Morgunblaðið - 06.04.1979, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 6. APRÍL 1979
HÉR FER á eftir í
heild ræða Davíðs
Sch. Thorsteinssonar
á ársþingi iðnrekenda
í síðustu viku:
I dag er sex og hálf milljón
manna atvinnulausir í Vest-
ur-Evrópu. Meirihlutinn er ungt
fólk, sem fær ekki vinnu að námi
loknu.
Við Islendingar höfum stært
okkur af því að þetta ástand sé
óþekkt hér á landi. Að ræða um
atvinnuleysi á Islandi er eins og að
tala um Grýlu. Enginn trúir
lengur að hún sé til.
Dulbúið
atvinnuleysi
En er allt sem sýnist? Ég álít að
við búum við mikið dulbúið at-
vinnuleysi á íslandi. Dulargervið
er hins vegar svo gott, að við
höfum meira að segja blekkt okkur
sjálf og það er hættulegast af öllu.
Ég ætla að nefna nokkur dæmi.
Veiðifloti er of stór miðað við
það magn af fiski, sem veiðist.
Aðeins er deilt um hversu mikið of
stór flotinn er. Of stór floti þýðir
dulbúið atvinnuleysi. Þeir, sem
vinna á þeim skipum, sem eru
fram yfir æskilega hámarksstærð
flotans, veiða aðeins þann fisk,
sem aðrir hefðu auðveldlega getað
veitt.
Allir eru nú sammála um að við
höfum stundað rányrkju á miðun-
um undanfarin ár, en greinir
aðeins á um hversu mikla. Astæð-
ur þess, að stjórnmálamennirnir
hafa hvorki viljað hlýta ráðlegg-
ingum fiskifræðinga né útvegs-
manna sjálfra, er að sjálfsögðu sú
atvinnuskerðing, sem slíkar að-
gerðir hefðu í för með sér, bæði
hjá því fólki sem starfar við
fiskvinnslu í landi og hjá sjómönn-
um. Ofveiði er því ekkert annað en
dulbúið atvinnuleysi. En rányrkja
fiskimiðanna mun hefna sín í
framtíðinni, þar sem enn lengri
tími líður þangað til fiskistofnarn-
ir ná þeirri stærð sem gefur mest í
aðra hönd.
Framleiðsla á gífurlega niður-
greiddum landbúnaðarafurðum til
útflutnings er dulbúið atvinnuleysi
og það að reyna að auka sölu á
landbúnaðarafurðum innanlands
með niðurgreiðslum er einnig dul-
búið atvinnuleysi. Haldið er uppi
háu atvinnustigi í landbúnaði með
skattlagningu allra landsmanna.
Framleiðni í íslenskum iðnaði er
mun minni en í iðnaði samkeppn-
islandanna. Ef framleiðni í okkar
iðnaði væri hin sama og hjá
samkeppnisþjóðunum þyrftum við
mun færra fólk til að framleiða
sama magn af vörum og við gerum
nú. Lítil framleiðni íslensks iðnað-
ar er því miður einnig dulbúið
atvinnuleysi.
Tökum 10 m.kr. lán
á klukkustund
Við íslendingar jukum erlendar
skuldir okkar að meðaltali um 10
milljónir króna á hverri einustu
klukkustund sólarhringsins allt
síðastliðið ár, jafnt helgidaga sem
aðra daga, og á meðan ég held
þessa ræðu aukum við erlendar
skuldir okkar um 5 milljónir
króna. Stórum hluta þessa gífur-
lega fjármagns er varið til þess að
halda uppi opinberri þjónustu og
ýmis konar gerviþörfum, sem við
höfum ekki efni á. Slíkt háttarlag
er ekkert annað en dulbúið at-
vinnuleysi.
Fólksflutningar
úr landi
Uggvænlegasta staðreyndin í
þessu sambandi er hins vegar sú,
að árið 1976 og 1977 fluttust af
iandi brott að meðaltali um 20
manns á viku hverri umfram þá,
sem fluttust til landsins. Ég end-
urtek, 20 manns á viku hverri.
Þetta jafngildir því að allir fbúar
jafn blómlegs byggðalags og Höfn
í Hornafirði er, hefðu flutt af landi
brott á rúmu ári. Er hugsajilegt að
þetta sé byrjunin á því sem gerðist
fyrir 100 árum, þegar fjórði hver
maður flutti af landi brott í
atvinnuleit?
