Morgunblaðið - 22.12.1978, Blaðsíða 1

Föstudagur
22. desember
Bls. 49-80
Iran: Fyrri grein
Jóhanna Kristjónsdóttir:
ÞAÐ VAR úrkalt og napurt að stíga út úr
flugvélinni á Mehrahad velli í Teheran eftir hlýjuna í
Indlandi. Okkur hafði verið sagt að við svala mætti
búast á þessum árstíma, en ekki gerði ég mér þó
grein fyrir að ég myndi ganga inn í íslenzkt
nóvemberveður. Teheran stendur mjög hátt eða um
4000 fet yfir sjávarmál og nyrztu úthverfin klífa allt
upp í 6 þús. fet.
Þegar við komum inn í flug-
stöðvarbygginguna fer ekki hjá því
að athygli okkar sé vakin á ungri
stúlku. Hún hafði setið hið næsta
mér í vélinni frá Delhi og látið
lítið fara fyrir sér allan þann tíma.
Nú brestur hún í ofboðslegan grát,
grípur höndum fyrir andlit sitt,
reikar í spori og rífur hár sitt.
Innan stundar var hún umkringd
einum tíu ættingjum og velunnur-
um sem höfðu sýnilega fengið leyfi
til að koma inn í salinn að fr^ista
þess að hughreysta hina harm-
þrungnu. Um þetta snerist nú allt
um hríð og öll syfja rann af og
jafnvel kuldahrollur gleymdist.
Öðru hverju gerði konan hlé á
þessum háværa gráti, en tók svo
til að nýju, ef áhugi og samúð
ættingjanna virtist eitthvað dvína.
Ég spurði nærstaddan vörð að því
hvað hefði í ósköpunum komiö
fyrir. Hann sagði mér grafalvar-
legur að hún væri að koma í
heimsókn til foreldra sinna og
maðurinn hennar hefði ekki haft
efni á að skreppa með... Svona
inni verður ekki eins mikið vart við
berangurslegt umhverfið. Og alls
staðar er verið að byggja, stóra
kassa og alla eins. Upp á fimmtán
eða tuttugu hæðir. Verið getur að
einhvern tíma verði öll þessi nýju
hverfi komin með svip og
karakter, en það mun taka sinn
tíma og meira að segja í eldri
hverfunum fannst mér borgin
hafa litla skírskotun til gests sem
kom þó jákvæður og eftir-
væntingarfullur. Ekki hafði ég
endilega gert ráð fyrir því að
Teheran væri rómantísk borg, til
þess er hún alltof ung að árum, en
mér hefur fundizt listfengi Persa
það næmt að þeir hlytu að geta
teiknað og byggt falleg hús.
I borginni eru þó vissulega
fallegar byggingar innan um,
einkum undurtignarlegar moskur,
m.a. keisaramoskan. Allt slíkt, öll
söfn, kvikmyndahús og flest
veitingahús, margar búðir og
bankar var harðlokað vegna
ótryggs ástands.
Páfuglskrúnan er upprunalega
niður ta í Teheran
geta tilfinningaríkar verur sýnt
mikil viðbrögð við því sem öðrum
finnst fátt um.
Þegar út úr flugstöðvarbygging-
unni kom gat á að líta hundruð ef
ekki þúsundir manna á ferli og
klukkan ekki átta að írönskum
tíma, allir höfðu hátt og ærsluðust
og lögregluþjónar og hermenn með
kylfur ellegar byssu við belti á
hverju strái. Líkast til er bara
byltingin að byrja og ég kem rétt
mátulega hugsa ég si svona með
mér og hugðist nú gefa gaum að
öllu, skotraði augunum sitt á hvað
og lá við ég væri byrjuð að
skipuleggja hvernig ég ætti að
bera mig að því að koma heims-
fréttunum áleiðis á Morgunblaðið.
