Morgunblaðið - 05.01.1979, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 5. JANÚAR 1979
11
jarðveg, sem gerir það að verkum,
að sandfok er a.m.k. heft, sagði
María. Á þessum slóðum var vor
um mánaðamót október og
nóvember. Sólin skein hvern dag,
en ekki heitara en svo, að maður
þurfti jafnan að hafa með sér
peysu eða stormjakka.
Ekið var suður eftir Atlants-
hafsströndinni. En við sjóinn er
mikið af mörgæsum og vernduð
svæði fyrir þær, segir María. Þær
unga út í desember og lágu því á
eggjum á þessum tíma. í janúar og
febrúar má sjá þarna 7 milljónir
mörgæsa spígspora um, en þá
halda þær til sumardvalar á
Suðurskautslandinu.
— Mörgæsirnar eru svo fallegar
og reisn yfir þeim, þar sem þær
ganga, tvær og þrjár saman, frá
hreiðrunum, að sjónum, til að
bleyta sig og ná í æti. Karlinn og
kvenfuglinn skiptast á um að
liggja á eggjunum, sem er eins
gott, því máfurinn er þarna alls
staðar og ekki óhætt að víkja af
þeim. Það kom fram, að einnig
stafar hætta af þotum og þyrlum,
sem fljúga yfir svæðin. Þrýsting-
urinn frá þeim sprengir eggin, og
þar sem flugvellir eru settir niður
í nánd og þotuflug leyft flýja
fuglarnir.
— Við sáum líka mikið af
dauðum mörgæsum í Punta
Tombo, sem er langt norðan við
Commodoro Rivadavis, þar sem
olía fannst nýlega bæði á landi og í
sjó, þegar borað var eftir vatni.
Var það eitt af viðfangsefnum
ráðstefnunnar, hvernig hægt væri
að draga svo úr hættunni af
olíuleka og olíusmiti við slíka
vinnslu, að ekki eyðilegði dýralífið.
Eitt af því sem rætt var um, var
með hvaða hætti komið yrði í veg
fyrir að tankar og annar út-
búnaður væri skolaður út í vatn og
sjó. En olíuvinnslan er syðst í
fylkinu, við strönd Atlantshafsins.
— Norðarlega skagar út í
Atlantshafið Valdesskaginn, þar
sem er verndarsvæði og ákaflega
auðugt og skemmtilegt dýralíf,
segir María. Þar eru til dæmis
sæfílarnir, risastórir selir, sem
taka nafn af stórum rana, sem þeir
hafa. Þeir eru líka með þykkan
skráp eins og fílar. Þarna lágu þeir
á ströndinni í hlýjunni og jusu
með rananum og hreifunum yfir
sig mölinni til að kæla sig. Hvert
karldýr hefur 10—12 konur. Og
mæðurnar yfirgefa kópana eftir 30
daga. Þá verða þeir að bjarga sér
sjálfir og fara um í hópum.
— Sæljónin aftur á móti hafa
kópana með sér í eitt ár, heldur
María áfram. Sæljónin eru miklu
fallegri en sæfílarnir, en þau sáum
við líka á Valdesskaga. Sæljón
voru strádrepin af Evrópumönn-
um, eftir að þeir komu til
Ameríku, en nú eru þau alfriðuð í
Argentínu og að vissu marki í
Norðurpólslöndunum. Þetta eru
stórkostleg dýr, skrokkmikil og
alveg eins og ljón, þegar þau rísa
upp. Þarna sáum við hval alveg
uppi við landið, þar sem það er
friðað. I rauninni er stórkostlegt
að geta séð þessi dýr svona í sínu
náttúrulega umhverfi, ekki inni-
lokuð í dýragörðum.
Friðaður refur
og fjárbúskapur
Á Valdesskaga er refurinn líka
friðaður, enda má ekkert villt dýr
drepa þar. En þarna er fjárbúið,
sem María kom á. Það er innan
friðaða svæðisins, þar sem það var
þar fyrir og ekki hefur verið
fjármagn fyrir hendi til að kaupa
það. Búið fær því að vera þarna
áfram, en ekki má stækka það eða
reisa nýbyggingar nema með leyfi.
