Morgunblaðið - 29.10.1978, Blaðsíða 17

16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. OKTÓBER 1978
pfawgiin Útgefandi nftbifeife hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Rítstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22480.
Áskriftargjald 2200.00 kr. á mánuöi innanlands.
1 lausasölu 110 kr. eintakið.
Frumvarp Guðmundar H.
Garðarssonar og þriggja
annarra þingmanna Sjálfstæð-
isflokksins um Lífeyrissjóð
Islands hefur vakið mikla og
verðskuldaða athygli. I orði
kveðnu hefur þetta mál að vísu
lengi verið í deiglunni, en
umræðurnar komust fyrst á
málefnalegan grundvöll fyrir
frumkvæði Guðmundar H.
Garðrssonar, er hann fyrir
tveim árum lagði efnislega-
hliðstætt frumvarp fram á
Alþingi. Það frumvarp fékk á
sínum tíma allgóðar undirtekt-
ir, en náði ekki fram að ganga,
enda um algjöra umbyltingu í
lífeyrismálum þjóðarinnar að
ræða. Það var því eðlilegt að
alþingismenn og forsvarsmenn
lífeyrissjóðanna tækju sér
nokkurn tíma til að fjalla um
málið. Nú hlýtur það hins
vegar að vera komið á ákvörð-
unarstig. Öllum aðilum máls-
ins hefur gefizt nægilegur tími
til þess að kynna sér það ofan í
kjölinn og alþingismenn geta
ekki skorazt undan því að taka
afstöðu.
Markmiðið með Lífeyrissjóði
íslands eru þessi m.a.:
1. Að tryggja öllum, sem
komnir eru á ellilífeyrisaldur,
að lokinni starfsævi, viðunandi
og mannsæmandi lífsviður-
væri.
2. Að veita örorkulífeyris-
þegum öryggi og viðunandi
tryggingarbætur.
3. Að auka barnalífeyri og
bæta aðstöðu þeirra, sem verr
eru settir í þjóðfélaginu.
4. Að tryggja öllum konum
fæðingarlaun.
5. Að einfalda lífeyriskerfi
þjóðarinnar og útrýma mis-
rétti.
Þe§sum markmiðum hyggj-
ast flutningsmenn ná með því,
að breyta eðli lífeyrissjóða-
kerfisins þannig, að ekki verði
um sjóðmyndun að ræða, held-
ur miðist iðgjöldin við það að
standa undir skuldbindingum
sjóðsins á hverjum tíma.
Tekjuöflunin á þannig að
haldast í hendur við trygging-
arbætur. Reiknað hefur verið
út, að til þess að ná þessum
markmiðum, þurfi útgjöldin að
nema 12,2% af heildartekjum
allra einstaklinga í landinu, en
nú eru lífeyrissjóðsgreiðslur
10%. Á hinn bóginn mun þetta
kerfi losa ríkissjóð og þar með
skattborgarana við fjárskuld-
bindingar sem eru af svipaðri
stærðargráðu og tekjuskattur.
Þegar frumvarpið um Líf-
eyrissjóð Islands kom fram
fyrir tveim árum skapaði það
nýjan umræðugrundvöll og
efnismeiri en áður. Það leiddi
m.a. til þess, að fyrir forgöngu
fyrrverandi ríkisstjórnar
gerðu aðilar vinnumarkaðarins
með sér samkomulag um aukn-
ar ellilífeyrisgreiðslur úr líf-
eyrissjóðunum, þar sem um
var að ræða ákveðna verð-
tryggingu. Jafnframt varð
mönnum ljósara en ella, að
brýnna aðgerða var þörf, ekki
sízt vegna þeirra þúsunda
manna, sem voru utan þáver-
andi og núverandi lífeyriskerf-
is.
Guðmundur H. Garðarsson
komst m.a. svo að orði í ræðu
sinni á Alþingi sl. miðvikudag:
„Nú er svo komið, að flest-
allir vilja breytingar til hins
betra í þessum efnum. Og
ýmsir gefa loforð um breyting-
ar til hins betra, en fæstir hafa
tekið rögg á sig og lagt fram
beinar tillögur, sem fela í sér
framtíðarlausn þessara mála.
