Morgunblaðið - 18.03.1979, Blaðsíða 18

18 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. MARZ 1979
Ib Lanzky-Otto í
viðtali við Mbl.:
Ijósm. Kmilía
99
Mér leið sem afbrotamanni
„ÞEGAR ég var hér sem smástrákur virtist allt svo stórt.
Landakotsspítalinn var gríðarstórt mannvirki. Og kaþólska
kirkjan var eins og stærstu dómkirkjur. Flest húsin sem voru á
lcið minni að hciman og niður í Miðbæjarskólann voru einnig
mjiig stór í huga mínum. Maður þurfti þá einnig að klifra upp á
steingirðingar til að sjá inn á flötina. En þegar ég kom svo aftur
tuttugu árum seinna, þá fannst mér Reykjavik orðin lítil. Öll
gömlu húsin , sem mér voru svo minnisstæð, voru nú ósköp
venjuleg og ekkert stór. Steingirðingarnar náðu mér ekki í mitti.
Tjörnin, sem mér fannst vcra risastórt stöðuvatn, var nú miklu
minni. Borgin hafði stækkað en virtist samt ekki eins stór og hún
hafði verið í gamla daga.“ Þannig mælti tónlistarmaðurinn Ib
Lanzky-Otto m.a. þegar Mbl. rabbaði við hann og Wilhelm föður
hans á dögunum, en þeir hafa dvalið fierlendis í vikutíma vegna
tónlcika Kammersveitar Reykjavíkur í Hamrahli'ðarskólanum í
dag, sunnudag.
þegar ég laumaðist með
bjórdósirnar undir
peysunni upp bryggjuna
Orðum sínum fylgdi Ib eftir
með því að baða út höndunum
eða að halda þeim næstum
saman. Það var auðsætt að
Reykjavík var stór og mikil borg
í huga hans þegar hann yfirgaf
landið sem 11 ára piltur árið
1951. Hann kom til landsins í
ársbyrjun 1946, en faðir hans
hafði þá nýverið ráðist að Tón-
iistarskólanum í Reykjavík. Og
hann kunni frá ýmsu skemmti-
legu að segja frá bernskuárunum
auk þess sem hann sagði okkur
frá tónlist sinni, en Ib er nú vel
metinn Walthorns-leikari víða
um lönd. Hann starfar í
Fílharmóníusveitinni í Stokk-
hólmi, en ferðast mikið í Svíþjóð
og erlendis og heldur konserta.
„Við bjuggum á ýmsum
stöðum í bænum. Fyrstu vikurn-
ar í Tónlistarskólanum, þá í
Asgrímshúsinu við Bergstaða-
stræti, en lengst af á Baldurs-
götu og Spítalastíg 7. Þegar ég
kem til tónleikahalds hingað fer
ég alltaf á þessa staði, svona til
að virða bernskustöðvarnar fyrir
mér.
Eins og aðrir strákar seldi ég
oft blöð á götunum, einkum
Morgunblaðið, en einnig Vísi, þar
sem ég byrjaði ekki í skólanum
fyrr en eftir hádegi. Ég tók
venjulega 50 blöð af Morgunblað-
inu og man vel hve erfitt það var
að sligast með bunkann tímum
saman. En eitt sinn ákvað ég að
taka bara 25 blöð og þá var eins
og allir vildu eignast eintak, því
að blöðin seldi ég öll á nokkrum
mínútum. Ég labbaði því vígreif-
ur niður á Mogga aftur og tók 75
blöð til viðbótar og hugsaði gott
til glóðarinnar. En þær vonir
urðu að engu, því að ég seldi
sama og ekkert af þeim bunka,
og hafði því lítið upp úr annað en
erfiðið af að rogast með staflann.
Eitt sinn var ég að leita að
viðskiptavinum niður við höfn.
Talsverður vindur var og í einni
hviðunni hrifsaði vindurinn blöð-
in úr hendi mér og þreytti þeim
út á höfn.
Ég fór oft niður að höfninni.
Það var alltaf spennandi að sjá
hvort einhver dönsk skip hefðu
ekki komið inn frá því um kvöld-
ið áður. Ég fór venjulega um
borð í dönsku skipin og talaði við
skipverja. Ég útskýrði fyrir þeim
að föður mínum þætti bjór góður,
en hann væri ekki að fá á íslandi.
Eitt sinn þegar ég var að laumast
upp bryggjuna með bjórdósir
faldar í peysunni mætti ég lög-
regluþjóni. Man ég enn mjög vel
að mér leið þá eins og afbrota-
manni.
Mér' er sérstaklega minnis-
stætt þegar fyrstu umferðarljós-
in voru sett upp í Reykjavík. Mig
minnir nefnilega að okkur krökk-
unum hafi verið bannað að hjóla
í borginni fyrstu þrjá dagana á
eftir."
Þegar hér var komið sögu
skaut Wilhelm faðir Ibs því að að
Ib hefði þótt lesa vel í skóla.
