Morgunblaðið - 17.12.1978, Page 17

48
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 17. DESEMBER 1978
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 17. DESEMBER 1978
49
Gunnar Örn Jönsson? FRA VERKLEGU STARFI I SKÖLANUM
Meginmarkrnið
MARKMIÐIÐ með mynd- og handmenntakennslu í skólum er
samkvæmt aðalnámsskrá grunnskóla sem hér segir:
Að þroska og þjálfa hug og hendur nemandans til að tjá eigin
hugmyndir, þekkingu og reynslu í margskonar efnivið með viðeigandi
vinnubrögðum.
Að efla hugmyndaflug, sköpunarhæfileika, sjálfstraust og sjálfstæði
nemandans.
Að stuðla að því að nemandinn verði læs á umhverfi sitt.
Að rækja samstarfsvilja, samstarfshæfni og félagsþroska nemandans.
Að leggja grunn að sjálfstæðu gildismati nemandans, vekja áhuga og
auka þekkingu hans á verkmenningu, listum og öðrum menningarverð-
mætum.
Að stuðla að því að nemandinn tileinki sér hagkvæm vinnubrögð og
nái þeirri hæfni að verða sjálfbjarga í verki.
Að vekja, hlúa að og efla áhuga nemandans fyrir nytsömu þroskandi
tómstundastarfi.
Hér fara á eftir nokkrir liðir til nánari skýringar:
1. Skapandi tilraunastörf
Skapandi tilraunastarf, sem er meginþáttur mynd- og handmenntar-
námsins, krefst ótvírætt samspils hugar og handa, sem eins og áður er
sagt er þungamiðja flestra þroskaleiða. Stefnt er að því að námið í
greininni örvi öll skynsvið nemandans til heildarþroska og jafnvægis.
Með mynd- og handmenntarnáminu er reynt ,að laða fram
sköpunarorku og starfsvilja nemandans, ekki aðeins með því að þjálfa
verkhæfni hans heldur einnig ekki síður með eflingu skilnings,
þekkingar og um leið sjálfstrausts. Þá veitir námið nemendum tækifæri
til að uppgötva og gera sér ljósa eigin hæfileika á sviði mynd- og
handmenntar. Skapandi starf byggist á frjóu hugmyndaflugi og skýrri
hugsun — því að búa til eða gera eitthvað sem enginn hefur áður gert á
sama hátt — tilfinningu eða hugsun sem áður var óþekkt og er túlkuð á
ýmsa vegu, fær við það margbreytilegar myndir og form í sýnilegu eða
heyranlegu verki.
2. Áhugavaki
í hverjum manni býr sköpunarþrá, löngun til að skapa eitthvað
sjálfur. Þessa þrá má efla og laða fram til starfs með réttri hvatningu.
Því er mjög mikilvægt að kennarar geri sér far um að finna margskonar
verksvið og leggja þau fyrir þannig að hverjum nemanda bjóðist eitthvað
sem vekur áhuga hans og leyfa honum eftir þvi sem unnt er að fara eigin
leiðir. Leggja verður sérstaka áherslu á að verkefnin séu áhugavekjandi
og höfði til sköpunargleði og starfslöngunar. Ef nemandinn er áhugalaus
verður árangur námsins lítill og afstaða hans til námsins neikvæð.
3. Aö vera sjálfstæöur í verki *
Með markvissri þjálfun er stefnt að því að gera nemendur sjálfstæða í
verki. Þeir venjast á að skipuleggja frá grunni þau verkefni sem þeim er
ætlað að leysa, læra að treysta á eigin dug um leið og þeir læra að virða
skoðanir annarra.
4. Tómstundir
Tómstundir manna í nútímaþjóðfélagi aukast stöðugt. Auknar
frístundir eru taldar eftirsóknarverðar og eru það, séu þær notaðar á
jákvæðan hátt. Alltof margir láta sér þó nægja að híma sem óvirkir
neytendur, láta í því efni stjórnast af tilbúnum þörfum, tísku og
tíðaranda en finna þó þörf á jákvæðu, virku tómstundastarfi á sviði lista
eða hagleiks. Mynd- og handmenntarnámið er ákjósanleg undirstaða til
ýmiskonar tómstundarstarfa, en þá þurfa nemendur að ná þeirri hæfni
að verða sjálfbjarga í verki og geta bætt við og byggt á þeirri þekkingu,
reynslu og þjálfun sem þeir hafa fengið í skyldunáminu.
Verkefni úrskólanum
Klippt úr málmplötunni.
Uggar, vængir. þreifarar o.fl. kveiktir (lóðaðir) á furðufiskinn.
Árangurinn — Endanlcgt útlit.