Örugglega koma ýmsar leið-
ir til greina og skoðanir geta
verið skiptar um það, með
hvaða hætti beri að þróa
núverandi kerfi með tilliti til
framtíðarinnar. Ýmsir vilja
hægfara breytingar og lengri
tíma aðlögun núverandi kerfis
við nýtt kerfi, sem stefndi í
svipaða átt og felst í því
frumvarpi, sem hér er til
umræðu.
Við flutningsmenn þessa
frumvarps, sem ásamt mér eru
Oddur Olafsson, Eyjólfur K.
Jónsson og Guðmundur Karls-
son, leggjum hins vegar til að
gengið verði beint til verks. Við
leggjum til að lífeyriskerfi
þjóðarinnar verði án tafar
breytt á þann veg, að allir
landsmenn njóti verðtryggs
lífeyris á grundvelli ævitekna.
Jafnframt því sem tryggt verði
að tekjulaust fólk fái ákveðinn
lágmarkslífeyri, sem verði
einnig verðtryggður. Á sama
tíma verði lífeyrissjóðunum, —
gömlu höfuðstólunum —
breytt í lánasjóði til að full-
nægja þörf fólks fyrir fjár-
magn vegna húsnæðismála eða
þarfa atvinnuveganna."
Guðmundur H. Garðarsson
bendir á, að með því tvöfalda
kerfi, sem almennu trygging-
arnar og lífeyrissjóðirnir eru,
sé raunverulega verið að tví-
skatta þjóðina, án þess að
almenningur fái til baka sam-
bærilegar lífeyrisgreiðslur
miðað við álögur. Og í sumum
tilvikum geta lífeyrissjóðirnir
ekki einu sinni staðið við
skuldbindingar sínar, án þess
að verðtrygging komi til, held-
ur blasir við gjaldþrot. Auk
þess er hið tvöfalda kerfi
þungur baggi fyrir atvinnuveg-
ina, sem vafasamt er, að þeir
geti risið undir. Einkum þegar
tillit er tekið til þess, lífeyris-
sjóðirnir hafa með höndum
gífurlega útlánasatrfsemi, sem
að óverulegum hluta rennur
aftur til þeirra atvinnugreina
og fyrirtækja, sem eru upp-
sprettur þess fjármagns, sem
safnast fyrir í lífeyrissjóðun-
um.
Frumvarpið um Lífeyrissjóð
Islands hlýtur að verða eitt af
stærstu málum þingsins í
vetur. í skjóli núverandi lífeyr-
iskerfis hefur þróast margs
konar misrétti og ranglæti,
sem er til skammar fyrir
íslenzku þjóðina. Eftir því
verður tekið, hver viðbrögð
alþingismanna verða, — hvort
þeir hafi dug í sér til að
lögfesta Lífeyrissjóð íslands 1.
janúar 1980 eða hvort þeir
heykjast á því að ráða fram úr
þessum málum.
V erðtry ggðan líf-
eyri fyrir alla
javíkurbréf
Laugardagur 28. október»**»*»«"»«
Þverbrestir
í marxisma
Enda þótt víðtæk eða algjör
þjóðnýting (sem er raunar óheimil
samkv. eignaréttarákvæðum ís-
lenzku stjórnarskrárinnarl hafi
átt sér stað í öllum sósíalistískum
eöa kommúnistískum löndum, er
vafamál, hvort þessi ríki geti talizt
marxistísk samkvæmt skilgrein-
ingu Karls Marx fremur en t.a.m.
sé unnt að kalla nazistaríki
marxistísk, enda þótt kenningar
nazista eigi ekki síður en kenning-
ar kommúnista rætur í heimspeki-
kerfi Hegels. I kommúnistaríkjun-
um er ríkisvaldið t.a.m. allsráð-
andi og mikill mismunur á launum
manna. Þar stendur yfirstétt við
stjórnvölinn og forréttindastétt er
þar einráðari en jafnvel í harðsvír-
uðustu ríkjum hægri kapítalisma.
