þeim sem eru svo heppnir að
tilheyra meirihlutanum.
Alþjóðasáttmáli
í framkvæmdaáætluninni verð-
ur einnig ef að líkum lætur ítrekuð
hvatning til þeirra landa, sem ekki
hafa þegar gert það, að staðfesta
Alþjóðasáttmála Sameinuðu þjóð-
anna um útrýmingu hverskonar
kynþáttamisréttis. Þessi sáttmáli
er einn þeirra sem gefnir hafa
verið út í tengslum við mann-
rétindayfirlýsinguna frá 1948.
Hann var um síðir samþykktur
á Allsherjarþingi Sameinuðu þjóð-
anna árið 1965 og öðlaðist gildi
fjórum árum síðar. Nú hafa um
eitt hundrað lönd staðfest þennan
sáttmála (um tveir þriðju landa
heims) þar á meðal Norðurlöndin
öll.
Hversvegna
ráðstefnu?
Einhver kynni nú að spyrja sem
svo, hvaða nauðsyn bæri til að
halda alþjóðlega ráðstefnu um
þetta efni, þegar fyrir hendi er
alþjóðlegur sáttmáli um kynþátta-
misrétti?
Því er þar í fyrsta lagi til að
svara, að ekki er ævinlega nægjan-
Hver man ekki eftir stássstof-
unum, sem tíökaðist að loka
nema gesti bæri að garði?
Heimilisfólkinu var ekki hleypt
þar inn hvunndags. Þessi spari-
stofuhugsunarháttur virðist
stundum æöi lífseigur í okkar
samfélagi, þar sem vissara þykir
að leyfa engan átroöning heima-
fólks.
löandi mannlíf á göngugötunni
Austurstræti á dálítiö erfitt
uppdráttar. Nú hefur verið
stungiö upp á að koma þar upp
útimarkaöi, þar sem fólk kemur
og kaupir grænmeti og fleira,
eins og þekkzt hefur í aldaraöir í
Evrópulöndum og er enn. Arki-
tekt svæöisins og fleiri áhuga-
menn bjóöast jafnvel til aö
standa fyrir slíkri tilraun — af
áhuga á aö lífga upp miðborg-
ina. Ekki viröist því tekið fagn-
andi. Sumarið er aö líöa og
eitthvert tregöulögmál viröist
ætla aö koma í veg fyrir slíka
tilraun aö þessu sinni. Græn-
metistíminn er aö líöa hjá.
Heilbrigðisyfirvöld ku ekki
hafa sett sig á móti þessu, enda
auðvelt aö setja regJur um
umgengni og hreinlæti. En leyfa
þó ekki aö seldur sé kaffibolli.
Mér er sagt aö stefna heil-
brigöisráös sé aö íslendingar
neyti ekki fæöu utandyra, eins
og haft er eftir einum í því góöa
ráöi. Sjálfsagt er það skiljanlegt
sjónarmiö aö við megum eta
pylsur í Hafnarstræti, en ekki
drekka úr kaffibolla í Austur-
stræti. Eins gott að haft sé vit
fyrir fólkinu. Nú bíðum við eftir
því aö vita hvort svo þjóðlegur
siöur, eins og sá aö naga rófur
um uþpskerutímann, utandyra,
sé nógu fínn fyrir okkur. Aö vísu
munu rófurnar bragöast bezt ef
stolnar eru úr göröum, eins og
margir kunnir endurminninga-
höfundar hafa upplýst. En mætti
kannski notast viö keyptar
markaðsrófur.
Þá þarf aö gæta þess vel að
ekki veröi aðrar hættur á vegi
þéttbýlisfólks en glerbrotin. Þau
hafa áunnið sér hefö og ekki viö
aö amast. Dæmi um slíka
forsjálni: Á sínum tíma örkuöum
viö umhverfisráösfólk inn aö
Þvottalaugum — þessum sem
Ingólfur Arnarson og Þorgeröur
sáu reykinn af fyrir 1100 árum
og kenndu viö Reykjavík. Síðan
þvoöu kerlingar þvottinn sinn
þar í heita vatninu í margar aldir.
Laugarnar frægu voru komnar í
nokkra óhirðu og mold haföi
veriö mokað í hlaðna frárennslis-
skuröinn. En erlendir ferðamenn
og þjóöhollir eöa forvitnir íslend-
ingar áttu þaö til aö leggja
þangaö leið sína, til aö skoöa
þessa merkilegu þvottamiðstöð.
Nú fól téð ráö Hafliöa garöyrkju-
stjóra aö koma lauginni frægu í
fyrra horf, þegar lokiö væri
framkvæmdum á íþróttavellinum
og hægt aö hreinsa upp úr
skurðinum hlaöna.
í sumar var það búiö og gert,
og.vatninu aftur hleypt á Þvotta-
laugarnar, sem eru meö gömlu
grindunum yfir og hjá stendur
þvottakonan hans Ásmundar.
Vökull borgari gekk hjá, kallaði á
lögregluna, því hættulegt væri
að hafa heitt vatn í voru landi
fyrir börnum. Lögreglan skaut
málinu til öryggiseftirlits, er
bannaöi allt saman. Heitar laug-
ar eru hættulegar mannfólkinu í
þessu landi elds og ísa. Þær eiga
ekki heima í nútíma fslandi. Burt
með þær. Viö eigum líklega æriö
verkefni fyrir höndum aö útrýma
þeim.
Lækjartorg, Laugardalur og
Klambratún (þaö gamla heiti
þótti ekki nógu fínt og túnið var
skírt upp í Miklatún, þegar þaö
varö aö fínum borgargaröi) eiga
auðvitað aö notast af íbúunum.
