Morgunblaðið - 29.04.1979, Side 15

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. APRIL 1979
15

dæmis er þarna mikið af göml-
um kirkjubyggingum. Ég minn-
ist einnar fallegrar kirkju í Pac.
Hún er frá árinu 1260 og enn
alveg eins og ný. Þegar svo vel
er vandað til verksins í upphafi,
getur byggingin staðið af sér
mikla jarðskjálfta. En það kem-
ur mér mikið á óvart að frétta
hve mikið hefur hrunið af nýj-
jm hótelbyggingum. Því nýjar
byggingar í Júgóslavíu virðast
vel hannaðar og vel byggðar. En
þar í landi er alræðisvald, sem
kunnugt er, sem lætur bygging-
ar mikið til sín taka. En þó hafa
einstaklingarnir nokkurt svigr-
úm, og mig grunar að þegar þeir
byggi þannig sjálfir, þá skipti
ríkið sér alls ekkert af hönnun
Og frágangi og kynni það að
skýra málið að nokkru.
— Annað tjón er kannski
ekki síður afdrifaríkt fyrir Júg-
óslava. Það er missir hafnarinn-
ar í Bar. Þetta er ný höfn, sem
gerð hefur verið á Miðjarðarh-
afsströndinni og lögð þangað
járnbraut þvert yfir landið frá
Belgrad, segir Júlíus Sólness.
Það er eina höfnin og fer um
hana nær öll útskipun á útflutn-
ingsvörum landsins og jafnvel
frá þeim hluta Ungverjalands,
sem næst liggur landamærun-
um.
Nú hefur þessi höfn eyðilagst.
Jafnframt hafa Júgóslavar nýl-
ega lagt veg, sem er töluvert
verkfræðilegt afrek, því á hon-
um hefur þurft að gera háar og
miklar brýr í giljum. Þessi
strandvegur virðist hafa farið
illa.
— Þetta allt, eyðilegging hafn-
arinnar, vega og hótela, hefur
gífurleg áhrif á afkomu fólksins
sem þarna býr, það er einhver
fátækasti hluti Júgóslavíu. And-
stæðurnar eru gífurlegar í lífi
fólks þar í landi. Annars vegar
dregur fólk fram lífið í þorpun-
um í fátækt og við vinnubrögð,
sem tíðkast hafa í fornöld. Hins
vegar er fólk, sem býr í stór-
borgunum og hefur tekið upp
nútíma lifnaðarhætti og hefur
sæmilega afkomu.
• Vönduð byggingar-
vinna skiptir sköpum
Þetta leiðir talið almennt að
líkum á að mannvirki standist
jarðskjálfta, og Júlíus segir að
þar skipti að sjálfsögðu mestu
máli að vandað sé til bygging-
anna í upphafi, og þær vel
hannaðar. Virðist þar skipta
enn meira máli að verkið sjálft
sé vel unnið, því lítið gagni góð
hönnun, sé henni ekki fylgt eftir
með vönduðum vinnubrögðum.
Júlíus Sólness hefur gert út-
tekt á líklegu tjóni á upptaka-
svæði jarðskjálfta og hvaða lík-
ur séu á að hinar ýmsu tegundir
bygginga standi sig. Er það ekki
síst fróðlegt fyrir okkur Islend-
inga; þar sem jarðskjálftar
hljóta fyrr eða síðar að verða
hér. Skiptir hann byggingum í
flokka eftir efni þeirra og gerð.
Samkvæmt því virðist mega
gera ráð fyrir að stálgrindar-
bygging, sem vel er hönnuð og
vandað til vinnu á, muni ekki
skemmast í 4—5 gráðu jarð-
skjálfta á Richterskvarða,
skemmast lítillega fari skjálft-
inn í 5—6 stig, nokkuð meira eða
5—10% í 6—7 stiga jarðskjálfta.
Ef aftur á móti hönnun og
frágangur á vinnu er slæmur á
