Morgunblaðið - 02.12.1978, Blaðsíða 10

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 2. DESEMBER 1978
10
Björn Emilsson skrifar
Fleatir kaupa jámfék meö pað eitt í
huga að komast á milli húsa og dæma
pá ónýta eftir ajö til tíu ára notkun...
aiðan ekki söguna meir. Skrjóðurinn
endar í brotajárni eða á haugunum. í
seinni tíð hafa menn tekið upp á pví að
vernda gömul hús í bæjum og porpum.
Ýmia rök eru aett fram, verndarviðleitn-
inni til framdráttar. En hvernig ætli
atandi á pví, að flestum er fyrirmunað
að hugsa á avipaðan hátt til bíla? Eru
peir ekki pesa virði að vernda? Geta
peir ekki verið völundaramíð, listaverk?
Einataka undantekningar frá reglunni
aýna að avo er. í pessari grein er sagt
frá 23 ára gömlum járnfáki, sem Hlúð
hefur verið að frá upphafi. Umhyggjan
hefur borið verðskuldaðan árangur. Það
kann að hljóma eins og guðlast í eyrum
sumra, en Fordinn hana Villa ætti að
flokka undir pjóóminjar.
mr/li nn bv n c Ifjiptl tfVt^
jU Iííi a o vunu lííl
Árið 1955 var að mörjíu leyti
sérstakt. Á meðan Norðlendinjí-
ar spókuðu sig í sumarsól, héldu
Sunnlendinjíar sij; innanhúss oj;
skýldu sij; frá mesta rij;ninj;a-
sumri um árabil. I bókmennta-
lej;u tiliiti var unninn merkur
sigur Islendinj;s, er Halldór
Laxness hlaut bókmenntaverð-
laun Nóbels. Vej;na mikilla
verkfalla var stjórnarsamstarfi
Sjálfstæðisflokks oj; Fram-
sóknarflokks hætt komið. Upp
úr verkfallsöldunni oj; öðrum
umbrotum skapaðist nýtt tíma-
bil bifreiðarinnar. Eftirstríðsár-
in höfðu j;ert það að verkum, að
fáir eða enj;ir bílar voru fluttir
til landsins. Hömlum var aflétt
og óstöðvandi innflutningur
varð á bílum. Amerískir Fordar
oj; Chevyar áttu hjörtu flestra.
Hönnun þeirra var j;erbreytt.
T.d. var afturrúðan meira hall-
andi oj; bíllinn á allan hátt
„drossíulej;ri“ en áður. Já,
merkisár, 1955. Árið, sem bílar
voru bílar oj; menn voru menn.
Upp ljúkast dyrnar hjá Kr.
Kristjánssyni. Inn j;engur
Haukur Davíðsson leij;ubílstjóri
og ávarpar sölumanninn. „Hvað
kostar dýrari j;erðin af Ford í
daj;?“ Sölumaðurinn blaðar í
bæklinj;i, lítur upp oj; sej;ir:
„85.000 krónur.“ Þennan daj; tók
Haukur þá ákvörðun að panta
bíl frá Ameríku. Nokkru síðar
birtist Brúarfoss á ytri höfninni
með 109 Forda innanborðs.
Hauki var afhentur bíllinn.
Rauður oj; hvítur Fordinn með
dýrustu innréttinj;u sem völ var
á, ekta leðri, hóf nú lísferil sinn
sem leijíubíll uppi á íslandi. Sex
strokka, 120 hestafla vélin
þrælaði nótt sem nýtan daj; við
að færa mannmaura á milli
staða. Bíllinn R-479 var gerður
út frá Litlu Bílastöðinni í
nokkur ár, eða þar til leij;ubíla-
stöðin Hreyfill tók upp á þeirri
nýbreitni að koma fyrir stöðvar-
staurum hinj;að oj; þanj;að um
bæinn. Litla Bílastöðin varð
undir í samkeppninni oj; var að
síðustú sameinuð Hreyfli. Mikill
ljómi hvíldi yfir leij;ubílaakstri
þessi ár, sem óhjákvæmilej;a
leiddi til söj;usaj;na. Hér fer ein:
Unj;ur oj; ónafnj;reindur
leij;ubílstjóri, Buick-maður, var
þekktur f.vrir að j;era hvað sem
var fyrir peninj;a. Skurður einn
í Blesuj;róf hafði mikið aðdrátt-
arafl í. auj;um þessa unj;a
ökuþórs. Út á hann hafði hann
oft halað inn aukakrónur. Hinn
auðfenj;ni peninj;ur fékkst með
því að aka að skurðinum á það
mikilli ferð, að bíllinn flygi yfir,
að því er virtist, farþegum jafnt
til hrolls oj; ánægju. Ökuþórinn
lék þennan leik í nokkur skipti.
Kvöld eitt hringdi ungur maður
á leigubílastöðina, nafngreindi
leigubílstjórann og hugsaði gott
til glóðarinnar. Ungi leigubíl-
stjórinn á Bjúkkanum renndi í
hlað. í bílinn stigu ungmenni,
tvær stúlkur og tveir piltar.
Hafði þeim sem hringdi og
iegubílstjóranum samizt um, að
gerð yrði atlaga að skurðinum
án þess að stúlkurnar vissu. Var
nú ekið sem leið lá í Blesugróf,
hraðinn aukinn og stefnt á
skurðinn. Stúlkurnar í framsæt-
inu ærðust, en strákarnir í
aftursætinu hlógu dátt. En ekki
lengi. Bíllinn tókst á loft, eins og
við var búizt, en var helzt til
lengi á fluginu, og stakkst að
lokum á nefið í skurðbarminn
hinum megin. Það skipti engum
togum, yfirbyggingin fauk af í
heilu lagi með fimmmenningana
innanborðs, en eftir sat undir-
vagninn. Nokkrum dögum áður
höfðu borgarstarfsmenn breikk-
að skurðinn og því fór sem fór.
