Morgunblaðið - 22.09.1978, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 22. SEPTEMBER 1978
23
Minning:
Elías Kristjánsson
byggingarmeistari
Ég eignaðist aldrei bróður, en
mér fannst sem ég hefði eignast
bróður. Við Svenni lærðum saman
í Landssmiðjunni og bar fundum
okkar f.vrst saman þar.
Svenni hafði þá verið þar eitt ár
og kunni náttúrlega skil á ýmsum
hlutum.
Gott var að leita tii hans með
ýmsar spurningar og þurfa ekki
alltaf að ónáða hina eldri menn.
Svenni var alltaf boðinn og
búinn til hjálpar. Alltaf tók hann
upp hanskann bæði fyrir mig og
aðra, ef honum fannst rangt að
farið, enda var hann hvers manns
hugljúfi. Eins og fyrr segir, tókst
með okkur Svenna góð vinátta og
hefur hún haldist æ síðan. Við
tókum saman herbergi á leigu. Frá
þeim tíma á ég margar minningar
um ánægjustundir, sem aldrei
munu gleymast. Reglusemi var í
hávegum höfð, jafnt frá báðum
hliðum. Svenni var fríður sýnum
og myndarlegur og ég verð að gera
þá leiðinlegu játningu, að ekki var
frítt við að ég öfundaði hann,
þegar dömurnar voru að senda
honum hýrt auga.
Ég kom oft heim til Svenna að
Vestri-Skógtjörn. Þar bjuggu for-
eidrar hans. Heimilið var stórt og
börnin mörg. Þangað var gott að
koma, líkast því og að vera kominn
heim til sín, þar skein ástúð úr
hverju andliti.
Sveinbjörn var alltaf bjartsýnn
og léttur í lund. Hann var
hugmýndaríkur og átti nýjar
hugmyndir. Það er oft erfitt að
koma nýjum hugmyndum á fram-
færi, ég þekki það lítilsháttar og
svo eru stundum hákarlar í
kjölfarinu hér eins og annars
staðar.
Ég kveð Svenna vin minn með
söknuði og bið almættið að geyma
hann.
Við hjónin vottum öllum vanda-
mönnum okkar innilegustu samúð.
Brandur Tómasson.
Sveinbjörn Klemenzson eða
Sveinbjörn á Sólbarði eins og hann
hét í daglegu máli okkar Alftnes-
inga, var fæddur þann 1. október
1913 í Árnakoti á Álftanesi. Sonur
Klemenzar Jónssonar, barnakenn-
ara og bónda þar og konu hans
Auðbjargar Jónsdóttur. Svein-
björn var hinn fimmti í röðinni af
10 systkinum. Sveinbjörn lifði lífi
sínu á Álftanesinu ef frá er talinn
stuttur tími, er hann vann fyrir
norðan við síldarverksmiðju sem
vélstjóri, þá ungur maður. Á þeim
tíma kynntist hann eftirlifandi
konu sinni Margréti Sveinsdóttur
frá Siglufirði. Þau hjónin eignuð-
ust 4 börn, auk þess ólu þau upp
eitt systkinabarn beggja.
Þegar ég fluttist á Álftanesið
fyrir 30 árum var þar færra fólk
fyrir en nú er og því hægara að sjá
hina einstöku og kynnast þeim. Á
þeim tíma var þetta litla byggða-
lag í raun skipt í nokkur ættar-
samfélög auk þess að vera land-
fræðilega skipt í norður- og
suðurnes. Óræktin Breiðamýri
skildi á milli. Ég kom að Þórukoti
framandi, án fjölskyldubanda við
ættarsamfélögin, ég hafði verið að
leita mér að aðsetri utan þéttbýlis,
þá nýkominn heim frá námi og
stórborg. Ég kynntist fljótt Klem-
enzi föður Sveinbjarnar, einörð-
um, fróðleiksfúsum fræðara, sem
mér virtist alla tíð bera hag
meðbræðra sinna meir fyrir
brjósti en eigin hag. Smám saman
kynntist ég einnig Sveinbirni og
hans fjölskyldu, en Sveinbjörn,
sem þá var starfandi vélsmiður í
Hafnarfirði og meðeigandi í Vél-
smiðjunni Kletti, byggði sér hús í
túnfætinum hjá foreldrum sínum
og nefndi Sólbarð. Þegar ég kom á
nesið voru þau ungu hjónin
Sveinbjörn og Margrét fyrir
skömmu flutt í eigið hús, þau
höfðu áður búið hjá Eggert, bróður
Sveinbjarnar á Skógtjörn. í nafn-
giftinni Sóibarð sagði til sín ríkur
þáttur í eðli Sveinbjarnar, bjart-
sýnin og lífsgleðin. Handan við
veginn var eyðibýlið Svalbarði.
