Morgunblaðið - 02.12.1978, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 2. DESEMBER 1978
Friðrik Ólafsson:
Féhirdis-
embætti og
fjaðrafok
í fyrri viku sendi stjórn Skák-
sambands íslands frá sér nreinar-
gerð, sem af hálfu forráðamanna
þess á að heita lýsing á aðdrag-
anda og framvindu mála á
FIDE-þinginu í Buenos Aires, en
þau mál hafa verið rnikið í fréttum
að undanförnu. í ritsmíð þessari er
margt fullyrt og annað gefið í
sk.vn, sem ekki er sannleikanum
samkvæmt og verður ekki hjá því
komizt að leiðrétta þá alröngu
mynd, sem þarna er dregin upp.
Hefi ég þó í lengstu lög reynt að
leiða hjá mér umræður um þessi
mál. Ljóst er, að fyrir höndum er
mikið starf við skipulagningu á
verkefnum Alþjóðaskáksambands-
ins og hafði ég vonast til að geta
snúið mér óskiptur að þeim málum
í stað þess að standa í tímafreku
karpi út af lítilvægu ágreinings-
efni. Með þessari ritsmíð sinni
hefur Skáksambandsstjórnin gert
þá von að engu.
I
. í upphafi segir svo í grg. S.Í.:
„Stjórnin fordæmir harðlega þær
ærumeiðingar, sem forseti S.í.
Einar S. Einarsson hefur orðið að
þola að ósekju í fjölmiðlum“.
Um þetta er það að segja, að ég
hefi engan hlut átt að þeim
skrifum, sem hér er vísað til og
engin ummæli látið frá mér fara,
sem talizt geta meiðandi fyrir æru
Einars S. Einarssonar. Eg hefi
þvert á móti, eins og áður er sagt,
kosið að leggja sem minnst til
málanna í þeirri von, að forráða-
menn S.í. athuguðu sinn gang og
gerðu sér ljóst, hvað væri hags-
munum skákhreyfingarinnar fyrir
beztu. Sú von brást.
í grg. segir síðan, að á stjórnar-
fundi S.í. 2. okt. s.l. hafi verið
bókuð sú „ósk“ mín, að S.í.
tilnefndi mann til embættis fé-
hirðis FIDE, ef til kæmi. Ég var
ekki viðstaddur þennan fund, en
„óskinni“ mun hafa verið komið á
'framfæri með tilvísun til einhvers
samtals, sem Einar S. Einarsson
kvaðst hafa átt við mig. Virðist
ekki hafa þurft til að koma frekari
staðfesting á þessari „ósk.“
A fundi, sem ég hafði áður átt
með stjórn S.Í., hafði verið um það
rætt, að S.í. gerði tillögu um mann
í embætti féhirðis og kom þá fram,
að heppilegra gæti verið, að sá
maður yrði ekki í stjórn S.í. Gaf
Einar S. Einarsson þá til kynna,
að hann hygðist ekki gefa kost á
sér við næsta stjórnarkjör hjá S.í.
A því er að sjálfsögðu reginmun-
ur hvort S.í. gerir tillögu til mín
um mann eða hvort það tilnefnir
mann í féhirðisembætti. Það
hlýtur að liggja í augum uppi.
Sú samþykkt stjórnar S.í á
fundi hennar 9. okt. s.l. „að Einar
S. Einarsson yrði féhirðisefni
Skáksambands íslands, ef Friðrik
næði kjöri“, mun gagngert byggð á
þeirri fullyrðingu, að ég hafi óskað
eftir að Einar yrði tilnefndur í
féhirðisembættið, en það er rangt.
Mun þessa „ósk“ hafa borið að með
svipuðum hætti og á fundinum 2.
okt. s.l. og var ég ekki viðstaddur
frekar en þá.
Ekki fæ ég skilið, hvernig
umrædd samþykkt stjórnar S.í. á
að binda hendur mínar, þótt hún
hafi „borizt mér til vitundar“. Ég
taldi mig þvert á móti aldrei þurfa
að hlíta henni og það var Einari
áreiðanlega ljóst, eins og síðar
kemur fram. Samt sem áður
ætlaði S.í. að ná fram kjöri Einars
í skjóli þeirrar reglu í lögum
FII)E, að tilnefning embættis-
manna er að forminu til í höndum
skáksambanda. Þannig reynir
stjórri S.í. að gerá formið eitt að
kjarna málsins.
í allri félagsstarfsemi þarf
málsmeðferð að fylgja ákveðnu
formi til að lögmæt geti talizt.