Samkvæmt marxisma á stétta-
skipting að vera úr sögunni og
ríkisvaldið óþarft, þegar þjóðnýt-
ing hefur átt sér stað — en hvar
hefur það gerzt? Enda þótt finna
megi kröfu um alræðisstjórn í
kenningum Marx og heimspeki
þráttarhyggjunnar um heildar-
hyggju (sem leiðir alltaf til
einræðis eða alræðis), hefði læri-
meistarinn sjálfur áreiðanlega
ekki verið ánægður með það, sem
fyrir augu ber í löndum, þar sem
valdhafarnir telja sig byggja á
kenningum Marx. Þar er allsráð-
andi ríkisbákn, stéttaskipting,
launamisrétti, forréttindi og alls
kyns hégómaskapur, sem valda-
ræningjar rekja til „borgaralegrar
úrkynjunar" eða telja jafnvel e.k.
leifar af lénsskipulagi og hugsun-
arhætti aðalsins í „úreltu" þjóð-
skipulagi borgarastéttarinnar.
Marx hefði áreiðanlega ekki verið
að skapi það stjórnarfar, sem
kenningar hans og Hegels hafa
leitt til víða um heim. Hann hefði
sennilega ekki lagt blessun sína
yfir ýmsa þá valdhafa, sem teljast
aðhyllast hugsjónir hans um
stéttlaust þjóðfélag og öreigann í
öndvegi. Ætli honum hefði t.a.m.
ekki flökrað við ofstæki og hernað-
arhyggju Kastros? Eða smáborg-
araskap „alþýðuveldanna"?
Það er mikilsvert að gera sér
grein fyrir því, að kommúnismi
hefur alls staðar þar sem honum
hefur (undantekningalaust með
valdi) verið komið á, frekar lotið
boðum og kenningum Hegels en
Mar.x, a.m.k. þegar ljtið er á
höfuöatriði, þar sem hvað stangast
á annars horn í boðskap þeirra. í
kommúnistalöndunum ríkir einnig
alfarið gífurleg — og raunar
viðbjóðsleg — leiðtogadýrkun, eins
og í forysturíki kommúnismans,
Sovétríkjunum, þar sem dýrkun
þessi er með þeim hætti, að vekur
óhugnað með hverjum heilbrigð-
um manni. Hvort tveggja, leið-
togadýrkunin og hetjudýrkunin,
eru mikilvæg atriði í boðskap
Hegels, en Marx hefur lítinn sem
engan áhuga á þessum þætti
prússneskrar heimsmyndar
Hegels. Hann var einnig andvígur
þjóðernisstefnu Hegels og það
voru nazistar en ekki marxistar,
sem fengu kynþáttahatur hans í
arf, því að það er a.m.k. ekki
þáttur af kenningum Marx, enda
þótt borið hafi á gyðingahatri í
sumum kommúnistalöndum og þá
ekki sízt Sovgtríkjunum eins og
kunnugt er. En það kemur marx-
isma ekki við.
Marx lagði alla áherzlu á
baráttuna milli stétta, en ekki
ríkja eða kynþátta, auk þess sem
hann taldi, að ríkið eins og við
þekkjum það þurrkaðist út, þegar
þjóðnýtingin væri um garð gengin
og algert stéttleysi ríkti í þjóðfé-
laginu. En þjóðnýtingin hefur
þvert á móti leitt til mikillar
stéttaskiptingar, alræðis ríkis-
\raldsins og ófrelsis þegnanna, eins
og alkunna er.
Um maoisma
og „pappírs
tígrisdýr“
Stundum eru mikilvæg mál
afgreidd hér á landi með orðalepp-
um eins og „rússagrýla“ o.s.frv.
Eftirfarandi lýsing á Sovétríkjun-
um og tilgángi þeirra væri
áreiðanlega kölluð „rússagrýla", ef
hægt væri að vísa henni til
föðurhúsa Morgunblaðsins, en svo
er ekki: „Hinn óhugnanlega aukni
herstyrkur er það, sem sovéskur
sósíal-imperíalismi byggir líf sitt
á og getu sína til hnattrænnar
(sic!) útþenslu og samkeppni sína
við Bandaríkin... Þess vegna er
ekki hægt að búast við endi á
vígbúnaðarkapphlaupinu, hversu
háværir sem Brezhnev og félagar
hans verða í hrópum sínum á (sic!)