Þetta kom einhverju sinni til tals
hjá okkur, ég innti Sveinbjörn, að
hví að hann hefði ekki tekið upp
Svalharða nafnið. „Það er svo kalt
maður, en sólin það er lífið“, var
svar Sveinbjárnar. Sólar og lífs-
gleði Sveinbjarnar var ekki aðeins
í orði, það má sjá, ef litið er á
garðinn upihverfis húsið á Sól-
barði. Sveinbjörn sá, að skjólleysið
á nesinu stóð trjágróðri fyrir
þrifum og þá var ráðist í það með
handverkfæri að vopni að breyta
landinu umhverfis húsið og skapa
það skjól, sem vantaði. Sveinbjörn
var ekki verkkvíðinn maður. Ann-
ar þáttur, sem mér fannst ríkur í
eðli Sveinbjarnar var hjálpsemin.
Trúlega hefur uppeldið í hinni
stóru fjölskyldu félagshyggju-
mannsins Klemenzar haft mikil
áhrif í þá átt að glæða hjálpsemis-
tilfinninguna, en svo líkir hafa
mér sýnst þeir feðgar um þetta, að
þar er trúlega um ættlægan
eiginleika að ræða.
Sveinbjörn seldi eignarhlut sinn
í Vélsmiðjunni Kletti og reisti sér
eigið verkstæðishús á Sólbarði
1953, að mig minnir og hóf þar
framleiðslu á olíukynntum kötlum
til húsahitunar, en æði oft trufluð-
ust framleiðslustörfin vegna þess
að sveitungarnir komu með sín
vandamál, bilaða bíla og hey-
vinnutæki, sem viðgerðar þurftu.
Vinnubrögð Sveinbjarnar ein-
kenndust af því að hann lagfærði
ekki aðeins það nauðsynlegasta til
að koma hlutnum frá sér, heldur
einnig það annað, sem hann sá, að
var í ólagi. Því allir hlutir skyldu
vera í lagi. Sveinbjörn var góður
smiður.
Þessi hjálpsemi var samhliða
ríkri réttlætiskennd í þjóðfélags-
málum. Sveinbjörn var ekki lærð-
ur í félagsvísindum eða hagfræði-
greinum, enda var honum alla tíð
ofvaxið að skilja að hægt væri að
grundvalla gottþjóðfélag á prett-
um og undandrætti. Fengi maður
lánaðar hjólbörur þá skyldi maður
skila heilum hjólbörum, en ekki
hálfum eins og verðbólguspeking-
arnir kenna.
Síðustu átta ár ævinnar varð
Sveinbjörn að draga af sér í
verkum því 1970 kenndi hann fyrst
þess sjúkdóms, sem síðar varð
hans bani. En þá tók hann til við
æði merkilegt viðfangsefni, að
leysa mengunarvanda síldar- og
fiskimjölsverksmiðja. En hann
gerþekkti þessá framleiðslu frá
starfsárum sínum við Síldarverk-
smiðju ríkisins á Siglufirði og frá
Lýsi og Mjöl í Hafnarfirði. Eina
lausnin á þeim vanda hafði áður
verið aö reisa sífellt hærri reyk-
háfa til þess að lyfta óloftinu það
hátt, að ekki fyndist fyrir því í
næsta nágrenni. Sveinbjörn leysti
þetta á mjög athyglisverðan hátt
og smíðaði líkan, sem skilaði
lyktarlausum eimi þó soðin væri
úldin síld. Þá voru Sveinbirni lítt
skiljanleg viðbrögð þegar latir
kerfismenn virtust ekki nenna að
setja sig inn í þessa lausn hans.
