Morgunblaðið - 29.10.1978, Blaðsíða 26

Morgunblaðið - 29.10.1978, Blaðsíða 26
26 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. OKTÓBER 1978 Vorið heima í Svalvogum er mér œtíð tilhlökkunarefni Spjallað við Óttó Þorvalds- son fyrrum vitavörð og útvegsbónda 75 ára GfjÐKUNNINGI minn og samstarfsmaður frá því á „ísbjarnarárum*4 mínum (í frystihúsi ísbjarnarins) Ottó Þorvaldsson, fyrrum vitavörður og útvegsbóndi í Svalvog- um, er 75 ára í dag. Ég hitti hann á förnum vegi fyrir nokkru og bárust þá í tal ýmsir sameiginlegir kunningjar okkar og aldur þeirra. Við Ottó sagði ég þá, eitthvað á þá leið, að það væri erfitt að dæma af útliti hans hvað hans aldri liði. En svo fékk ég upphringingu um að Ottó yrði 75 ára í dag, 29. október. Fannst mér þetta nærri því undarlegt því svo hress og síungur er þessi gamli vitavörður og 11 barna faðir frá Svalvogum. í sannleika sagt, sagði Ottó, er ég hitti hann fyrir nokkrum dögum, þá var fæðingarár mitt fært vitlaust inní kirkjubækurnar þar vestra. En ég gat leiðrétt það. Var færður inn með fæðingarárið 1904. — Þetta mun hafa atvikast þannig, að um það leyti, sem ég fæddist var gamíi sóknarprestur- inn að hætta og nýr að taka við. — Svo eitthvað fór þetta niður á milli hjá þeim blessuðum. — En svo leiðréttum við það. — Það er pottþétt ég er fæddur 29. okt. 1903 en ekki 1904, bætti Ottó við. Þó Svalvogar hafi verið sá staður, þar sem ég hefi lengst af ævi minni verið, hefur mér ætíð þótt nafnið kaldranalegt — en rammíslenzkt og því kunnað mjög vel við það, sagði Ottó, er við fórum að spjalla saman. Það var erfitt að búa þar. Svalvogar voru eiginlega einangraðir að mestu — unz þeir langt um síðir komust í vegasam- band við umheiminn, liggur mér við að segja. Foreldrar mínir, sem voru Þor- valdur Kristjánsson og Sólborg Matthíasdóttir. fluttust að Sval- vogum og hófu þar búskap er ég var á öðru aldursári. Var ég þá yngstur þriggja barna þeirra. — Svalvogar voru með réttu taldir ósvikin útnesjajörð. Eftir að þau voru byrjuð að búa þar fæddust þeim sex börn, því alls vorum við systkinin 9, bræðurnir fimm og systur mínar voru fjórar. Við erum nú 6 á-lífi. Pabbi var hörkusjósóknari. Hugur hans stóð lítt til búskapar- starfa með ræktun og tilheyrandi skepnuhaldi. Hann hafði þó að sjálfsögðu kindur og kýr til heimilishaldsins — átti að mig minnir nokkra tugi af kindum. Sjómennskan var hans. Við bræðurnir vorum heldur ekki háir í loftinu þegar við fórum að róa með pabba. Eg held að ég hafi verið 7 eða 8 ára er ég byrjaði að draga korkjaðarinn á hrognkelsa- netunum hans. Þar með hóf ég róðra með föður mínum. Með honum reri ég öll uppvaxtarár mín og fram á fullorðins ár. Fáeinar vetrarvertíðir fór ég til róðra frá Flateyri og Súgandafirði. Foreldr- ar mínir bjuggu í Svalvogum í hart nær 40 ár. I Svalvogum áttum við allt undir veðri, vindi og sjólagi. Heita má að allir aðdrættir og sam- göngur færu fram sjóleiðina. Að sjálfsögðu var hægt að fara gangandi, err fjarlægðir voru verulegar og þær leiðir yfirleitt svo torfarnar á köflum að hestum varð lítt komið við. Nú á tímum þegar fólk setur fyrir sig jafnvel leið á milli viðkomustaða strætisvagna, þá má geta þess að skemmsta bæjarleið, sem var að býlinu Höfn, var nær hálftíma gangur. — Ut að Lokin- hömrum