„afvopnun"...“
Nei, þetta eru ekki heimatilbún-
ar morgunblaðslummur, heldur
pólitískar skilgreiningar frétta-
skýrenda kínversku fréttastofunn-
ar Hsinhua og birtist í Fréttum
frá Kína, sem gefið er út af
„Menningardeild sendiráðs al-
þýðulýðveldisins Kína á íslandi,"
nr. 10, 23. júní 1978. í þessu sama
fréttabréfi er talað um „augljósa
vangetu" sovézka sósíalimperíal-
ismans á efnahagssviðinu, eins og
komizt er að orði, og loks er klykkt
út með þessari aðvörun: „Alþýða
heims, varaðu þig á þessum
skinheilaga prédikara „afvopnun-
ar.“
Samkyæmt skilgreiningu Kín-
verja á sovézkum kommúnisma
sækja sovézk stjórnvöld fyrir-
myndir sínar í hernaðarhyggju
Hegels, sem er ein af meginuppi-
stöðúm kenningakerfis hans, eins
og fyrr getur. í þessu tilfelli eru
Rússar, skv. fullyrðingum kín-
verskra kommúnista, miklu nær
kenningum Hegels en t.a.m. Marx,
sem var ekki innblásinn þessu
hegelska ljónsöskri. Þá er það
einnig augljóst, að í fyrrgreindri
skilgreiningu felst m.a., að sovézk
stjórnvöld sæki fyrirmyndirnar að
þjóðernisstefnu sinni ekki einung-
is í hugmyndir keisaradæmisins
um rússnesk heimsyfirráð, heldur
einnig — og ekki síður — í
þráttarhyggju Hegels, sem leggur
mikia áherzlu á þjóðernisstefnu og
hið eftirsóknarverða takmark
þeirra, sem fram úr vilja skara,
þ.e. að ná heimsyfirráðum, einS og
Sovétríkin keppa að skv. fullyrð-
ingum kínverskra maoista. Að
þessu leyti hafa sovézkir kommún-
istar sótt meira í þráttarhyggju
heimspekikerfis Hegels en þann
boðskap, sem Marx kenndi, því að
þjóðernisstefna eða kynþáttahatur
voru ekki á stefnuskrá hans, né
heldur heimsyfirráð herraþjóða,
heldur bylting öreiga um allan
heim — en þó að sjálfsögðu ekki
bylting, sem leiddi til alræðis-
stjórnar eins leiðtoga og forsjár
alviturs ríkisbákns, enda þótt sú
hafi orðið raunin alls staðar, þar
sem kenningum Marx hefur verið
komið í framkvæmd, þ.e. í sósíal-
istískum og kommúnistískum ríkj-
um.
Enda þótt Kínverjar hafi lagt
höfuðáherzlu á stéttaskiptinguna í
byltingu sinni, a.m.k. enn sem
komið er, þá er því miður ekki
hægt að neita því, að þeir hafa
einnig farið úT' af sporinu og
kenningar þeirra um að styrjöld sé
nánast óhjákvæmileg á frekar
rætur í þjóðernishyggju hegel-
ismans en kenningum Marx, svo
að ekki sé talað um hernaðaranda
Hegels og boðskap hans um
sögulega nauðsyn styrjalda. Loks
má geta þess, að Kínverjar hafa
ekki heldur losnað við hið alvitra
ríki — trúa á og tigna „Andann"
eða skurðgoðið, sem Hegel dýrkaði
hvað mest, en Marx vonaðist tilað
enginn þyrfti að blóta lengur,
þegar þjóðnýtingu hefði verið
komið á og stéttaskiptingu verið
útrýmt úr samfélaginu. Þeir hafa
því miður einnig hlotið þessar
bábiljur Hegels í arf: „Það sem á
sér stað í lífi þjóðar (segir Hegel),
er umfram allt tengt ríkinu. Ríkið
er því grundvöllur og miðstöð allra
raunverulegra þátta þjóðlífsins,
lista, löggjafar, siðferðis, trúar og
vísinda. Þjóðarsálin birtist sem
staðreynd í tilveru ríkisins. Þesái
tilvera, eins og hún kemur fram í
st.vrjöldum háðum af ríkinu og
stofnunum þess er tendruð af
þjóðarsálinni." (Sjá Frjálshyggja
og alræðishyggja, 49. og 50. bls.).
En Kínverjar hafa verið
blessunarlega lausir við þá þætti í
þráttarhyggju heimspekikerfis
Hegels, sem lúta að því, að átökum
milli kynflokka eða ríkja lykti þá
fyrst, þegar sterkasta þjóðin eða
kynþátturinn hefur náð heimsyfir-
ráðum. En þá segir hann að
hefjast muni hið „átakalausa"
þúsund ára ríki, sem nazistar
boðuðu og Sovétmenn virðast
keppa að. En Kínverjar hafa
frekar en t.a.m. Pólverjar eða
Ungverjar verið ofurseldir
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. OKTÓBER 1978
17
Á annarri myndinni er Hitler að heilsa lögregluliði sínu, en á hinni eru
austur-þýzkir hermenn kommúnistastjórnarinnar, sem þar ræður nú ríkjum.