Leti í hugsun og athöfnum var
Sveinbirni fjarlæg. Fræðimaður
ólatur setti sig inn í þessa
hugmynd Sveinbjarnar og hvatti
til að tækin yrðu sett upp til
reynslu, en allt kom fyrir ekki.
Einkareksturinn i íslensku at-
hafnalífi taka ekki áhættu and-
spænis öruggu styrkjakerfi. Þetta
var Sveinbirni erfið staðreynd og
samrýmdist ekki viðhorfum þess
manns, sem í öllum verkum sínum
leitaði að náttúrlegustu lausn þess
vanda, sem fyrir lá hverju sinni.
Eri hin þegjandi samstaða hinna
lötu er það ofurefli, sem fæstir
ráða við.
Sveinbjörn var ekki einsamall
um ævina. Auk hinna sterku
tengsla innan Árnakotsfjölskyld-
unnar bjó hann við traustan
félagsskap konu sinnar, Margrét-
ar, en hún hefur auk þess að vera
annar burðarásinn í góðu fjöl-
skyldulífi á Sólbarði, verið mikill
máttarstólpi í menningar- og
félagslífi innan hreppsins. Hún er
gædd sömu hjálpseminni og Svein-
björn hafði gagnvart grönnum
sínum.
Það er mikill missir fyrir þetta
litla sdmfélag á Álftanesinu þegar
fyrirmyndarmenn um mannleg
sámskipti hverfa, eins og nú
Sveinbjörn Klemenzson.
Ég þakka þau samskipti, er við
Sveinbjörn áttum og votta fjöl-
skyldu hans innilega samúð mína
sem og hreppsfélaginu öllu.
Hannes Kr. Davíðsson.
Fæddur 19. nóv. 1912.
Dáinn lfi. sept. 1978.
-Ilvar st*m KÓAir mt*nn fara.
flytja þt'if1 himnaríki mt*ó sór~
í dag verður til moldar borinn
frá Dómkirkjunni í Reykjavík
Elías Kristjánsson b.vggingar-
meistari, föðurbróðir minn.
Á sólbjörtum haustdegi kom
kallið, sem bíður okkar allra fyrr
eða síðar. Hann hafði lengi búizt
við þessu kalli. Um árabil hafði
hann gengið með kransæðasjúk-
dóm á háu stigi. Hann hafði lært
að lifa með þessum sjúkdómi,
hafði vaxið með honum í stað þess
að láta hann buga sig. Enginn
nema sá er reynir, veit hver
þolraun slík nálægð dauðans um
árabil hlýtur að vera og hverja
karlménnsku þarf til að láta sem
ekkert sé. Hann bar þrautir sínar
með því æðruleysi og kjarki sem
einkenndi hann. Hann vann störf
sín af samvizkusemi og nákvæmiii.
Hann hélt lífsgleði sinni og
jákvæðu lífsviðhorfi til hins
síðasta.
Minningarnar streyma fram í
hugann. Lítill drengur í Siglufirði
fær bíl frá frænda á Akureyri,
vörubíl með ljósum, opnanlegum
hurðum, stýri, sætum, sturtupalli,
alveg eins og alvörubíl. Vörubíll-
inn gleymdist aldrei, Á hann slær
ávallt ævintýrabjarma og enn
hitnar niér um hjartarætuínar,
þégar ég minnist þessa.
Ég minnist allra samskipta mín
og minna við Elías og fjölskyldu
hans með hlýju og þakklæti. Hann
sýndi okkur einstaka ræktarsemi,
og það var engin tilviljun, að
yngsti sonur okkar hjóna varð
alnafni hans.
Það var einstaklega gott að vera
í návist Elíasar. Viðmótið var
hlýtt, gjarnan spaugsyrði á vörum
og glettnisglampi í augum.
Elías Kristjánsson var fæddur í
Hnífsdal 19. nóvember 1912. Hann
var því hátt á 66. aldursári, þegar
hann var bráðkvaddur. hinn 16.
september s.l.