I dag er talið til sjálfsagðra
mannréttinda að fá vinnu og okkur
íslendingum þykir það sjálfsagt að
við og niðjar okkar búum hér á
landi um ókomna framtíð við
næga atvinnu og síbatnandi lífs-
kjör. En sá tími kann að vera
skammt undan, að það verði aftur
talið til forréttinda á íslandi að fá
vinnu. Til að forða því að þetta
gerist verðum við öll að vinna að
því með ráðum og dáð að skapa hér
skilyrði fyrir heilbrigðan, sjálf-
stæðan atvinnurekstur — án ríkis-
forsjár.
Framleiðslan
er undirstaðan
Atvinnuvegir þjóðarinnar, sjálf
vöruframleiðslan, þjónustustarf-
semi, verslun, samgöngur, menn-
ingarmál, heilbrigðismál, fræðslu-
mál og opinber þjónusta eru svo
tengdir hvor öðrum innbyrðis, að
þróun og viðgangur hvers þeirra er
tengdur vexti og viðgangi hins.
Nútímaþjóðfélag er myndað úr
öllum þessum þáttum og raunar
mörgum fleiri, en við skulum vera
þess minnug að það er framleiðsl-
an sem er undirstaða allrar ann-
arrar atvinnustarfsemi í landinu
og það er hún, sjálf undirstaðan,
sem er veikasti hlekkurinn í ís-
lenska efnahagskerfinu.
9000 nýir
starfsmenn
Á næstu 5 árum útskrifast
meira en 9 þúsund manns úr
skólum landsins. Þetta unga fólk
vill og þarf að fá vinnu við sitt
hæfi. Þessi staðreynd blasir við
okkur íslendingum og við getum
ekki lengur vikið okkur undan því
að takast á við þetta vandamál.
Brýnasta viðfangsefni íslensku
þjóðarinnar í dag er að skapa næg
atvinnutækifæri fyrir allt þetta
unga fólk.
Ekki dugir að leysa vanda þess
með því að benda á að flogið sé 40
sinnum á viku frá Islandi til
útlanda.
Ekki dugir að búa til enn meira
dulbúið atvinnuleysi og halda
þannig niðri lífskjörum á Islandi.
Eina raunhæfa lausnin er að við
snúum okkur loks að því að byggja
upp heilbrigt atvinnulíf hér á
landi.
Aðlögun stjórnvalda
að þörfum
framtíðarinnar
Iðnrekendur hafa í áratugi talað
fyrir daufúm eyrum um nauðsyn
þess að renna fleiri stoðum undir
hið einhæfa atvinnulíf lands-
manna og jafnframt um mikilvægi
þess að hefja markvissa iðnþróun.
Hingað til hefur tregðulögmálið
haft betur. Ég fullyrði, að þótt
aðeins séu eftir 9 mánuðir, ég
endurtek 9 mánuðir, þar til um-
sömdum aðlögunartíma að frí-
Davíð
Sch.
Torsteins-
son:
verslun lýkur, er enn óralangt í
það að aðlögun íslenskra stjórn-
valda að fríverslun sé komin á það
stig, sem hún hefði þurft að vera
árið 1970 þegar aðlögun iðnaðarins
að fríverslun átti að hefjast.
Afleiðingar þess að ekki hefur
verið á okkur hlustað koma m.a.
fram í því, sem ég nefndi hér áðan,
er ég ræddi um dulbúið atvinnu-
leysi og því, sem við blasir í
atvinnumálum.
Ábyrgð þeirra ráðamanna þjóð-
arinnar, sem barist hafa gegn
tillögum okkar um breytta efna-
hagsstefnu, er því mikil. Mér er
óskiljanlegt hvernig þeir fá undir
henni risið þegar kemur að skulda-
dögunum.
Mér þykir rétt, áður en lengra er
haldið, að gera grein fyrir því sem
gerst hefur í málefnum iðnaðarins
frá því að síðasta ársþing var
haldið í aprílmánuði 1978.
Jákvæðar
aðgerðir
Sem betur fer hefur ýmislegt
jákvætt gerst.
1. Þann 8. maí 1978 voru sam-
þykkt lög um 3% jöfnunargjald.
Langþráðum áfanga var loks náð á
þeirri braut að jafna starfsaðstöðu
iðnaðar og erlendra keppinauta.