Myndirnar eru teknar úr Hitler Marches in the Soviet Zone of Germany — og
hefur Mbl. tekið sér það bessaleyfi að setja Hitler á sinn stað á myndina með
austur-þýzku kommúnistahermönnunum til að sýna betur en ella, hvað fátt
hefur raunverulega breytzt frá því þessi harðstjóri réð ríkjum á þýzku
landsvæði sem lýtur nú stjórn Rússa og kommúnista.
3 yÉfk’vi
l. , && iBr
ÉKvJ * x
JFtf&tl!*
■ «<ilf' ™
Óks,
kenningu Hegels um „siðferðileg-
an styrk“: „Þjóð er siðferðislega
sterk, dyggðug og þróttmikil, svo
lengi sem hún keppir að miklum
markmiðum. .. Sérhver þjóð gædd
snilligáfu skoðast sem aðeins einn
einstaklingur á þróunarferli
mannkynssögunnar.“ En Kín-
verjar hafa aftur á móti ekki —
a.m.k. ekki enn — látið freistast af
kenningum Hegels um það, að
snilligáfa þjóðar sannist að lokum
í yfirráðum hennar yfir öllum
heiminum, né orðið ginnkeyptir
fyrir þeirri fullyrðingu Hegels, að
„tíðarandinn opinberar vilja sinn í
sjálfsvitund ákveðinnar þjóðar.
Þessum vilja verða aðrir þjóðar-
viljar að lúta, þannig að þessi
útvalda þjóð ræður heiminum ...
(59. bls.) Allt slíkt hefur verið
Kínverjum, a.m.k. hingað til,
fjarri skapi og ógeðfellt, ekki síður
en smáþjóð eins og Islendingum,
og eiga þessar þjóðir þetta m.a.
sameiginlegt. Þær eru báðar gaml-
ar nýlendur og hafa mátt vera
flatar fyrir sínum herra, en slík
reynsla er þroskandi, þegar fram í
sækir, og getur orðið e.k. bólu-
setning við yfirdrottnunarfirru
eins og þeirri, sem Hegel boðaði.
Nazismi og
kommúnismi
— úr sama
jarðvegi
Áður hefur verið minnzt á það í
þessum bréfum um frjálshyggju
og alræðishyggju að bæði nazismi
og kommúnismi eiga rætur í
hugmyndakerfi Hegels. Það er því
ekki út í hött að Ijúka þessu bréfi
— og þar með þessum umræðum
að sinni — með enn einni tilvitnun
í bók Ólafs Björnssonar, Frjáls-
h.vggja og alræðishyggja, þar sem
hann fjallar um nazisma og
kommúnisma, enda má draga
ýmsa lærdóma af þeim saman-
burði. Prófessor Ólafur Björnsson
segir m.a.:
„í ríkjum þeim, þar sem nasistar
eða kommúnistár hafa öðlazt
óskoruð völd, er undantekningar-
laus aðeins leyfð starfsemi eins
stjórnmálaflokks. Þessi eini
stjórnmálaflokkur hefir einkarétt
á allri stjórnmálastarfsemi, svo
sem útgáfu blaða og annarra rita,
er um stjórnmál fjalla. Hann er
einráður í öllum fjölmiðlum, og
hefir raunar einkarétt á því að
móta skoðanir fólks, ekki einvörð-
ungu í stjórnmálum, heldur einnig
á áviði lista, vísinda, trúarbragða
og raunar á öllum sviðum mann-
lífsins. Jafnframt eru öll önnur
mannréttindi takmörkuð, svo sem
ferðafrelsi, samtakafrelsi o.s.frv.