Formið er aðeins lögbundin aðferð
við að koma málum fram.
Það fyrirkomuiag, sem mælt er
fyrir í lögum FIDE, til að kveða á
um skýra málsmeðferð, að tilnefn-
ing embættismanna sé formlega í
höndum skáksambanda, verður í
augum forráðamanna S.í. að
einhvers konar valdi, sem veiti
þeim óskoraðan rétt til að ganga í
berhögg við óskir og sjónarmið
þess manns, sem tilnefningin
hlýtur að varða mestu.
Persónuleg sjónarmið og óskir
forseta FIDE um samstarfsmann
hljóta efnislega að vera aðalatriði.
Sem forseti FIDE hef ég aðeins
einn samstarfsmann á íslandi og
allt hlýtur að velta á því að
samstarfið sé sem farsælast.
Það er síðan aðeins formregla
sem fylgja þarf, að atbeina ein-
hvers skáksambands þarf til að
koma tilnefningunni á framfæri.
Líklega lýsir það bezt, hverjum
augum forráðamenn S.í. líta hlut-
verk sitt í þessu máli — og þá
jafnframt hvert hlutskipti mér var
ætlað, þegar þeir staðhæfa eftir-
farandi í Morgunpóstinum 20. nóv.
s.l.: „Samkvæmt lögum og reglum
k'IDE þá er það skáksamband þess
lands, sem forsetinn er frá, sem
tilnefnir í fyrsta lagi forsetaefnið,
féhirðisefnið og framkvæmda-
stjóraefnið. (Slíkt ákvæði er ekki
að finna í lögum FIDE. Hins vegar
segir, að ritari og féhirðir skuiu að
öllu jöfnu vera frá sama landi og
forsetinn, F.O.). „Við höfðum
okkar ákaflega einföldu og ljósu
samþykkt, stjórnarsamþykkt um
þetta“. — Ennfremur — „Nú við
héldum að sjálfsögðú fram sjónar-
miði sem við höldum enn fram, að
það er ekki verkefni forsetans né á
hans valdi að tilnefna menn í
svona, það er verkefni skáksam-
bandsins. FIDE er samband skák-
sambandanna og það er akkúrat á
þeirra valdi — skáksambandanna
sjálfra —, en ekki einstaklinga að
tilnefna slíka menn“;
Ekki er úr vegi að íhuga
hugrenningar Einars í sambandi
við féhirðisstarfið. í viðtali við
Tímann 16. nóv. sl. segir hann
m.a.: „Það sem ég hafði í huga
alian tímann í þessum málum var
það, að hagsmuna íslands og S.í.
væri gætt, eins og framast væri
unnt. og sá sem veldist í þetta
gjaldkeraembætti væri -traustur
maður^ sem gæti orðið til sóma
fyrir land og þjóð.“
Ég læt niðurlag setningarinnar
liggja milli hluta, en lítt fæ ég
skilið þau sjónarmið Einars, sem
koma fram í fyrri hluta setningar-
innar, að hann hefði fyrst og
fremst í huga í sambandi við
Féhirðisstarfið, að hagsmuna ís-
lands og Skáksambands íslands
innan F’IDE yrði gætt sem fram-
ast væri unnt. Ekki fæ ég sé$,
Friðrik ólafsson
hvaða ástæðu-hann hefur haft til
að ætla, að hagsmunir íslands og
Skáksambands íslands yrðu fyrir
borð bornir, þótt hann næði ekki
kjöri. FIDE er samtök skáksam-
banda um heim allan og það gefur
auga leið, að það getur ekki talizt
heppilegt, að þeir sem veljast til
starfa hjá FIDE telji það skyldu
sína að gæta hagsmuna eigin
skáksambands fyrst og fremst.
Embættismenn FIDE verða að
vera sjálfstæðir og óháðir. FIDE
má ekki tengjast einu skáksam-
bandi' meira en öðru.
Stjórn S.í. virðist leggja mikið
upp úr eftirfarandi ákvæði í lögum
FIDE um kosningar: „No person
can be elected against the will of
his national federation." (Lauslega
þýtt: „Engan má kjósa til embætt-
is gegn vilja skáksambands lands
hans“.) Fróðlegt væri að vita,
hvers vegna látið er undið höfuð
leggjast að birta seinni hluta þessa
lagaákvæðis, sem hljóðar svo:
„This stipulation may be waived
by the Genaral Assembly only in
execeptional cases". (Lausl. þýtt: „í
undantekningartilvikum getur
FIDE-þingið ákveðið annað“.) —
Leikur nokkur vafi á því, að óskir
nýkjörins forseta um samstarfs-
menn sína hefðu verið metnar í
þessu ljósi, og á þær fallizt, þrátt
fyrir andstöðu skáksambands
hans? Ég spyr.
