Morgunblaðið - 11.05.1979, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 11. MAÍ1979
Frumvarp um framhaldsskóla:
Kostnaðarþáttur
sveitarfélaga
Hér fer á eftir nefndar-
áiit minnihluta mennta-
málancfndar um stjórnar-
frumvarp um framhalds-
skóla, sem mjög hefur ver-
ið til umræðu meðal
sveitarstjórnarmanna,
einkum kostnaðarþáttur
sveitarfélaga.
„Við undirritaðir nefndarmenn í
menntamálanefnd neðri deildar
erum ekki sammála meiri hluta
nefndarinnar um afstöðu til frum-
varps til laga um framhaldsskóla.
Meiri hlutinn mælir með sam-
þykkt frumvarpsins með þeim
breytingum, sem lagðar eru til á
þingskjali 619. Við erum hins
vegar ekki reiðubúnir til að mæla
með samþykkt frumvarpsins að
svo stöddu. Ástæðurnar eru eink-
um eftirfarandi:
• 1. Fyrir hefur legið, að kostn-
aður sveitarfélaga mun aukast
mjög verulega vegna þeirra kostn-
aðarskiptingar, sem frumvarpið
gerir ráð fyrir og felst í því, að
kostnaður af tveimur fyrstu skóla-
árum framhaldsskólans skiptist
milli ríkis og sveitarfélaga eftir
sömu meginreglum og kostnaður
við grunnskóla.
Eftir kröftug mótmæli Sam-
bands ísl. sveitarfélaga er sú
breyting lögð til, að komið verði til
móts við sveitarfélögin með því að
viðhaldskostnaður grunnskóla
leggist jafnt á ríki og sveitarfélög,
í stað þess að hann sé að öllu leyti
greiddur af sveitarfélögum eins og
nú er. Þessari breytingu erum við
algjörlega andvígir, enda gengur
það þvert á stefnu Sambands ísl.
sveitarfélaga og Sjálfstæðis-
flokksins um kostnaðar- og verka-
skiptingu á þessum vettvangi.
Jafnframt stendur eftir það
samkrull á kostnaðarskiptingu á
framhaldsskólastiginu, sem við
teljum afar óæskilegt og erfitt.
• 2. Engar raunhæfar upplýsing-
ar liggja fyrir um það, hvaða
útgjaldaauka samþykkt frum-
varpsins hefur í för með sér. Að
vísu fylgir kostnaðaráætlun með
frumvarpinu, og í nefndaráliti
meiri hlutans er gerð tilraun til að
meta áhrif frumvarpsins á heild-
arkostnað framhaldsskóla, en í
báðum tilfellum er rennt blint í
sjóinn eins og raunar er viður-
kennt í nefndarálitinu.
Óskað hefur verið álits sveitar-
félaga og þá sérstaklega Reykja-
víkurborgar á kostnaðarákvæðum
frumvarpsins, eins n<i þau munu
verða ef breytingatillögurnar
verða samþykktar, en þær upplýs-
ingar hafa ekki verið lagðar fram í
nefndinni. Ekki hefur heldur verið
lagt fram kostnaðarmat fjárhags-
og hagsýsludeildar né Þjóðhags-
stofnunar þrátt fyrir ítrekaða
beiðni þar um.
Ljóst er þó að full óvissa ríkir
um kostnaðarauka ríkis og sveit-
arfélaga, en slíkt er auðvitað
óviðunandi þegar svo stórt og
umfangsmikið mál er á ferðinni.
• 3. Miðað við það, sem að fram-
an er sagt, og með hliðsjón af
ástandi í skólamálum, sérstaklega
er varðar nemendur, er veruleg
hætta á því, að hér sé verið að
samþykkja löggjöf sem í sjálfu sér
kann að vera góðra gjalda verð, en
hefur það eitt í för með sér að
raska stórlega núverandi kerfi, án
þess að, ríki, sveitarfélög eða
fræðsluyfirvöld hafi nokkur tök á
að framkvæma þau svo viðhlítandi
sé.
• 4. Ágreiningur hefur verið um
framtíð sérskólanna. Samkv.
frumvarpinu og breytingartillög-
um meiri hl. nefndarinnar er ekki
skorið á þann hnút.
Þessi þáttur málsins er þó svo
veigamikill, að ótækt er að af-
greiða þetta frumvarp án þess að
tekin sé ljós og skýr afstaða til
hans og staða sérskólanna ákveðin
í tengslum við stefnumótun á
framhaldsskólanámi.