Þessi fyrirbrigði, sem þannig
eru sameiginleg þjóðfélögum, er
lúta stjórn nasista og kommún-
ista, eiga tvímælalaust rót sína að
rekja til þess, sem er sameiginlegt
í hugmyndafræði þessara stefna,
þrátt fyrir mismunandi skoðanir
um annað. Hið sameiginlega er
fyrst og fremst heildarhyggjan,
sem skilgreind hefir verið hér að
framan þannig, að það sé heildin
— ríkið, kynflokkurinn eða stéttin
— sem sé það sem máli skiptir í
mannlegu samfélagi, en ein-
staklingurinn eigi hvorki rétt né
hafi tilgang nema sem hluti af
heildinni.
Þetta grundvallarsjónarmið er
sameiginlegt nasistum og
kommúnistum, og af því leiðir svo
V arnarliðsf lutningarnir
lækkuðu farmgjöld S.H.
meira en ella hefði orðið
— segir Ottarr Möller, forstjóri Eimskips —
í FRÉTT í dagblaðinu Vísi í ga>r
er það haft eftir Iljalta Einar-
ssyni. framkva>mdastjóra Sölu-
miðstöðvar hraðfrystihúsanna, að
S.II. va>nti þess að Eimskipafélag
íslands veiti Sölumiðstöðinni
sömu fyrirgreiðslu og Varnarlið-
ið fái. Segir Hjalti þetta geta
sparað Sölumiðstöðinni 770
milljónir króna á ári.
Af þessu tilefni sneri Morgun-
hlaðið sér til óttars Möller.
forstjóra Eimskips, og spurði
hvort þess væri að vænta að S.IL
fengi la-kkun á farmgjöldum til
jafns við Varnarliðið.
Óttarr sagði, að þegar Eimskip
hefði fengið flutninga Varnarliðs-
ins fyrir 12 árum, hefði það orðið
til þess að mun betri nýting hefði
orðið á skipum félagsins, þau
hefðu þá getað komið fullfermd
heim úr flutningum fyrir fiskút-
flytjendur. Það hefði gert það að
verkum, að unnt hefði verið að
flytja fisk út ódýrara en ella hefði
verið unnt. Því hefði félagið meðal
annars getað stutt við bakið á
útflutningi, til dæmis á síld og
fiskmjöli, auk þess sem annað
hefur verið margháttaðri þjónustu
við dreifbýlið.
Hins vegar sagði Óttarr, að ef sú
þróun héldi áfram, að eigendur
vöru færu sjálfir að annast
flutninga milli landa, þá yrði
Eimskip að draga úr því að flytja
vörur ódýrar en aðrir og jafnvel að
draga úr þjónustu þeirri sem nú er
látin dreifbýlinu í té.
Því væri alls ekki á rökum reist
að Eimskipafélagið gæti lækkað
framgjöld til Sölumiðstöðvarinnar
á sama tíma og Bifröst veitti
aukna samkeppni á flutningum
fyrir Varnarliðið. „Ég tel,“ sagði
Ottarr Möller að lokum, „að
Bifrastarævintýrið hafi kostað
þjóðina þrjár milljónir dollara í
gjaldeyristekjum á ársgrundvelli.
Það mun hafa í för með sér 'að
Eimskipafélagið á erfiðara með að
standa við bakið á útflutnings-
verzluninni og dreifbýlinu, og
neyðist til að taka sambærieg
flutningsgjöld og þjónustugjöld á
við innlenda og erlenda aðila."
Dágóð
síldveiði
Þokkaleg sfldveiði var í
Mcðallandsbugtinni í fyrri-
nótt og fengu allmargir
bátar þar dágóða veiði eða
allt upp í 300 tunnur í
reknetin, að því er Vest-
mannaeyjaradíó hafði haft
spurnir af í gær.
Von var á Dalarafni með 300
tunnur til Vestmannaeyja og
einnig Árna í Görðum með 120
tunnur og auk þess var gert ráð
fyrir að nótaskipið Sigurbára
landaði afla sínum í Eyjum, alls
um 30—40 tonnum. Af öðrum
nótabátum hafði frétzt af Voninni
með 60—65 tonn, Hamravík með
20—30 tonn, Sigurþóri með um 50
tonn og Saxhamri en öll þessi skip
voru á vesturleið.
aftur einræði og virðingarleysi
fyrir réttindum einstaklingsins,
sem er sameiginlegt báðum
þessum stefnum. Annað mál er
hitt, að þessar stefnur nota
mismúnandi vígorð og leggja
mismunandi áherzlu á hin ein-
stöku heildarhugtök en allt verða
það að teljast aukaatriði.
. .(57.-58. bls.)