í stuttu máli. Einar gat eins og
fleiri komið til álita í féhirðisemb-
ættið, en ég tók aldrei af skarið um
það, að hann væri sá er ég ætlaði
embættið, eins og reynt er að telja
fólki trú um í ritsmíð S.í. í því
sambandi skiptir engu máli ein-
hver samþykkt S.í. hvort sem hún
er löglega gerð eða ekki. Ágrein-
ingur hefur verið með okkur
Einari um ýmis atriði og eftir því
sem á leið og nær dró kosningu
varð mér æ betur ljóst, að með
okkur gæti aldrei tekist farsælt
samstarf. En svo er að sjá, að engu
að síður hafi átt að „keyra“
kosningu Einars í gegn. Á svæða-
fundi I og II (Vestur-Evrópuþjóð-
irnar), sem haldinn var rétt fyrir
forsetakosningarnar óskaði Högni
Torfason eftir stuðningi við til-
nefningu Einars í féhirðisembætt-
ið og mun hafa verið talið sjálfsagt
að veita þann stuðning enda kom
ekki annað fram en að þetta væri
samkvæmt mínum óskum. Af
þessu frétti ég síðar.
Eftir þennan fund talaði Högni
svo við Ineke Bakker, ritara FIDE,
og tjáði henni, að Einar S.
Einarsson væri af hálfu S.í.
tilnefndur í embætti féhirðis
FIDE, hann nyti stuðnings svæða
I og II og um engan annan
frambjóðanda í þetta embætti yrði
að ræða.
í lögum FIDE um kosningar
segir svo í 5. gr.: „Nominations and
the elections for the offices of
General Secretary, Treasurer and
Auditor shall be made in the
General Assembly after the elect-
ion of the President and the
Deputy-Presidents. (Lausl. þýtt:
Tilnefningar og kosningar í emb-
ætti ritara (framkvæmdastjóra),
gjaldkera og endurskoðanda skulu
fara fram á þingfundi eftir
kosningu forseta og varaforseta).
Milli kosningar forseta FIDE og
þar til kjör féhirðis og hinna
embættismannanna fór fram liðu
a.m.k. 2 klukkustundir (kosningu
forseta FIDE lauk fyrir kl. 13.00
og þá var gert matarhlé í 1 klst.
Síðan var gengið til kosninga um
varaforseta, en kosning embættis-
mannanna var á dagskrá kl. 15.00)
og hófst ég þegar handa um það í
matarhléinu að koma tilnefningu
Gísla Árnasonar á framfæri. Þar
sem mér var þá orðið kunnugt um,
að bera ætti fram tilnefningu
Einars, sendi ég strax til hans boð
um að draga hana til baka, þar
sem ég óskaði eftir öðrum manni
sem féhirði. Það er því alrangt,
sem haldið er fram í ritsmíð S.Í.,
að þetta hafi átt sér stað aðeins
örfáum minútum áður en kjósa
skyldi, enda eftir öðru. Guðmund-
ur G. Þórarinsson, sem átti í
þessum viðræðum við Einar, og við
hann einan, segir hann hafa verið
ófáanlegan að draga framboð sitt
til baka, ef Gísli Árnason færi
fram, en hann hefði hins vegar
tjáð sig tilleiðanlegan að víkja
fyrir þriðja manni. Bar Guðmund-
ur mér þessi boð. Þar sem kosning
milli tveggja íslendinga hefði
komið þingheimi afar spánskt
fyrir sjónir, þótt ekki sé meira
sagt, ákvað ég að fara þá leið að
stinga upp á Sveini Jónssyni í
embætti féhirðis. Skotinn David
Levy og írinn Kevin O’Connell
voru nú komnir til sögunnar og
skráði sá síðarnefndi hjá sér nafn
Sveins. Fóru þeir síðan og ræddu
við Einar og Högna og varð
fljótlega ljóst, eins og Guðmundi
áður, að ekki mundi um þokað, ef
Gísli færi fram. Spurði O’Connel
þá, hvort þeir myndu samþykkja
Svein Jónsson sem málamiðlun, og
var sú tillaga strax samþykkt. Var
málið þannig til lykta leitt og bar
írinn fram tilnefningu Sveins í
embætti féhirðis.