„Móðir hans var eitt sinn á gangi
í bænum. Hún varð á vegi Jóns
Kristinssonar kennara sem tjáði
henni að Ib væri sérstaklega
góður í lestri í skólanum, Hún
sagði okkur svo frá þessu seinna
um daginn. Þá varð Ib að orði:
„Já, en mamma mín, það er bara
verst að ég skildi ekkert af því
sem ég var iátinn lesa.“
Ib greip nú boltann og samtal-
ið hélt áfram: „Við vorum tveir í
sama bekk sem lásum nokkuð
vel, og vorum m.a. færðir upp um
bekk af þeim sökum. Þetta vor-
um við Kristján Stephensen, sem
nú er frábær óbó-leikari og
leikur með Sinfóníuhljómsveit
Islands. Við lékum okkur talsvert
saman, en töluðum aldrei um
tónlist. Virtist hann ekki hafa
áhuga á tónlist, þótt móðir hans
reyndi að hvetja hann til píanó-
náms.
Það var því sérstaklega
skemmtilegt að uppgötva það að
hann væri orðinn þessi ágætis
hljóðfæraleikari. Kristján er al-
veg sérstaklega góður tónlistar-
maður, og reyndar er öll blásara-
deildin í Sinfóníuhljómsveitinni
ykkar hreint frábær."
Eins og áður hefur komið fram
þykir Ib Lanzky-Otto sérstaklega
snjall Walthorn-leikari. Við báð-
um hann að segja okkur örlítið
frá tóniistarferli sínum.
„Það er óhætt að segja að ég
hafi orðið fyrir sterkum áhrifum
frá föðum mínum, en lengi vel ól
hann upp hverja kynslóðina af
annarri af hornaleikurum í Sví-
þjóð í þau 20 ár sem hann kenndi
við Konunglegu tónlistaraka-
demíuna þar. En ég byrjaði þó
ekki á því að fást við hornið. Ég
byrjaði að læra á fiðlu og „debut-
eraði" sem tónlistarmaður á það
hljóðfæri. Og það var einmitt á
jólaskemmtun í Reykjavík. Leik-
félagi minn og vinur, Þorkell
Sigurbjörnsson, lék undir á
píanó. En ég fékk nóg af fiðlunni
eftir um þrjá mánuði og lagði
hana þá á hilluna, en sneri mér í
staðinn að píanói, sem ég fékk
einnig fljótt leið á.
Svo var það eitt sinn þegar ég
er 16 ára að aldri og sit heima
hjá mér og velti framtíðinni fyrir
mér, en þá var mér ljóst að ég
var enginn námshestur og skóla-
bækur heilluðu mig ekki. Þá
gengur faðir minn þar inn og
tekur gamalt veiðihorn sem var á
veggnum og biður mig að fremja
nokkra tóna. Þar með komst ég
upp á iagið, þetta hljóðfæri
virtist mér eðlislægt og ég tók
ástfóstri við það. Ég vil því
meina að það hafi verið hljóðfær-
ið sem valdi mig, en ekki ég það.“
Ib og Wilhelm koma fram á
tónleikum Kammersveitar
Reykjavíkur í dag, eins og áður
segir. Þar verða flutt þrjú verk,
og þeim er það sameiginlegt að
þau heyrast sjaldan á tónleikum.
Þetta eru Divertimento elegiaco
eftir Ture Rangström, verkið
WIBLO sem Þorkell samdi sér-
staklega fyrir þá feðga, og Tríó í
Es-dúr op. 40 eftir Brahms.
Sænski stjórnandinn Sven Verde
kom til landsins með þeim feðg-
um til að stjórna flutningi verks
Rangströms.
Verkið WIBLO verður flutt í
fyrsta sinn opinberlega á tónleik-
unum í dag. Þeir feðgar hafa
leikið þetta verk inn á hljóm-
plötu. Um tilurð þessa verks
hafði Ib eftirfarandi að segja:
„Það var eitt sinn að ég sat í
bifreið Svens fyrir utan heimili
mitt og við vorum að velta fyrir
okkur þeim möguleika að fá
norrænt tónskáld til að skrifa
verk fyrir okkur. Hljóðfæraskip-
anin skyldi verða horn, píanó og
strengjahljóðfæri, en eftir því
sem ég kemst næst er það hljóð-
færaskipan sem ekki þekktist,
eða var þá alla vega mjög sjald-
gæf. Sven lagði til að við hefðum
samband við stofnunina Normus
og pöntuðum þaðan verk. Ég
lagði til að Þorkell (Ib nefndi
hann venjulega Tobba í samtal-
inu) yrði beðinn um að semja
verkið, og varð það úr.
Þorkell hafði áður samið verk
sem ég hef flutt. Það var fyrir
horn og þrjú strengjahljóðfæri
og flutti ég það nokkrum sinnum
í Svíþjóð og hérlendis með þeim
Einari Sveinbjörnssyni, Hafliða
Hallgrímssyni og Ingvari Jónas-
syni. Ég er mjög hrifinn af
verkum Þorkels, einkum
WIBLO."