Lögfesting jöfnunargjaldsins
kostaði þriggja og hálfs árs stríð
við íslenska embættismannakerf-
ið. Þótt furðulegt megi virðast
voru það íslenskir embættismenn,
sem af einhverjum óskiljanlegum
og óskýranlegum ástæðum, börð-
ust á móti þessu sanngirnismáli.
Fyrrverandi ríkisstjórn á þakkir
skildar fyrir að hafa loks tekið á
sig rögg og látið mótmæli embætt-
ismanna sinna sem vind um eyru
þjóta og komið þessu máli í höfn.
2. Núverandi ríkisstjórn ákvað
nýlega að hækka jöfnunargjald
tímabundið úr 3 prósentustigum í
6.6 prósentustig og hófst þá á ný
sami darraðadansinn við fulltrúa
tregðulögmálsins. Á félagsfundi
hjá Félagi íslenskra iðnrekenda,
sem haldinn var 23. janúar s.l.,
lýstu fulltrúar allra stjórnmála-
flokkanna yfir stuðningi sínum við
málið. Jafnframt lofuðu talsmenn
stjórnarflokkanna að lög um
hækkun jöfnunargjalds skyldu
taka gildi í febrúarmánuði. í dag,
næstsíðasta dag marsmánaðar
bólar enn ekkert á þessum lögum.
Iðnrekendur bíða því enn svars
ríkisstjórnarinnar við spurning-
unni: Hvenær verður frumvarp um
hækkun jöfnunargjalds lagt fram?
Hækkun jöfnunargjalds getur
jafnað að nokkru hina röngu geng-
isskráningu, ef tekjum af gjaldinu
verður varið til þess að endur-
greiða útflytjendum iðnaðarvara
svo og framleiðendum aðfanga
atvinnuveganna (s.s. veiðarfæra-
framleiðendum skipasmíðastöðv-
um, umbúðaframleiðendum og
fóðurbætisframleiðendum) það
uppsafnaða óhagræði, sem röng
gengisskráning veldur.
3. S.l. vor samþykkti Alþingi ný
skattalög, er tóku gildi 1. janúar
s.l. I fyrsta ainn var reynt að
takast á við þann vanda, sem
óðaverðbólga skapar rekstri fyrir-
tækja. Þrátt fyrir það að lög þessi
marki tímamót í skattamálum, er
augljóst, að breyta verður lögum
þessum þegar á þessu ári. Sem
dæmi má nefna, að fella verður
niður 44. og 45. grein laganna, að
heimilað verði að færa vörubirgðir
í ársbyrjun til verðlags í árslok,
áður en vörunotkun er reiknuð út,
að útflutningsfyrirtækjum í iðnaði
verði heimilað að leggja hluta af
söluverðmæti útflutnings í sér-
stakan útflutningsvarasjóð.
Ef farið verður að þeim tillögum
iðnrekenda um skattamál, sem er
að finna í stefnuskrá félagsins,
hefur loks nú, árið 1979, verið efnt
það loforð, sem ríkisstjórnin gaf
íslenskum iðnrekendum 3. nóvem-
ber 1969 um „að breyta skattalög-
um þannig, að íslensk iðnfyrirtæki
verði ekki skattalega verr sett en
erlendir keppinautar, sem selja
iðnaðarframleiðslu til landsins".
Það er von mín, að núverandi
ríkisstjórn efni þetta þýðingar-
mikla loforð áður en annar áratug-
urinn hefst frá því það var gctfið.
4. Síðastliðið vor voru svo loks
samþykkt lög um Iðntæknistofnun
íslands, en hún getur haft mikil
áhrif á eflingu iðnaðar, ef rétt er
að málum staðið.
5. Þrátt fyrir það að vörugjald af
lyfturum hafi verið fellt niður 1.
október s.l. greiðir iðnaðurinn enn
65% aðflutningsgjöld af þessum
nauðsynlegu tækjum. Þarf ég að
taka fram að auðvitað greiða
erlendir keppinautar engin gjöld
af slíkum tækjum og heldur ekki
þeir erlendu aðilar, sem starf-
rækja verksmiðjur á íslandi. Er-
fitt er að taka hátíðlega hjal
stjórnmálamanna um nauðsyn
aukinnar framleiðni í íslenskum
iðnaði þegar svona er að málum
staðið. Þess ber þó að geta, að nú
liggur fyrir Alþingi frumvarp
þingmanna úr öllum stjórnmála-
flokkum um breytingu á lögum um
tollskrá. Við iðnrekendur skorum
á alla alþingismenn að samþykkja
þetta frumvarp, sem leysa mun
tollamál iðnaðarins að mestu leyti.