um tveggja stund gangur, að Keldudal hálfur annar tími. Til Þingeyrar ef leita þurfti læknis og fara landleiðina var þangað 5 tíma gangur, þar var og Ijósmóðirin. Leiðin mjög seinfarin og hreint ekki alveg hættulaus á kafla. Árið 1920 var viti reistur í Svalvogum. Faðir minn varð vita- vörður. Því starfi gegndi hann alla sína tíð þar, en ég tók síðan við. Um 1930 kom sú staða upp á heimili okkar í Svalvogum að ég var orðinn einn eftir heima bræðra minna. Þeir höfðu haldið „út í heim“ að leita gæfunnar, og þeim vegnaði öllum vel. Faðir minn bað mig nú að taka við hálfri Svalvoga-jörðinni. Var hún talin tólf hundruða jörð á þeim tíma. Ég var ákaflega ánægður með þetta. Ég var dálítið náttúraður fyrir búskap, ræktun og skepnur. — Tók ég þegar til óspilltra málanna og lét það verða mitt fyrsta verk að girða Svalvoga- túnið. Um svipað leyti urðu önnur tímamót í lífi okkar heima í Svalvogum. Foreldrar mínir tóku þá í fóstur kornabarn, dreng. — Dag nokkurn kom móðir þessa barns í heimsókn til okkar til að tala við foreldra mína. Nú skipuðust veður í lofti, sagði Ottó. Heyrt hef ég komizt þannig að orði að atvik séu til alls. — Heimsókn þessarar ungu konu varð ákaflega örlagarík fyrir mig og hana. — Þarna var komin sú kona sem síðar varð lífsförunautur V. 11 Svalvogahjónin Magnea og afmælisbarnið Ottó Þorvaldsson á heimili sínu að Laugarnesvegi 38. minn, Magnea Símonardóttir frá Kirkjubóli í Mosdal í Arnarfirði. — Séra Sigurður Z. Gíslason á Þingeyri gifti okkur í aprílmánuði 1931. ' Ég var nú orðinn útvegsbóndi á hálfri Svalvogajörðinni. Þetta var erfið jörð, skal ég segja þér, þó ég segi sjálfur frá. Þar hafði naumast verið gert nokkurt handtak frá örófi alda vegna búskapar. — Smátt og smátt færðist ég meira og meira í fang við að bæta jörðina og allar aðstæður þar heima. Vatn var t.d. alltaf sótt í brunn, sem var í um 200 m fjarlægð frá bæjar- húsinu. Þetta var ekki alltaf skemmtilegt fyrir blessað kven- fólkið er sækja þurfti vatn, er við kallarnir vorum ekki heima. Ég lagði vatnsleiðslu frá þessari uppsprettulind heim í bæ og í útihúsin, sem ég bætti og stækkaði eftir þörfum. Árin liðu, barnahópurinn stækkaði. Snemma fóru þau að hjálpa til við búverkin. Þannig varð mér töluvert lið í þeim er ég með hjálp góðra manna á Þingeyri tókst að fá flutt þaðan jarðvinnslutæki til að slétta túnið í Svalvogum. Ég er ekkert að orðlengja þetta um búskapinn hjá okkur Magneu, en okkur tókst að stækka búið svo að þar voru um 130 kindur í fjárhúsinu og alltaf höfðum við næga mjólk til heimilisins. — Það stækkaði stöðugt. — Varð okkur 11 barna auðið. Eru þau öll á lífi og ég segi að við höfum átt barnaláni að fagna. — Það hefur farið í það tölu- verður tími að sækja ljósmóður, hvort heldur nú var að þú þurftir að sækja hana til Þingeyrar á bát eða ekki? Vissulega, en allt fór vel, svo er nú Guði fyrir að þakka í öll þessi ellefu skipti, sem barn fæddist á heimili okkar. — En þá má ekki gleyma því, að hér nutum við ágætrar konu sem var nærkona af guðs náð, held ég. Var oftast leitað til hennar. Er þessi góða vinkona okkar hjónanna og hjálparhella Ingibjörg Markúsdóttir. Hún var á Arnarnúpi í Keldudal. Hún er nú SVALVOGAR eru á Sléttanesi milli Dýraf jarðar og Arnarf jarðar. — Er þessi mynd tekin