En svo gerðist ekki neitt og þegar
við fórum að setja okkur inn í
málin virtist allt þetta fólk þarna í
þeim tilgangi einum að fylgja
vinum á flugvöllinn og taka á móti
öðrum. Við fengum þessa niður-
stöðu okkar staðfesta þegar við
hittum ræðismann Islands í Iran,
Claes Mellegard. Hann segir að sá
Persi komi ekki frá útlöndum né
bregði sér bæjarleið að ekki
flykkist honum til fylgdar þrjátíu
eða fjörutíu ættingjar og hafa allir
uppi mikil hljóð til að láta í ljós
tilfinningar sinar, til gleði eða
sorgar.
Teheran er hrá borg og ekki
sjarmerandi við stutt kynni. Hún
stendur úti í miðri eyðimörkinni
en nær alla leið að rótum Elburz-
fjalla, sem voru þessa daga hvít
niður í miðjar hlíðar. I miðborg-
Farah Diba. Landar hennar meta
hana mikils.
komin frá Indlandi, enda páfugl-
inn fugl Indlands. Ég hafði séð
staðinn í Rauða virkinu í Delhi þar
sem kórónan hafði staðið unz hinn
óskammfeilni Nadir keisari hafði
hana á braut með sér 1739, en um
þær mundir hersat Nadir Delhi.
Indverjar hafa aldrei fyrirgefið
Persum þennan krúnustuld.
Teheran hefur verið höfuðborg
frá því Agha Mohammed Khan
ákvað að svo skyldi vera 1785, en
það er þó varla fyrr en á allra
síðustu áratugum að þessi mikli
vöxtur hefur hlaupið í borgina og
nú búa þar um 3,5 milljónir
manna. Margar ef ekki allar aðrar
Þótt póstkortaútgáfa sé ekki
fjölbreytt í íran um þessar
mundir var þó hægt að fá þetta
gæðakort af krónprinsi landsins.
persneskar stórborgir taka Teher-
an fram að fegurð er mér sagt og
Isfahan einna undursamlegust.
Þessa daga sem ég dvaldi í landinu
var vitaskuld ógerningur að
komast þangað; það var með
ærnum erfiðismunum sem maður
komst leiðar sinnar í Teheran
einni og eru þó stór svæði hennar
lokuð og afgirt eins og áður hefur
komið fram.
Sú spurning er flestum hug-
leikin hverjar verði lyktir á
þessum hrikalegu óeirðum í
landinu: hefur keisarinn það af að
sitja? Ég sá hér í blaði um daginn
að hann gerðist æ valtari. Ég hygg
aftur á móti að keisarinn hafi
síðustu vikur treyst sig verulega í
sessi. Þeir sem ég ræddi við í Iran í
sl. mánuði voru allir á því að þó
svo að deilt væri á keisarann fyrir
margt myndi verða ógæfa Irans og
þjóðarinnar ef hann hrektist frá
völdum: „Iran verður eyðilagt —
verður annað Líbanon." And-
stæðingar keisarans eru sundraðir
og enginn er sjálfsagður arftaki
hans. Krónprinsinn er óskrifað
blað með öllu, á hann hefur aldrei
reynt til eins né neins, svo að hann
yrði aldrei annað en brúða í
höndum hinna stríðandi afla ef
faðir hans léti honum eftir krún-
una, eins og rætt var um á
tímabili.
Útlagatrúarleiðtoginn
Khomeiny hefur ekki þann
óbrigðula stuðning sem fjölmiðlar
í ýmsum löndum vilja vera láta.
Hann er orðinn aldraður maður og
þykir mörgum sem hann gerist
gamlaður. Ofstæki hans sem allt
Sjá nœstu I
síðu /gj
Risastór mynd af trúarleiðtoganum Aytullah Khomeiny borin í
fjöldagöngu.
„Mætum öll við bankabrennuna milli 8—10 í kvöld“ segir stundum í orðsendingum mótmælamanna —
„Væri öfugsnúið að fara aldir aftur í tímann...“ — Alls staðar verið að byggja — stóra kassa
og alla eins — Khomeiny nýtur ekki þess óbrigðula stuðnings sem fjölmiðlar í útlöndum fjölyrða um