Enda sagði bóndinn henni, að
mikil afföll væru ekki á fé af
völdum refsins. Þótt hann taki
kannski 10—20 lömb á ári, þá sjái
ekki högg á vatni, þegar um 48
þúsund fjár er að ræða.
Á Valdesskaga kvaðst María
hafa séð lítil lamadýr, háfætta
héra og fjöldann allan af fuglum. í
vík við skagann er alfriðuð fugla-
eyja. Um stórstraumsfjöru er
hægt að ganga út í hana, en það er
ekki lengur leyft. Nú er verið að
koma upp í landi góðum sjónauk-
um, svo fólk geti þaðan fylgst með
fuglalífinu í eynni án þess að valda
truflun. Þarna eru tugir tegunda.
Annars staðar, inni í landi, sáu
gestirnir svan, sem var að því leyti
sérstæður að hann var bæði hvítur
og svartur á lit. En á þeim stað var
líka mikið af flamingóum.
Ferðafólkið ók um Valdesskaga í
bílum, en annars sagði María
Finnsdóttir að stefnt væri að því
þarna sem og víða annars staðar
að takmarka bílaumferð í þjóð-
görðum og á friðuðum svæðum. Og
þótt nauðsynlegt væri að komast
akandi á vissa staði, þá væri
leyfður ökuhraði í lágmarki, og
miðað að sem mestri gangandi
umferð. Væri stefnt að því að hafa
engin mannvirki, hvorki hótel né
þjónustumiðstöðvar, inni í þjóð-
görðum, heldur fyrir utan og
bægja þeim frá sem aðeins vilja
þjóta í gegn í bílum.
75 millj. ára
gamall steinskógur.
Sunnarlega í héraðinu og inni í
landi var komið í þjóðgarðinn
Sarmiento, sem á engan sinn líka.
Þar eru steingervingar 75 milljón
ára gömul tré, talin vera frá þeim
tíma er Suður-Ameríka og Afríka
voru að skiljast að. En samkvæmt
flekakenningunni voru þessar
heimsálfur áður eitt land, er
skildust að um Atlantshafs-
Sæfflar eru risastórir selir, sem taka nafn af stórum rana.
Þeir hafa líka þykka húð eins og fflar og lágu á ströndinni í
hlýjunni og jusu yfir sig með rananum og hreifunum
mölinni til að kæla sig.
Steindar leifar af 75 milljón ára gömlum skógum eru í
þjóðgarði einum í Argentínu.
sprunguna, sem m.a. liggur gegn
um Island.
Eftir að hafa skoðað steindu
trén, var ferðinni haldið áfram í
vesturátt, allt til Andesfjalla. —
Það var eins og að koma í aðra
veröld, segir María, eftir að hafa
ekið dag eftir dag gegn um
hálfgerða eyðimörk. I Andesfjöll-
um eru fornar indjánabyggðir. Þar
er m.a. þjóðgarður, og liggur leiðin
að honum yfir vötn og því farið á
bátum.
— Fjöllin eru mjög há og jökull
á fjallatindum. Þau spegluðust í
vatninu. Ég hefi komið í Kletta-
fjöllin og svissnesku Alpana, en
þetta er ennþá stórkostlegra segir
María. Hitabeltisgróður er þarna í
rakanum. Maður gengur eftir
stígum milli bambustrjáa. Um
þrjú þúsund ára gömul tré eru þar,
um 30 metra há og 3 metrar á
þykkt. Utan við þjóðgarðinn er
þarna í fjöllunum skíðamiðstöð
með lyftum og öðru og hægt að
vera þar á skíðum allt árið.
— Við bjuggum í bænum
Esquel og fórum þaðan til að skoða
skíðastaðinn. Mér varð það á að
ætla að ganga frá, þar sem við
vorum að fara gegn um skóg, en
hrópað var í ofboði á eftir mér.
Bannað var að ganga um skóginn
og raunar hættulegt, því þarna við
landamæri Chile og Argentínu er
hernaðarsvæði. Var mikið talað
um hugsanleg átök milli þessara
þjóða.