Foreldrar hans voru hjónin
Halldóra Finnbjörnsdóttir og
Kristján Egilsson, sjómaður
ættaður úr Arnarfirði. Kristján
drukknaði, þegar Elías var aðeins
6 ára gamall. Ekkjan stóð þá uppi
bjargarlaus með fjögur ung börn
og fimmta á leiðinni. Alkunna er,
hversu opinberri hjálp undir
slíkum kringumstæðum var þá
hagað, heimilin leyst upp og
fjölskyldum tvístrað. Halldóra,
amma mín, var ekki þeirrar gerðar
að gefast upp, heldur treysti á guð
og góða menn. Hún var bænheýrð.
Til sögunnar komu góðir vinir og
tóku Baldvin, föður minn, og Elías
i fóstur. Hópurinn tvístraðist
þannig nokkuð, en börnin voru í
nálægð við móður sína og var
samband þeirra alla tíð mjög náið.
Elías ólst upp hjá miklum
sæmdarhjónum í Ilnífsdal, þeim
Margréti Þórarinsdóttur og Olafi
Andréssyni, trésmíðameistara,
sem um langt árabil smíðaði að
kalla allt í Hnífsdal, skip, hús og
hvað annað. Þau hjón umgengust
Elías á allan hátt sem sinn eigin
son. Þar sem fóstra Elíasar fannst
snemma auðsær hagleikur drengn-
um í blóð borinn, kom það eins og
af sjálfu sér að hann lærði smíðar,
sem síðan urðu lífsstarf hans.
Fyrst lærði hann húsasmíðar hjá
Olafi fóstra sínum en gekk síðar i
Iðnskóla Akureyrar og lauk þar
tilskildu námi. Síðar lærði hann og
stundaði skipasmíðar um árabil í
Skipasmíðastöð KEA. Hlaut Elías
full meistararéttindi bæði í húsa-
smíðum og skipasmíðum. Hann
vann að hvoru tveggja jöfnum
höndum á ýmsum skeiðum
ævinnnar. Hann þótti öruggur og
vandvirkur með afbrigðum,
samvizkusamur og ósérhlífinn.
Meðal verka hans sem vakið hafa
verðskuldaða athygli eru aðal-
byggingar Bifrastar í Borgarfirði.
Seinustu 20 árin var hann bygg-
ingaeftirlitsmaður hjá Re.vkja-
víkurborg og rækti það starf af
þeirri elju og samvizkusemi sem
einkenndi hann.
Árið 1935 gekk Elías að eiga
æskuunnustu sína Hallfríði Jóns-
dóttur frá Bæjum á Snæfjalla-
strönd. Hún hefur alia tíð verið
honum traustur förunautur og ber
heimili þeirra þeim báðum fagurt
vitni. Börn þeirra eru þau Margrét
Dóra, gift Sigurði Garðarssyni,
verzlunarmanni og Elías, bifreiða-
stjóri, kvæntur Elísu Hjördísi
Ásgeirsdóttur. Barnabörnin eru
fimrn, og áttu þau rík ítök í afa
sínum, sem var með afbrigðum
barngóður.
Með Elíasi Kristjánssyni er
genginn góður maður og grandvar.
Hann var leitandi eftir rökum
lífsins og fann þeirri leit sinni
grundvöll í Frímúrarareglunni,
þar sem hann starfaði ötullega og
gegndi trúnaðarstörfum um ára-
bil, allt til loka síðasta starfsárs.
Ég bið honum blessunar á ferð
hans yfir móðuna miklu og bið
drottin að styrkja ástvini hans í
sorg þeirra.
Kristján Baldvinsson.
í dag verður til moldar borinn
tengdafaðir minn Elías Kristjáns-
son, bvggingarmeistari, Kleppsveg
52.
Elías var fæddur í Hnífsdal h.
19.11 1912, Foreldrar hans voru
hjónin Halldóra Finnbjörnsdóttir
og Kristján Egilsson, sjómaður.
Sex ára gamall missti hann föður
sinn Kristján sem drukknaði. Var
hann þá tekinn í fóstur til
hjónanna Margrétar Þórarinsdótt-
ur og Olafs Andréssonar b.vgg-
ingarmeistara í Hnífsdal.
Reyndust þau honum alla tíð mjög
vel. Ættarböndin brustu þó aldrei
því hann hélt ávallt mikilli tryggð
við móður sína og systkini.