Og ennfremur:
„Kommúnista og fasista greinir
á um eignarréttarskipulag, þar
sem hinir síðarnefndu aðhyllast
séreignarrétt til framleiðslutækja,
þótt þeir séu engir fylgismenn
frjálsrar samkeppni. En þrátt
fyrir þennan stefnumun í efna-
hagsmálum, er þó eitt ;sameigin-
legt stjórnarfari fasista- og
kommúnistaríkja — alræðið.
Skýringin á þessu er, eins og áður
segir, sameiginleg hugmyndafræði
að því er snertir þráttarhyggjuna,
heildarhyggjuna og söguhyggjuna.
Ekki má láta blekkjast af því, þótt
áróðrinum fyrir nauðsyn stjórnar-
farsins sé hagað á mismunandi
hátt og mismunandi vígorð notuð.
Á máli fasista heitir einræðisherr-
ann foringi eða leiðtogi (der
Fúhrer, il Duce), á máli
kommúnista oftast félagi (Stalín
og aðrir einræðisherrar í
Austur-Evrópuríkjunum) eða for-
maður (Mao). Þráttarhyggja
Hegels var af fasistum túlkuð sem
andstæðir hagsmunir ríkja eða
þjóðflokka, en af marxistum sem
stéttaátök. Báðir aðhylltust
heildarhyggju, ■ en heildarhags-
munirnir, sem allt annað átti að
lúta samkvæmt kenningu fasista,
voru hagsmunir þjóðarinnar eða
kynflokksins, en samkvæmt
kenningu kommúnista hagsmunar
alþýðunnar eða öreigastéttarinn-
ar. Vekja má raunar athygli á því,
að ef búið er að útrýna stétta-
skiptingunni samkvæmt skil-
greiningu kommúnista með af-
námi séreignarréttar til fram-
leiðslutækja þá ætti „þjóðin" og
„alþýðan“ að vera nokkurn veginn
það sama.
Agreiningurinn um þessi tvö
atriði, sem nú hafa verið nefnd, er
þannig meira um orðaval en
efnisatriði. Sama máli gegnir í
rauninni um afstöðuna til lýð-
ræðisins. Fasistar eru opinskátt
andvígir lýðræði í þeirri merkingu
sem í það er lögð (sbr. hér að
framan) af þeim sem aðhyllast
frjálshyggju i einni eða annarri
mynd. Kommúnistár eru það
raunar líka, en nota orðið í allt
annarri og raunar andstæðri
nterkingu sem heiti á sínu eigin
stjórnarfari (sbr. heiti þýzka
alþýðulýðveldisins). Einsflokks-
kerfi kommúnistaríkjanna er að
þeirra dómi hið eina sanna lýð-
ræöi, því að enginn vissi betur en
foringinn, hvaö þjóðinni væri fyrir
beztu ...
.. .Kommúnistaflokkurinn einn
hefir rétt til stefnumótunar, ekki
einvörðungu á sviði efnahagsmála,
heldur og á sviði allra þátta
menningarmála, lista, vísinda,
trúmála og jafnvel íþrótta. Hann
hefir óskoruð yfirráð allra fjöl-
ntiðla og einkarétt á allri áróðurs-
starfsemi. I þessu efni er stjórnar-
far í kommúnistaríkjum og fas-
istaríkjum ntjög líkt og er nær-
tækt að skýra það með hinni
sameiginlegu hugmyndafræði
þessara stefna, þráttarhyggjunni,
heildarhyggjunni og söguhyggj-
unni. Mismunandi eignarréttar-
skipulag eða rekstrarform fyrir-
tækja er í þessu efni fremur
aukaatriði.
Með þessu er þó ekki sagt, að
eignarréttarskipulagið eða hag-
kerfið skipti engu ntáli fyrir
stjórnarfarið. Það er athyglisvert,
að í öllum þeim löndum, þar sem
komið hefir verið á víðtækri
þjóðnýtingu, er alræðisstjórnar-
far. Hafa suntir frjálshyggjumenn,
svo sem m.a. austurrísku hag-
fræðingarnir Ludwig von Mises og
Friedrich von Hayek dregið af
þessu þá ályktun, að sósíalisnti eða
þjóðnýtingarstefna hlyti óhjá-
kvæmilega að leiða til alræðis-
stjórnarfars.“ (62.-63. og 65. bls.)