M.a. eru deilur um 3 klettaeyjar
í Atlantshafinu, sem Chilebúar
ágirnast, en Argentinumenn vilja
ekki missa af hernaðarástæðum.
Argentínumenn eru líka nú fyrst
að vakna til vitundar um auðlindir
hafsins og kemur það inn í
deiluna. Þeir hafa alltaf haft svo
mikið kjöt og lagt rækt við það, að
þeir hafa lítið sinnt sjósókn. En
það mun vera að breytast.
Ofgnótt
og fátækt
— Frá Klettafjöllunum áttum
við að fljúga þvert yfir landið til
höfuðborgar héraðsins og þaðan til
Buenos Aires, hélt María áfram
frásögn sinni. En þá breyttist
skyndilega veðrið^ sem fram að því
hafði verið sól og blíða, en svalt á
nóttunni. Við urðum því að aka af
stað um klukkan 4 síðdegis og aka
alla nóttina fram á næsta dag. Og
hvergi á leiðinni veitingastofa, þar
sem hægt var að fá sér að borða.
Þetta ferðalag var mjög fróðlegt,
því eftir að hafa setið í fjórrétta
máltíðum með ofgnótt af öllu,
upplifðum við nú í þessu óundir-
búna ferðalagi þvílíka fátækt, að
mat var hvergi að sjá. Við komum
i verzlanir, sem voru óhreinar og
næstum tómar. Við gátum náð í
epli, ost og súkkulaði á bensín-
stöðvum. Þetta hafði þeim mun
meiri áhrif á mann, að í síðasta
áfangastað höfðum við setið dýr-
lega matarveislu á hótelinu okkar
með íburðarmiklu hlaðborði og
sóunin svo mikil að afgangarnir
höfðu ekki einu sinni verið teknir
af borðinu. Morguninn eftir, þegar
við komum niður í morgunverð
stóð hraðborðið sem næsta ósnert.
Svo illa var þar farið með matinn.
— Mismunur á lífskjörum er
greinilega ákaflega mikill í þessu
landi. Og stjórnmálaástandið
ótryggt. Alltaf er verið að skipta
um stjórn og því fylgir jafnan, að
skipt er um alla embættismenn.
Rán og gripdeildir eru miklar í
Buenos Aires. Og fjöldi manns
hverfur án þess að nokkur viti
hvað af þeim verður.
Sjöstirnið og
Fjósakonurnar
í norðri
— Þegar við ökum þarna þvert
yfir landið erum við fyrir sunnan
miðbaug, segir María. Um nóttina
sá ég allt í einu á himni Fjósakon-
urnar og Sjöstirnið, sem maður
hér á Islandi sér hátt uppi á
himninum í suðri. En nú voru
þessa stjörnur í norðri og virtust
eins nálægt og Pólstjarnan er hér
hjá okkar. Jú, jú, ég þekkti þær
strax. En því miður sá ég ekki
Pólkrossinn, sem er stjörnukross
yfir Suðurpólnum. Athugaði ekki
að svipast um eftir honum fyrr en
of seint og enginn benti mér á
hann. Það var mjög gaman að aka
þarna í myrkrinu, því stjörnurnar
sér maður aldrei í ljósadýrðinni
inni í borgum.
— Þetta var stórkostleg ferð,
sagði María í lok samtalsins. Og ég
sé svo sannarlega ekki eftir því að
hafa lagt fé og fyrirhöfn í hana.
Raunar kvaðst hún aldrei sitja sig
úr færi að kynnast löndum og
þjóðum. Til dæmis fór hún um ein
jól suður til Eþíópíu í heimsókn til
íslenzku trúboðanna þar. Og hafði
þannig tækifæri til að sjá hvernig
fólkið í landinu lifir og kynnast
menningu þess og siðum.
E.Pá.

í janúar og febrúar má sjá 7 millj. mörgæsa spígspora um á Atlantshafsströnd Argentínu. Þá eru ungarnir komnir úr eggjunum og brátt heldur hópurinn
til sumardvalar á Suðurskautslandinu.