Ungur hóf Elías að læra smíðar
hjá fósturföður sínum, en árið
1939 fór hann til Akureyrar að
ljúka námi sínu. Með honum fór
ung kona hans Hallfríður Jóns-
dóttir frá Bæum á Snæfjalla-
strönd, en þau höfðu gengið í
hjónaband þann 16. nóvember
1935. Á Akureyri bjuggu Elías og
Friða í 15 ár, þar sem Elías
starfaði að námi loknu við smíðar.
Frá Akureyri fluttu þau að
Bifröst í Borgarfirði. Þar sá hann
urn byggingar fyrir Samband
íslenzkra Samvinnufélaga og
dvöldu þau þar í 5 ár. Æ siðan
héldu þau tryggð við Bifröst og
Borgarfjörðinn og komu þar eins
oft og þau gátu því við komið.
Þaðan lá leiðin til Reykjavíkur,
þar sem þau hafa búið síðan. Elís
starfaði hjá byggingardeild
Reykjavíkurborgar alveg fram á
síðasta dag. Á þeim tíma er Elías
og Fríða bjuggu á Akureyri tóku
þau tvö kjörbörn; Margréti Dóru,
sem gift er undirrituðuni og býr í
Reykjavík og Elías Halldór, sem
kvæntur er Elísu Hjördísi
Ásgeirsdóttur og búa þau í
Ólafsvík.
Barnabörnin eru fimm (5). Öll
sakna þau afa mjög mikið enda
mikils að missa, því afi skildi allt
svo vel og var ávallt tilbúinn að
sinna málefnum yngstu fjöl-
skyldumeðlimanna. Sárastur er þó
söknuður tvíburasystranna, Lóu
og Laufeyjar, sem voru svo mikið
hjá afa og ömmu og alveg fyrstu
tvö æviár sín. Minning afa verður
alltaf ofarlega í huga þeirra.
Ég kynntist tengdaföður mínum
fyrir 12 árum. Þá strax fann ég
hve einstakt viðmótið var. Það
virtist ekki skipta neinu máli þó
aldursmunurinn á okkur væri 30
ár, hann kom ætíð fram sem besti
félagi og vinur, enda niun hann
hafa verið þannig við alla sem
hann kynntist. Elías var einstak-
lega ráðhollur og gott að leita til
lians ef éitthvað á bjátaði. Það
vakti hjá manni ró og traust að
leita aðstoðar og leiðbeiningar til
hans. Þrátt fyrir mikla skapfestu
hafði hann einstaklega létta lund.
Þó hann ætti við veikindi að stríða
síðastliðin 16 ár, brást þó aldrei
glaðlyndið.
Hann veiktist af hjartasjúkdómi
aðeins fimmtugur að aldri og
þurfti upp frá þvi oft að vera á
sjúkrahúsum og einatt undir
læknishendi. Þá kom léttieikinn og
viljaþrekið í góðar þarfir. Naut
hann og mikils stuðnings og
umhyggju eiginkonu sinnar í
þessum veikindum.
Þau hjónin höfðu komið sér upp
sumarbústað í Vatnsendalandi,
þar sem þau undu sér vel í
frístundum sínum. Það voru ófá
handtökin, sem tengdapabbi átti í
þeim bústað og einmitt þar, var
hann að vinna, þegar hinsta kallið
kom. Forsjóninni sé þökk fyrir að
kallið skyldi koma einmitt á
þessum stað, þar sem hann undi
svo vel með eiginkonu sinni.
Við þökkum þau ár, sem við
fengum að hafa hann hjá okkur
við sæmilega heilsu, þótt öllum
hafi verið ljóst í lengri tíma að
hverju dró. Söknuðurinn er þó
alltaf jafn sár. Það er þó huggun
harmi gegn að hann á góðrar
heimkomu von, handan við móð-
una miklu.
Ég bið Drottin að styrkja
tengdamóður mína, við hennar
mikla missi.
Hjartans þökk fyrir okkar góðu
kynni.
Blessuð se'rninning hans.
Sigurður Garðarsson.
Afmœlis- og
minningargreinar
AF GEFNU tilefni skal það enn ítrekað, að
minningargreinar, sem birtast skulu í Mbl., og
greinarhöfundar óska að birtist í blaðinu útfarardag,
verða að berast með nægum fyrirvara og eigi síðar en
árdegis tveim dögum fyrir birtingardag.