Morgunblaðið - 18.11.1978, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 18. NÓVEMBER 1978
Tryggja verður sam-
stillt átak í nokkur ár
- ef takast á að draga úr hraða verðbólgunnar
í samstarfsyfirlýsingu ríkisstjórnarinnar frá 31. ágúst s.l. segir m.a.i „Ríkisstjórnin
mun leggja áherzlu á að draga markvisst úr verðbólgunni með því að lækka verðlag og
tilkostnað og draga úr víxlhækkunum verðlags og launa og halda heildarumsvifum í
þjóðarbúskapnum innan hæfilegra marka.“
Þar sem enginn sýnilegur árangur hefur náðst í þessum efnum og mikil óvissa er
framundan í efnahagsmálum bað Viðskiptasíðan Guðmund Magnússon prófessor við
Viðskiptadeild Háskólans að svara eftirfarandi spurningu ef það mætti verða til að skýra
núverandi öngþveiti nokkuð fyrir lesendum. Spurningin er þessit „Hvaða aðgerðir er
nauðsynlegt að framkvæma ef þetta markmið á að nást?“ Fer svar Guðmundar
Magnússonar hér á eftir«
Áður en þessari spurningu er
svarað, sagði Guðmundur, er rétt
að staldra aðeins við og huga að
helztu einkennum okkar efnahags-
lífs á undanförnum misserum og
árum. í því sambandi vil ég leyfa
mér að nefna eftirfarandi atriði:
1. Gripið hefur verið til gengis-
fellinga þótt góðæri hafi ríkt.
2. Mikil verðbólga líkleg á
næstunni, þrátt fyrir engar grunn-
kaupshækkanir, nema breytingar
verði á verðbótakerfinu.
3. Fjárfesting landsmanna skil-
ar sér illa.
4. Alls kyns höft eru haldlítil.
5. Ennþá er rekin landvinninga-
stefna í landbúnaði og sjávarút-
vegi enda þótt auðlindirnar þoli
ekki að nær þeim sé gengið í bráð.
6. Vinnutími er langur og afköst
ekki nægilega mikil.
7. Vísitölukerfið, verðbólgan og
lítill afrakstur tiltölulega mikillar
fjárfestingar hefur sennilega
tryggt launþegum hægt vaxandi
hlut í þjóðartekjum, sem vaxa
minna en efni standa til, þ.e. meira
gæti verið til skiptanna ef betri
árangur næðist í stjórn efnahags-
mála.
Fyrsta skrefið í þá átt að ná
þessu markmiði er þó að viður-
kenna að það kaupmáttarstig sem
samið var um í sólstöðusamning-
unum 1977 fær ekki staðist.
Leiðrétting á því getur til lengdar
Ný tækni við fjárlaga-
gerð kynnt þingmönnum
NÆSTKOMANDI þriðjudag
mun Stjórnunarfélagið kynna
núllgrunnsáætlanagerðina
fyrir þingmönnum.
borgarstjórnarmönnum og
ýmsum þeim embættismönnum
er fást við fjárlagagerð fyrir
opinbera aðila.
Einnig verður sólseturslög-
gjöfin (Sunset Legisation) kynnt
fyrir þátttakendum og rætt
verður um framkvæmd þessara
mála í Bandaríkjunum. Megin-
markmiðið með beitingu þess-
ara aðferða er að bæta nýtingu
þess fjár sem opinberir aðilar
hafa til ráðstöfunar á ári
hverju. Fundurinn er á þriðju-
daginn milli 9 og 12 og er að
Hótel Loftleiðum.
aðeins gerst með tvennum hætti,
gengisfellingu (óbeinni skerðingu
kaupmáttar) eða beinni kaupmátt-
arskerðingu með niðurfellingu
verðbóta. Eflaust verða báðar
leiðirnar farnar að einhverju leyti,
en eigi að ná árangri í baráttunni
við verðbólguna, sem spurningin
snýst um, er niðurfærsluleiðin
miklu beinni og markvissari, en
áreiðanlega erfiðari í framkvæmd.