Eftirtektarvert er að lesa það í
ritsmíð S.Í., hversu mikill er
sagður hlutur forseta S.í. í þessu
máli, hversu giftusamlega hafi
verið staðið að málum, þannig að
Skáksambandinu var bjargað frá
hneisu. í sjálfu sér skiptir þetta
ekki máli, en er aðeins frekari
staðfesting á því hversu frjálslega
er farið með atvikalýsirigar í
þessari ritsmíð S.í.
En það er umhugsunarefni, að
þessa atburðarás i Buenos Aires
votta 5 stjórnarmenn í S.Í., sem þó
voru víðs fjarri og gátu engan
veginn vitað hvað þarna fór fram.
II
Þá er komið að þeim þætti
þessarar ritsmíðar, sem einna
ósmekklegastur er. í inngangi
hennar fordæmir stjórn Skáksam-
bandsins harðlega þær æru-
meiðingar, sem forseti þess hafi
orðið að þola að ósekju í fjölmiðl-
um, *en ekki eru greinarhöf. fyrr
búnir að sleppa orðinu en þeir eru
sjálfir teknir til við sömu iðju og
farnir að vega gróflega að Gísla
Árnasyni, gjaldkera Skáksam-
bandsins, sem hefur unnið sér til
óhelgi i þeirra augum fyrir þá sök
að hafa haft önnur sjónarmið í
þessum málum en þeir. Líklega
hefur sá löstur hans verið mestur,
að hann studdi skoðanir mínar og
leitaðist við að koma á framfæri
þeim sjónarmiðum, sem ég taldi
eiga við. Þá er Gísla legið mjög á
hálsi fyrir það að hafa lumað á
„sprengiframboði", eins og það er
orðað. Er honum brugðið um
freklegt trúnaðarbrot og framboð
hans sagt fáheyrt og furðulegt.
Minna má nú gagn gera. Þetta eru
lágkúrulegar ásakanir, sem ekki
eiga við rök að styðjast.
Sannleikurinn er sá, að Einari S.
Einarssyni var það vel ljóst, að
Gísli gat komið til álita sem
féhirðir FIDE og vissi það allar
götur fram að kosningu, enda
ympraði hann á því við mig
nokkru fyrir forsetakosningu,
hvort ég væri búinn að gera upp
minn hug um féhirðisembættið.
Svaraði ég því til, að ekki væri
ástæða til að hafa áhyggjur af því
að svo stöddu, fyrr en úrslit
forsetakosninganna lægju fyrir.
Gísli sóttist aldrei eftir féhirðis-
embættinu, heldur hafði ég fitjað
upp á því við hann á sínum tíma,
að hann gæfi kost á sér í
féhirðisembættið, ef sú staða
kæmi upp, að ég yrði kjörinn
forseti. Vildi hann ekki skorast
undan og gaf mér vilyrði sitt. Sú
margumtalaða samþykkt, sem
Gísli hafði átt hlut að, þess efnis,
að Einar yrði tilnefndur féhirðis-
efni Skáksambandsins, byggðist
gagngert á þeirri fullyrðingu, sem
„borin var inn“ á fundinn án
minnar vitundar, „að ég óskaði
eftir þvi, að Einar yrði tilnefndur
féhirðisefni". Mun Gísli ekki hafa
séð ástæðu til að ætla, fremur en
aðrir sem á fundinum voru, að
þessu ummæli væru ekki rétt eftir
höfð. Með þessari dæmalausu
samþykkt á nú að vega að Gísla og
saka hann um freklegt trúnaðar-
brot og starfsaðferðir, sem ekki
samrýmist almennum starfsregl-
um félagasamtaka.
Það má vel koma fram hér, að
Gísli stóð alla tíð ótrauður mér við
hlið í þessu framboðsmáli og
reyndist mér dugandi stuðnings-
maður.
III
För Guðmundar G. Þórarinsson-
ar er sérstaklega gerð að umræðu-
efni í títtnefndri ritsmíð og ýmsar
athugasemdir hafðar uppi í því
sambandi. Um þessa ferð er það að
segja, að fyrir mín orð var veittur
sérstakur fjárstyrkur af Mennta-
málaráðuneytinu eingöngu í því
skyni að standa straum af kostn-
aði við þessa ferð Guðmundar. Er
hér um að ræða viðbótarstyrk í
framboðssjóð minn, sem blandast
ekki fjárreiðum S.í. frekar en
annað fé, sem í framboðssjóðinn
hefur runnið. Telja forráðamenn
S.í. sér stætt á að fullyrða annað
er full ástæða til að þeir leiti sér
upplýsinga um staðreyndir máls-