6. Iðnaðarráðherra hefur skipað
Samstarfsnefnd um iðnþróun og er
skýrslu hennar um eflingu iðnaðar
að vænta bráðlega. Vonandi munu
röksemdir hennar um nauðsyn
iðnþróunar og tillögur fá betri
meðferð en álit og tillögur Iðn-
þróunarnefndarinnar sálugu
fengu, því umræður um þá skýrslu
urðu nánast engar og ekkert hefur
verið framkvæmt af því sem þar
var lagt til.
Neikvæðar
aðgerðir
Margt neikvætt hefur líka gerst
síðan síðasta ársþing okkar var
haldið.
1. Gengi íslensku krónunnar var
skekkt margsinnis á síðastliðnu
ári með öfugri notkun verðjöfnun-
arsjóða. Um þriggja mánaða skeið
á síðastliðnu sumri þurfti iðnaður-
inn t.d. að þola það að búa við 11%
lægra gengi heldur en sjávarút-
vegurinn. Slíkt er að sjálfsögðu
óhæfa, sem aldrei hefði átt að geta
komið fyrir og má aldrei undir
neinum kringumstæðum endur-
taka sig.
2. í september 1978 voru svo sett
ólög þar sem voru hin afturvirku
skattalög. Það er nógu vonlítið að
gera rekstrar- og fjárfestingar-
áætlanir í þeirri óðaverðbólgu,
sem hér dunar og svellur, þó ekki
sé bætt gráu ofan á svart með því
að fyrirtækin viti ekki einu sinni
hvaða skattalög eru í gildi í land-
inu á hverjum tíma.
3. Ýmis ný gjöld hafa verið lögð á
iðnaðinn síðan, eða eldri gjöld
verið hækkuð, þannig að bilið milli
starfsaðstöðu okkar og erlendra
keppinauta hefur enn breikkað og
samkeppnisstaðan versnað.
Þannig var verðstuðulsfyrning
felld niður,
flýtifyrning lækkuð um %,
fasteignaskattar hækkaðir,
eignaskattur tvöfaldaður,
tekjuskattur hækkaður og
lagt var á svokallað nýbyggingar-
gjald.
Öllum þessum sköttum er fyrst
og fremst beint gegn framleiðslu-
atvinnuvegum landsmanna, en lög,
sem skattleggja framleiðslutæki
og húsnæði framleiðsluatvinnu-
veganna, eru til þess eins fallin að
draga niður lífskjör þjóðarinnar,
draga úr atvinnu og auka erlenda
skuldasöfnun.
Frjálst
markaðshagkerfi
Mörg undanfarin ár hefur sú
óheillavænlega þróun átt sér stað
hérlendis, að afskipti ríkisins af
atvinnurekstrinum hafa sí og æ
verið að aukast. Skriffinnska
hefur aukist geigvænlega og sífellt
meiri tími atvinnurekenda hefur
farið í alls konar skýrslugerðir,
útfyllingu eyðublaða og eltingaleik
við duttlunga kerfisins. Með þessu
er verið að gera atvinnurekendum
ómögulegt að sinna þeirri frum-
skyldu sinni að reka fyrirtæki sín
á sem hagkvæmastan hátt, þróa
eldri vörutegundir og hefja fram-
leiðslu á nýjum.
Þessa þróun verður að stöðva og
það verður að gera meira en það,
við verðum að breyta um stefnu og
beina þjóðfélaginu í átt að opnu,
frjálsu markaðshagkerfi.
Hlutverk ríkisins er ekki að
stofna ný fyrirtæki. Ríkisvaldið
verður hins vegar að hafa jákvætt
viðhorf til atvinnurekstrarins.
Ríkisvaldið verður að gera sér
ljóst, að til þess að lífskjör batni
hér á landi þurfa atvinnuvegirnir
að hagnast og það sem allra mest.
Heilbrigðasta uppbygging at-
vinnulífsins er sú, að fyrirtækin
hagnist svo mikið að þau geti sjálf
staðið undir eigin uppbyggingu.
Tillögur
iðnrekenda
Tillögur okkar iðnrekenda um
þau atriði, sem breyta þarf í
Við búum við dul-
búið atvinnuleysi