Samstilltar aðgerðir eru
nauðsynlegar ef takast á að vinna
bug á verðbólgunni og það er
sársaukaminna að koma henni á
kné í nokkrum glímutökum fremur
en í einu áhlaupi, sagði Guðmund-
ur. Á einu kjörtímabili ætti til að
mynda að vera hægt að draga úr
ferðinni niður fyrir 15% en ef það
á að takast þá þarf samstillt átak í
gjaldeyrismálum, peningamálum,
ríkisfjármálum og launamálum.
Leggja þarf vísitölukerfið á vinnu-
markaðinum til hliðar í fjögur ár.
Ákveðin kaupmáttarrýrnun, jafn-
að niður með sem réttlátustum
hætti á launamenn, komi strax, en
síðan verði að einu ári liðnu frá
aðlöguninni að verðbólgunni,
tryggt að kaupmáttur aukist að
sama skapi og þjóðarframleiðsla
ykist og síðar eftir því sem
viðskiptakjör baatna og jöfnunar-
sjóður hefur verið myndaður.
Kaupmáttaraukningin gæti þá
m.a. skeð með gengishækkun í stað
grunnkaupshækkana. Svigrúm sé
Guðmundur Magnússon,
prófessor.
skapað til myndunar jöfnunar-
sjóðs í útflutningi þar sem bæði
yrði tekið tillit til verðbreytinga
og magnbreytinga. Sérhagsmunir
ráði ekki sjóðsmyndun eða ráð-
stöfun sjóðsfjár. Hvað varðar
fjárskuldbindingar almennings er
nauðsynlegt að verðtryggingar
verði gefnar frjálsari. Fjárfesting-
arlán verði endurgreidd á raun-
virði jafnframt því sem lánstími
yrði lengdur. Sparifjármyndunin
verði örvuð með raunhæfum
ávöxtunarkjörum. Gjaldeyrisvara-
sjóður verði smám saman
myndaður af innlendum sparnaði.
Ríkisfjármálunum þarf að beita
til aðhalds og af sveigjanleika til
hagstjórnar. Rekstrarumsvif hins
opinbera aukist ekki frá því sem
nú er og dregið sé úr fjárfestingum
hins opinbera á næstu tveimur
árum. Ríkissjóður má með engu
móti leggjast á sveif með verðbólg-
unni.
Útlánum fjárfestingarlánasjóða
sé stýrt með lánsfjáráætlun og
útlán banka og opinberra sjóða
með bindiskyldu í hlutfalli við
útlán (en ekki iinnlánaaukningu
eins og nú er). Erlendar skuldir
mega ekki aukast frá því sem nú
er.
Ákveðið verði að samið verði um
kaup og kjör sem mest samtímis
hjá öllum launþegahópum.
Ákjósanlegt er að samstaða náist í
að vinna bug á verðbólgunni en
verði það ekki, verður ríkisvaldið
að beita sköttum og peningamál-
um til þess að ná settu marki.
Framleiðni ykist í kjölfar framan-
greindra aðgerða en nokkrir tíma-
bundnir erfiðleikar gætu orðið á
vinnumarkaði. Því má reikna með
að verja yrði fé til þess að
auðvelda umþóttun og umskólun.
Nægi þessar almennu aðgerðir
ekki til þess að stemma stigu við
sókn í sjávarútvegi og framleiðslu-
aukningu í landbúnaði til útflutn-
ings verður að grípa til sérstakra
takmarkana.
Ég hef hér að framan lagt meiri
áherzlu á hinar almennari aðgerð-
ir en ekki skammtanir, boð og
bönn og er það eekki af óskhyggju
einni saman heldur er hér um að
ræða aðgerðir sem unnt ætti að
vera að framkvæma ef viljinn er
fyrir hendi, sagði Guðmundur
Magnússon að lokum.
VIÐSKIPTI
VIÐSKIPTI - EFNAHAGSMÁL - ATHAFNALÍF
Opinberir styrkir eru eins og eiturlyf
Opinberir styrkir til iðn-
fyrirtækja hafa verið mikið til
umræðu að undanförnu og þá
ekki sízt vegna þess skollaleiks
sem stundaður hefur verið í
Vestur-Evrópu í þessum mál-
um. Tilurð þcssara styrkveit-
inga má þó rekja annað eða til
Asíu og Suður-Ameríku. Á
meðan laun iðnverkafólks í
fyrra voru $ 7.32 í
Vestur Þýskalandi námu laun
fyrir sömu vinnu 35 centum í
Hong Kong. Afleiðingin var
m.a. sú að 43% af öllum
bómullarvörum sem seldar
voru í Vestur-Evrópu á síðasta
ári komu frá löndum utan
álfunnar. I stáliðnaði er
ástandið mun verra. Tilgangur
styrkveitinganna er því augljós
en það sem aftur á móti
myndar fyrr nefndan skolla-
leik er það að ráðamenn hclztu
samkeppnislanda okkar innan
EFTA og EBE viðurkenna ekki
að þessir styrkir cigi scr stað.