Fyrsta verkefni vetrarins í
7. bekk Fellaskóla í Reykjavík
var að smíða „Kynja- og
furðufiska“. Efnið var málm-
plata 1,5 mm á þykkt. Nem-
endum voru fyrst sýndar
skuggamyndir viðkomandi
verkefninu og síðan var rætt
um að fiskurinn ætti að vera
eins undarlegur og óvenjuleg-
ur og hugmyndaflug þeirra
leyfði.
Piltarnir settust niður og
teiknuðu furðudýr, sem sum
líktust að nokkru leyti fisk-
um, en önnur voru með
undarlegt og skringilegt útlit.
Síðan færðu þeir teikninguna
yfir á ál- eða koparplötu með
hjálp kalkípappírs. Þessu
næst var að klippa fiskana út
og síðan voru uggar, þreifar-
ar, vængir, rifbein, fætur o.fl.
þess háttar lóðað eða hnoðað á
kynjadýrin.
Þá var komið að því að hægt
var að lita málminn. Það var
gert með hjálp kosangaslog-
ans og ýmissa efna eða að
drengirnir pússuðu dýrin með
sandpappir, stálull og pússi-
skífu og fengu þannig fram
endanlegt útlit furðudýranna.
Að sfðustu var verkefnunum
stillt upp í smíðastofunni og
rætt var um verkefnið, hvað
hefði mátt gera betur og því
hrósað sem vel var gert. Auk
þess var rætt um það hvað
piltarnir hefðu lært af því að
vinna að þessu verkefni, en
það var m.a. að nota hug-
myndaflugið við teikninguna,
„kveikja“ og „hnoða“ saman
málma, lita, forma og pússa.
Málmsmíði
Þróun
barnateikning a
Tilviljunarkennt óformað kort.
„Mamma fer til kaupmannsins.“ Dæmi um teikn. sem
barnið gefur nafn.
í þessum þætti verður reynt í
stuttu máli að skýra út þá þróun
sem verður í teikningu hjá börnum
á aldrinum 1—2 ára og fram til
15—16 ára aldurs, verður aðallega
stuðst við bókina „Kreativitet og
vækst" eftir Viktor Lowefeld.
Hægt er að skipta þroskaferlin-
um í 6 stig.
1. Krot
2. Forskemastig
3. Skemastig
4. Byrjun raunsæis
5. Gervinaturalismi
6. Gelgjuskeið
Þrátt fyrir þá beinu upplifun
sem býr í sérhverri barnateikn-
ingu, var furðu seint byrjað að
rannsaka þær vísindalega, en það
var fyrst með tilkomu barnasál-
fræðinnar í lok síðustu aldar. Áður
fyrr virðist einkum hafa verið litið
á barnateikningar sem ófullkomin
fullorðinsverk, svipað því að litið
var á börn sem smækkaða mynd af
fullorðnum.
Miklu máli skiptir að fyrsta krot
hjá börnum sé viðurkennt af þeim
fullorðnu þannig að börnin fái tjáð
sig eðlilega og frjálslega.
I stórum dráttum má skipta
fyrsta stiginu „krotinu“ í þrennt
1. Tilviljunarkennt óformað krot.
2. Þá krot sem er undir stjórn,
„sveiflukrot“. 3. Að síðustu krot
þar sem barnið gefur nafn, þ.e.a.s.
einhver atburður á sér stað.
Auðvelt er að fylgjast með þroska-
ferli barns í gegnum teikningu.
Fyrsta stigið á krotaldrinum er
frá 1—2 ára. Þá hefur barnið enga
stjórn á hreyfingum handanna en
það hefur ánægju af að pikka með
blýantinum á pappírinn og fram-
kvæmir óreglulegar hreyfingar
með honum. Barnið notar allan
handlegginn við krotið.
Annað stigið frá 2—3 ára
einkennist af sveifluhreyfingu
armsins um olboga, og nú byrjar
barnið að hafa meiri stjórn á
hreyfingu handa sinna. Það hefur
ánægju af að nota liti og getur
unað mun lengur við að teikna en
áður.
Þriðja stigið 3—4 ára. Þá fer
barnið að sjá mynd út úr teikning-
um sínum t.d. „Þetta er mamma",
þó að þeir fullorðnu sjái e.t.v.
ekkert út úr teikningunni. Áður
var barnið ánægt með hreyfinguna
og að sjá strik og punkta á
pappírnum en nú kemur hug-
myndaflugið til sögunnar. For-
eldrar eiga ekki að knýja barn til
að skýra út myndina sem barnið
hefur teiknað, heldur að hrósa
henni þannig að barnið þori
óhindrað að halda áfram að
teikna. Foreldrar eiga ekki að
útbúa fyrirmynd fyrir börn sín til
að teikna eftir, þá er hætta á að
börnunum fallist hendur við teikn-
inguna, ef þau ná ekki sama
árangri og foreldrarnir. Hvetjið
þau og örvið og látið þau hafa nóg
af pappír.
Sveiflukrot, krot undir
nokkurri stjórn handa.