Aðspurður sagði Ib að hornið
væri ekki vel þekkt sem einleiks-
hljóðfæri á Norðurlöndunum, og
væru hann og Fruydis Re-Wikri í
raun og veru einu einleiksleikar-
arnir á þetta hljóðfæri í þessum
heimshluta. Hins vegar væri
hljóðfærið vinsælt einleikshljóð-
færi í Þýzkalandi, Englandi og
Ameríku.
Ib sagðist mest leika algeng
verk, en honum félli einnig mjög
að leika sjaldgæf verk. Alls kann
hann utanað efni í um 30 kon-
Wilhelm Lanzky-Otto
(t.v.) og Ib
Lanzky-Otto
serta, en að jafnaði notar hann
aðeins um 10 þeirra. Hann sagði
að það tæki a.m.k. IV2 ár að æfa
upp nýjan konsert, ef ætlunin
væri að kunna hann utanað.
Hann sagði að þeir feðgar hefðu
verið mjög uppteknir við æfingar
frá því þeir komu hingað fyrir
um viku. Þeir æfa lítið saman að
öllu jöfnu, þar sem þeir sjást
ekki mjög oft. „Við verðum því að
æfa hvor fyrir sig og vona að allt
verði í stakasta lagi þegar á
hólminn kemur. En það gæti
orðið betra ef við hefðum meiri
tíma til að æfa saman.“
Héðan heldur Ib til Finnlands,
en þar kemur hann fram á
tónleikum á þriðjudag og mið-
vikudag. Hann lét þau orð falla í
viðtalinu að það hefði verið von
hans að verða innlyksa hér í
flugmannaverkfalli, því þá hefði
hann getað dvalið hérlendis í
viku til viðbótar og skoðað sig
svolítið um. Frá Finnlandi held-
ur Ib svo til tónleikahalds í
Stokkhólmi og Danmörku og þá
verður hann í Kanada eftir
nokkrar vikur. Hann sagðist
vonast til að koma til Islands
sem fyrst á ný. Foreldrar Ibs
halda héðan til heimkynna sinna
í Svíþjóð.
Þar sem Ib hefur ferðast víða
vegna tónleikahalds spurðum við
hann hvort hann fyndi mikinn
mun á áheyrendum og hvort
íslenzkir áheyrendur væru t.d.
frábrugðnir öðrum.
„Það er mín skoðun að áheyr-
endur á Norðurlöndunum svipi
mjög saman. Þeir kunna yfirleitt
vel að meta það sem þeim er
flutt. En þeir eru mjög frá-
brugðnir áheyrendum sem ég hef
spilað fyrir t.d. í Þýzkalandi og
þjóðum Austur-Evrópu. Þeir
virðast öllu innilegri þar. Þar
flýtir fólk sér ekki niður í fata-
hengi að loknum tónlistarflutn-
ingi, heldur hinkrar við og er öllu
afslappaðra. Því virðist vera
annt um að láta ánægju sína í
ljós. En ég kann engu að síður vel
við áheyrendur á Norðurlöndun-
um. Þeim er ég vanastur. Þeir
eru í sjálfu sér ekki kuldalegir,
heldur sýna innileik sinn ekki á
sama hátt og ýmsar aðrar þjóðir.
Ég kvarta alls ekki yfir áheyr-
endum, því að maður getur verið
ánægður meðan það eru ekki
eintómir tónlistarmenn sem
hlusta á mann. Engir eru verri
áheyrendur en tónlistarmenn."
Eins og áður segir var Wilhelm
Lanzky-Otto viðstaddur viðtalið
við Ib. Aðspurður sagðist Wil-
helm hafa ráðist hingað til
kennslu árið 1945. Einn af for-
svarsmönnum Tónlistarskólans,
Kristinn hjá tollstjóraembætt-
inu, eins og Wilhelm nefndi
viðkomandi, var í Kaupmanna-
höfn að leita að kennara fyrir
skólann. „Ég ákvað að slá til þar
sem ég hafði áhuga á að koma til
Islands. Og það bar vel í veiði hjá
Kristni þar sem hann fékk mann
sem gat kennt bæði á píanó og
horn.
Á þessum tíma lærði ég ís-
ienzkuna ágætlega, enda lagði ég
mig fram um að ná tökum á
málinu," sagði Wilhelm. Hann
hefur ekki talað ísienzku í 28 ár,
en engu að síður talaði hann
ennþá ágæta islenzku. Hið sama
má segja um Ib. Hann hafði
heiimikinn orðaforða, en treysti
sér þó ekki til þess að viðtalið
færi fram á íslenzku. Hann skaut
þó hnyttnum setningum og orða-
samböndum inn á milli og hélt
því m.a. fram að hann þyrfti ekki
að vera hér nema í nokkrar vikur
eða mánuði til að ná fullu valdi á
málinu á ný. Samtali okkar lauk
á íslenzku, því þegar við kvödd-
umst sagði hann og brosti breitt:
„Þú getur skrifað hvað sem er í
Morgunblaðið, því ég skil hvort
eð er ekki neitt."
— ágás.