á siglingu fyrir Sléttanes og sjást bæjarhúsin í Svalvogum í fjarska. Yfir þeim gnæfir Bæjarnúpur. vistkona á Grund hér í bænum, háöldruð orðin. Víkjum talinu aftur að búskapn- um, sagði Ottó: Það var ekki auðhlaupið að því að sækja eldivið til heimilisins. — Það var bátsferð, ekki undir klukkutíma róður á bátnum okkar, því með öllu var þarna eldiviðarlaust, þó alltaf væri sjórinn nógu gjöfull á matinn. — Á vorin gerði ég mig út til mótekju. Fór ég í móinn í Keldudal. Var þá 4—6 daga í því verki. Á haustin var svo þessi mór reiddur til sjávar til flutnings heim, sjóleiðina. — Um aðra leið var þá ekki að ræða, eins og ég sagði áðan. Engin skilji nú orð mín svo, að ég hafi staðið hér einn og óstudd- ur. Litlu hefði ég fengið áorkað ef Magnea kona mín hefði ekki sýnt fádæma dugnað. — Nökkru áður en foreldrar mínir brugðu búi fyrir fullt og allt og héldu til Þingeyrar, en það var árið 1943 hafði ég tekið að fullu og öllu við Svalvogum. Lífið hjá okkur í Svalvogum gekk sinn vanagang við dagleg störf og barnauppeldi, eins og gengur og gerist á barnmörgu heimili til sveita. Vitavarðarstarf- ið var alltaf bindandi, því lögmál vitans hefur hann Páll ísóifsson skráð í sínu kyngimagnaða kór- lagi: Brennið þið vitar, ekki satt? Fyrst í stað var ljósmeti vitans gas, en seinna kom svo díselraf- stöð til. Árið 1948 kom í fyrsta skipti til minna kasta að reka erindi við yfirvöldin, sagði Ottó. Var þá gamla húsið í Svalvogum orðið svo óhrjálegt, að ekki var um annað að gera en að rifa það, eða byggja nýtt hús. Ég fór þá á fund vitamálastjórnarinnar og lagði málið fyrir þar. — I þá daga lét „kerfið" vinsæla svo sem ekki að sér hæða frekar en seinnitíma „kerfi“. Það var nokkurn tíma að bögglast fyrir brjóstinu á þeim syðra. Svo var teningnum kastað. Gagntilboð kom til mín frá þeim. Svo mikilvægt þótti þá að hafa vitavörð áfram í Svalvogum, að þeir sögðust vilja byggja vita- varðarhús, en á móti skyldi koma frá mér afsal jarðarinnar allrar í hendur ríkinu eða vitamálastjórn- inni held ég að það hafi nú heitað á pappírunum. Teningnum var kastað: Ég lét jörðina af hendi en vitamála- stjórnin byggði vitavarðarhús. Ég fékk í peningum 5000 krónur. Mér vegnaði vel í Svalvogum. Að vísu tókst mér ekki að safna þar veraldlegum auði, en okkur hjón- unum lærðist þar margt, sem ekki verður metið til fjár. — Til allrar hamingju er fleira í þessu lífi okkar en peningar og árstekjur, vergar tekjur og hvað þetta nú heitir allt orðið. Lífsbaráttan var þar alla tíð hörð, en þrátt fyrir það og hugsanlega einmitt vegna þess, var það vissulega mikið átak fyrir okkur bæði, er við þurftum að slíta okkur sjálf upp með rótum frá Svalvogum árið 1955. — Á þessum árum fór heilsu Magneu konu minnar hrakandi. Læknirinn okkar taldi það ekki forsvaranlegt að hún væri í Svalvogum, vegna fjarlægðar og einangrunar. Það var ekki lengur til setunnar boðið fyrir okkur í Svalvogum. — Við tókum okkur upp með búslóð og börn, þá voru enn heima hjá okkur átta barnanna. Leiðin lá suður, hingað á mölina. Ur því við urðum að yfirgefa Svalvoga, var mér það nokkur huggun, að þangað fluttust og tóku við af okkur systir mín og mágur. Þau vöru þar í um 20 ár og sátu staðinn með mikilli prýði.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.