slíkri byggingu mundu verða
lítilsháttar skemmdir í 4—5
stiga skjálfta, nokkrar eða 5—
10% í 6—7 stiga skjálfta,
skemmdir verða orðnar veruleg-
ar eða 10—30% þegar skjálftinn
er kominn í 6—7 stig og alvar-
legar eða 30—60% nái hann
7—8 stigum. Svipað gildir um
einingarhús, sem vel er til vand-
að, og einnig þeirra sem illa eru
gerð.
Steinsteyptum byggingum
skiptir Júlíus Sólness í 3 gerðir.
Fyrstu tveir flokkarnir ná yfir
skrifstofu- og iðnaðarhús, en
þriðja gerðin eru blokkarbygg-
ingar. Mundu skv. áætlunum
hans skrifstofubyggingar með
miklu opnu rými standa sig
betur og svipað og ofangreindar
byggingar, en munurinn í báð-
um flokkum vera verulegur eftir
því hvort vel eða illa er vandað
til verksins og hönnunarinnar.
Getur farið í seinni flokknum í
60—100% skemmdir í 7—8 stiga
jarðskjalfta. Gerður er grein-
armunur á blokkarbyggingum
yfir og undir 4 hæðir. Telur
Júlíus að lægri byggingar en 4
hæðir mundu ekki verða fyrir
skemmdum í 4—5 stiga skjálfta,
og hinar hærri fyrir litlum
skemmdum. Tjón þeirra hærri
væri alltaf heldur meira og í
7—8 stiga skjálfta gerir hann
ráð fyrir að lægri bygginar en 4
hæðir yrðu fyrir 10—30%
skemmdum. Þetta er miðað við
hús með miklum veggjum og
lítið opnum. Þá eru tekin fyrir
einbýlishús. Þar skiptir líka
máli í mestu jarðskjálftum
hvort húsin hafa lítil eða mikil
op í veggjum og eins hvort vel er
vandað til hönnunar. Hvað einn-
ar hæðar timburhús snertir, þá
eru líka líkur á minni skemmd-
um þar sem teikningar eru
upphaflega góðar og vel vandað-
ar, þannig að itmestu jarðskj-
alftunum mundi illa gerða húsið
geta fara í rúst meðan það sem
vel er til vandað yrði aðeins
fyrir 30—60% tjóni. En timb-
urhús er líka hægt að styrkja
með jarnblendingu. Mjög fróð-
legt er að skoða þessar áætlanir
Júlíusar Sólness fyrir öll lönd,
sem geta átt von á jarðskjálft-
um, og þá ekki síst íslendinga.
— Burt séð frá slysum, sem
ég óttast ekki svo mjög, í
jarðskjalftum á íslandi, segir
Júlíus Sólness, þá getur í
skjálftum á borð við þá, sem
urðu á Suðurlandi 1896, og þá
sem urðu nú í Júgóslavíu orðið
svo gífurlegt tjón á mannvirkj-
um, að við Islendingar yrðum
lengi að ná okkur efnahagslega
á eftir. Því skiptir miklu máli
hve vel er vandað til bygginga
með tilliti til jarðskjálfta.
- E.Pá.
Heilir fta-fr á Dalmatíuströndinni lögðunt írúst. Hér er verið að leita i rustunum.
Gíturlenar skemmdir urðu í jarðskjálftunum í Júgúslaviu á páskunum.
M.a. nereyðilatrðist ný útflutnim'shöfn á Miðjarðarhafsströndinni.
St. Naum-kirkja sem helur staðið at sér alla jarðskjálfta, allt frá þvi hún var byKKð á
miðöldum. er enn sem ný. enda vel vandað til byKKÍnKarinnar i upphafi.

>
/ JÚKtislavíu er mikið af gömlum húsum. sem hrútað hefur verið upp. Þau hrynja fljútt í
jarðskjálftum. Hér stendur Júlíus Súlness við eitt shlit. sem sto<)um hafði verið skotið
undir eftir jarðskjálftana í Skopje.