Til að fá nánari upplýsingar
um þessa styrki og styrkveit-
ingar almennt lagði Viðskipta-
síðan eftirfarandi spurningar
fyrir Þórð Friðjónsson deildar-
stjóra hjá Félagi ísl. iðnrek-
enda.
Nú er það ljóst að ýmis
fvrirtæki og jafnvel heilar
atvinnugreinar innan iðnaðar
njóta í víðtækum mæli beinna
styrkja frá hinu opinbera í
mörgum af helztu viðskipta-
löndum okkar. Sú spurning
hlýtur því óneitanlega að vakna
hvaðan fjármagnið kemur til
þessara styrkveitinga?
Félag ísl. iðnrekenda hefur
ekki undir höndum nákvæmar
upplýsingar um hvernig
styrkjakerfi þessara landa er
fjármagnað. Það sem einkum
veldur skorti á upplýsingum um
þetta efni er að hér er um
feimnismál að ræða þar sem
beinar styrkveitingar til ein-
stakra fyrirtækja og greina
brjóta gróflega í bága við
ákvæði EFTA og EBE um
frjálsa samkeppni. Af þeim
upplýsingum sem eru fyrir
hendi má þó ráða að yfirleitt eru
styrkirnir bein framlög frá hinu
opinbera og sjaldnar að tekju-
stofnar séu markaðir sérstak-
lega til þessa verkefnis. Það eru
þvískattgreiðendur almennt,
fyrirtæki sem skila hagnaði og
einstaklingar sem bera þungan
af styrkjakerfinu. Af þessu
tilefni spyr Viðskiptasíðan
hvort F.I.I. vilji fara inn á sömu
braut og hvernig það vilji
fjármagna beinar styrkveiting-
ar til „valdra“ fyrirtækja og
atvinnugreina ef óskað er eftir
samsvarandi fyrirkomulagi hér-
lendis.
Félag ísl. iðnrekenda hefur
eindregið barist á móti opinber-
um stuðningsaðgerðum, sem
gera upp á milli einstakra
fyrirtækja og atvinnugreina.
Beinir stuðningsaðgerðir við
einstök fyrirtæki eru til þess
eins fallnar að fastbinda óhag-
kvæma notkun framleiðsluþátt-
anna, sem leiðir til lélegri
lífskjara. Ríkisvaldið heldur
óarðbærum og ósamkeppnis-
hæfum fyrirtækjum á floti og
fjármagnar þá starfsemi með
skattheimtu. Skattborgararnir
og fyrirtæki sem geta staðið á
eigin fótum bera byrðarnar.
Þessar tilfærslur valda því að
staða fyrirtækja með góða
afkomu veikist og afleiðingarn-
ar er minni heildarframleiðsla,
þ.e. lélegri lífsafkoma. Þessu til
viðbótar hefur stýring hins
opinbera á þennan hátt tilhneig-
ingu til að teygja anga sína
lengra og lengra. Skugginn, sem
fellur á heilbrigða atvinnustarf-
semi, verður af þessum sökum
stöðugt stærri. Opinberum
styrktaraðgerðum til iðnfyrir-
tækja og greina, hefur verið líkt
við einn af verstu sjúkdómum í
nútíma þjóöfélagi. Formaður
sænska Vinnuveitendasam-
bandsins, Curt R. Nicolin, líkir
þeim við eiturlyf í tímaritinu
„Dansk Industry". í byrjun gefa
þau sælutilfinningu, en þegar til
lengra tíma er litið eyðileggja
þau líkamann. Þetta eru orð að
sönnu. Styrktaraðgerðirnar eru
vanabindandi og draga smám
saman úr þrótti atvinnulífsins
og leiða til lakari lífsafkomu.