Engan sakaði í þessu flugi, en
bílstjórinn lærði sitt.
Svaðilför eins og þá sem að
ofan greinir þekkti Haukur
Davíðsson hins vegar ekki.
Hann ók R-479 í sjö ár hjá
Hreyfli og lagði að baki mörg
þúsund km ,án óhappa. I nokkur
sumur.hafði Fordinn þann fasta
starfa að flytja Geir Thorsteins-
son útgerðarmann til Ingólfs-
fjarðar, þar sem hann gerði út
togara. Var yfir fjallvegi að fara
en alltaf stóðst Fordinn prófið.
„í guðanna bænum, farðu vel
með hann og endurbættu eftir
þörfum," var það síðasta sem
Haukur sagði þegar hann seldi
Einari nokkrum Guðjónssyni
bílinn. Gamli leigubíllinn fór á
55.000 krónur „á svörtum", eins
og það var kallað í þá daga, hvað
sem það táknaði.
Hér urðu kaflaskipti í tilveru
Fordsins. Á einni nóttu breytt-
ist hann úr því að vera allra
gagn í að vera heiðvirður
fjölskyldubíll. Nýi eigandinn,
Einar Guðjónsson, tók Hauk á
orðinu. Hann hafði ekki átt
Fordinn lengi, þegar hann ákvað
að taka hann í gegn. Var nú
bílnum lagt. Grindin var rifin
undan í heilu lagi, nýtt gólf
smíðað og bíllinn endurbættur
og styrktur á allan hátt. Þau
fjögur ár, sem Einar vann við
endurbyggingu Fordsins, gat
hann ekki bíllaus verið. Því
keypti hann annan eins bíl til
fjölskylduafnota. Undir það
síðasta v^r sá rifinn og hlutir úr
honum notaðir til að endur-
bygjya þann fyrri. Bíllinn var
málaður og ryðvarinn. Fordinn,
sem ellefu árum áður hafði
komið gljáfægður frá Detroit til
Reykjavíkur, hafði, þegar hér
var komið sögu, þegið hluti úr
fjórum meðbræðra sinna. Einar
lýsir bílnum sem „einum af
sínum beztu". Aldrei óhöpp sem
orð voru á gerandi, nema eitt
sinn. Hann var ásamt þrem
félögum sínum í sumarfríi í
könnunarferð við Goðafoss, er
hann rak bílinn í steinnybbu.
Við það lak olían af vélinni.
Þremenningarnir komu í veg
fyrir lekann með handapati og
plasti og héldu ferðinni áfram. i
stuttu máli, happafleyta.
í maí árið 1975, þegar Fordinn
átti 20 ára afmæli, festi Vil-
hjálmur Ástráðsson kaup á
honum. Villi, sem er einn af
þessum sérstöku bílaáhuga-
mönnum, ákvað strax í upphafi
að fara jafnvel betur með
Fordinn en fyrri eigendur. Hann
ákvað að gamla vélin væri ekki
nógu góð og keypti spánnýja 460
CID vél frá Bandaríkjunum
ásamt C-6 sjálfskiptingu. Vélin
sú er ekki beinlínis fyrirferðar-
lítil og þótti sýnt að hún kæmist
ekki í Fordinn. Voru nú góð ráð
dýr og var Barði Ágústsson,
Fordmaður, tilkallaður. „Bless-
aður, vélin dettur ofan í bílinn,"
sagði hann umhugsunarlaust,
sem hún og gerði eftir að hann
hafði farið höndum um vélar-
húsið. Hér lét Villi ekki staðar
numið. Fjögur hundruð vinnu-
stundir fóru i að endurmála
bílinn, sem nú er fallega dökk-
blásanseraður.
Litli, saklausi Fordinn, sem
fyrir 23 árum kynntist íslenzk-
um vegum, er i dag harðsnúinn
kvartmílubíll. Eftir langa og
litríka ævi hvílir hann lúin bein
í bílskúr vestur í bæ, samt í
fullu fjöri. Hann bíður sumars
og betri tíðar. „Hann er vaxinn
upp úr fjallaferðum og verður
eftirleiðis hafður inni á vetr-
um,“ segir Villi. Þar hefur hann
nægan tíma til að hugsa um
fortíðina frá því hann var ungur
leigubíll og ók um bæinn með
elskendur í aftursætinu. Flestir
gömlu ‘55 vinirnir eru farnir.
Hvað um það, Fordinn á fram-
tíðina fyrir sér. Eins dauði er
annars brauð, eða varahlutir.
Vilhjálmur Ástráðsson
stendur hér stoltur við stolt
sitt. Fordinn er án efa
fallegasti eldri bíll í bænum
og þó víðar væri leitað.
Ef Fordinn hans Villa hefði
fengið siimu útreið að lokinni
notkun og farartæki Sæmund-
ar forðum (sjá steinrunna
hugsmíð. Sæmund á selnum. í
hakgrunni myndar). ættum við
ekki þessar þjóðminjar til að
státa af.
„Þremenningarnir komu í veg fyrir lekann meö handapati og plasti“
„Hann var vaxinn upp úr fjallaferðum“
„ Verndun gamalla húsa er ofarlega é baugi um þessar mundir*