Gott dæmi um þaö var maka-
lausi mánudagurinn á Klambra-
túni eins og eitt blaðiö oröaöi
þaö, þegar Þursaflokkurinn lék
og söng þar í tilbúnu kvosinni og
Reykvíkingar, ungir og gamlir,
streymdu aö til aö husta. Þaö
var rétt eins og þegar lúörasveit-
ir spiluðu á Austurvelli og menn
komu niöur í bæ og gengu kring
um Austurvöll meðan þeir
hlustuöu.
íslendingar eru greinilega í
þörf fyrir aö blanda meira geöi.
Það sýnir aðsóknin aö hvers
konar sýningum í Laugardalshöll
og víðar. Aö ekki sé talaö um öll
útimótin, sem efnt er til, skáta-
mót, ungmennafélagsmót og svo
framvegis.
Gáruhöfundur er nýbúinn aö
hitta þjóöina á einu slíku móti,
hestamannamóti á Þingvöllum,
sem dró aö landa úr öllum
landshornum — og flugvéla-
farma af íslandshrossavinum
utan úr Evrópu aö auki.
Slíkar samkomur eru þjóöleg-
ar og eiga enga sína líka. Þar eru
engar sparistofur, sem útvaldir
fá setu í, heldur blandar þar
geröi þverskurður af þjóöinni
ungir og gamlir, konur og karlar,
verkamenn, bændur og banka-
stjórar. Allir í reiöbuxum og
lopapeysum og úlpum, svo
ógerlegt er aö greina uppruna
eöa hversdagsbardús hvers og
eins. Enda kemur þaö ekki
málinu við. Engum kemur til
hugar aö tala um aö þetta eöa
hitt sé fyrir eldri eöa yngri, eöa
svo mikiö sem ympra á tízkuorð-
um eins og þéttbýlisfólk eöa
dreifbýlisfólk, launamaöur eöa
atvinnurekandi, unglingur eöa
aldraöur borgari. Þarna er bara
ein þjóö aö skoöa hesta — sem
voru upþ til hópa gullfallegir —
bregða sér á hestbak og dreypa
á pela og syngja saman á
sumarnóttum. Ætli hesta-
mennskan sé ekki aö veröa eitt
af því fáa, sem eftir er, er
sameinar þessa þjóð? Kannski
ráöið sé aö setja verkalýðsleið-
toga og stjórnmálamenn upp á
hross og slá í, svo þeir megi
hossast á þjóðamót eöa saman
út um víðan völl í nokkra daga.
Vita hvort þeir fá það ekki á
tilfinninguna að þetta sé ein
þjóö.
— Látiö ekki draga ykkur í
dilka, sagöi forsætisráöherrann
okkar aö gefnu tilefni viö flokks-
menn sína á merkum fundi
nýlega. Ætli þau vísdómsorö eigi
ekki erindi í víöari hring, út í
samfélag okkar í heild. Fleiri
gullkorn af sama fundi gætu
raunar átt þar erindi líka. Þau
féllu af munni fyrrverandi
borgarstjóra okkar Reykvíkinga.
Hann sagöi, aö þegar búiö væri
að kjósa menn til trúnaðarstarfa,
þá geröi hann þá kröfu til þeirra,
hverjir sem þeir væru, aö þeir
ynnu saman aö verkefnunum.
Eigum viö ekki, þjóöin, aö fara
aö gera slíkar kröfur?
Hér aö ofan var drepiö á
þjóðarsönginn á hestamanna-
mótinu, þar sem menn sungu
saman hálfu og heilu næturnar.
Þetta er, held ég, nokkurt
sérkenni á íslendingum. Og þó
söngurinn sé ef til vill ekki
frambærilegur í öörum sölum en
himnasölum, þá vekur furöu hve
mikiö er í bland af þjálfuðum
söngröddum á íslandi. Þær
koma úr öllum sýslum. Má þar
merkja kórmenninguna í land-
inu, enda er fyrr en varir farið aö
syngja í röddum. Ööru hætti ég
aldrei aö furöa mig á. Hve mikið
fyrirfinnst af góðum tenórum
meöal íslendinga, af hverju sem
þaö kann aö stafa. Þeir eru
nefnilega ekki á hverju strái í
veröldinni. Ég minnist þess frá
Parísarárunum hve erfiölega
Frökkum gekk aö hafa almenni-
lega tenóra í óperunni sinni.
Enda eru furöumargir íslenzkir
tenórsöngvarar við óperur er-
lendis. En margir syngja enn
meö sínu nefi heima í sinni sveit.
Hvaö um það, mér sýnist
þjóöin hafa þörf fyrir svona mót,
til aö blanda almennilega geöi. í
sýningarskrá skrifar formaöur
Landsambandsins á þá leið aö
vel megi vera aö landsmót þetta
veröi hiö síðasta með því sniöi
sem tíðkazt hefur, þ.e. aö það sé
notað sem tilefni til feröalaga á
hestum yfir fjöll og firnindi
hvaöanæva aö af landinu. Hon-
um sýnist að mót framtíðarinnar
verði fremur í formi land-
búnaöarsýningar. Þaö þykja mér
ifl tíöindi, ef úti er ævintýri. Þaö
væru slæm skipti ef ekki kæmu
á landsmót hestamanna aörir
ríðandi en atvinnufólk meö
sýningarhross — eöa báöir á
bílum. Stáss er gott í hófi — en
skemmtilegra hlýtur þaö að vera
aö heimamenn stígi inn fyrir
þröskuldinn og séu þátttakend-
ur, ekki aöeins áhorfendur.