• 5. Framkvæmd iaganna mun
verða mjög undir því komin,
hvernig reglugerðir verða úr garði
gerðar. Heimildir um setningu
reglugerða eru svo rúmar og vaíd
ráðuneytis þar með svo víðtækt,
að þar getur brugðið til beggja
átta. Það er skoðun undirritaðra,
að þessar heimildir eigi að
þrengja, og setja nánari laga-
ákvæði þar að lútandi.
• 6. Mjög miklar efasemdar hafa
komið fram hjá reyndum skóla-
mönnum um ágæti þeirrar stefnu
að breyta menntaskólum í núver-
andi mynd í framhaldsskóla eða
fjölbrautaskóla.
Þá er ekki dregið úr mikilvægi
verkmenntunar og því að auka veg
hennar, en bent á að þar með megi
ekki um leið draga úr gæðum hins
klassíska bóknáms, eins og líkur
verða til með þessari kerfisbreyt-
ingu.
Vakin hefur verið athygli á því,
að sambærilegt framhaldsskóla-
kerfi, m.a. í Svíþjóð, hefur leitt til
þess, að nemendur séu mun verr
undir háskólanám búnir, og hefur
raunar dregið mjög úr möguleik-
um þeirra til að fá aðgang að
viðurkenndum háskólum.
Af þeim ástæðum, sem að fram-
an eru raktar, og ýmsum öðrum
erum við undirritaðir ekki reiðu-
búnir til að mæla nú með sam-
þykkt frumvarpsins á þessu þingi,
en leggjum til að frumvarpið fái
frekari athugun.
Sú stefna, sem fram kemur í
frumvarpinu um samræmt nám,
Ellert B. Schram.
þar sem fleiri leiðir verða opnaðar
og forðast blindgötur og þar sem
hlutur verknáms er aukinn, er í
rétta átt. Að því leyti erum við
samþykkir frumvarpinu, og við
erum sammála því, að nauðsyn
ber til að setja nýja löggjöf um
framhaldsskólanám hér á landi.
En hér er svo veigamikið og
viðkvæmt mál á ferðinni, sem
úrslitum ræður um gæði náms og
hæfni nemenda til að takast á
hendur frekara nám eða almenn
störf, að ekki má rasa um ráð
fram. Fræðsluyfirvöld og almenn-
Á FUNDI neðri deildar á þriðju-
dag var til umræðu frumvarp
ríkisstjórnarinnar þess efnis, að
beinir samningar verði milli
bænda og rfkisvaldsins um fram-
leiðslu- og sölumál landbúnaðar-
ins. Gert er ráð fyrir, að nefnd
sex manna ákveði afurðaverð til
framleiðenda og verð land-
búnaðarvara f heildsölu og smá-
sölu. Skal stjórn Stéttarsam-
bands bænda skipa tvo menn f
nefndina, Framleiðsluráð land-
búnaðarins einn, en rfkisstjórn
þrjá og skulu þeir jafnframt
gæta hagsmuna neytenda.
Steingrímur Hermannsson
landbúnaðarráðherra sagði, að
ekki hefði náðst samstaða innan
ólafur G. Einarsson.
ingur allur verða að vera samstiga
í ákvörðunum, sem hafa í för með
sér róttækar breytingar, sem
þetta frumvarp kann að leiða til.
Með þetta í huga berum við
fram svofellda"
RÖKSTUDDA DAGSKRÁ:
„Það sem frumvarp þetta þarf
bersýnilega frekari athugunar við,
tekur deildin fyrir næsta mál á
dagskrá.
Alþingi, 9. maí 1979.
Ellert B. Schram,
ólafur G. Einarsson."
ríkisstjórnarinnar um heildar-
endurskoðun Framleiðsluráðslag-
anna, en brýna nauðsyn hefði
borið til að taka þennan þátt út úr,
enda væri það í samræmi við
málefnasamning ríkisstjórnarinn-
ar. Hann sagði að offramleiðslu-
vandamál bænda væri meira en
svo, að þeir gætu einir undir því
risið, enda næmi það 1,3 milljón-
um króna á meðalbú.
Vilmundur Gylfason (A) lagði
áherzlu á, að fulltrúar ríkisins
yrðu eingöngu valdir út frá
sjónarmiði neytenda, en lét í ljós
ótta um, að svo kynni að fara, að
aðeins einn fulltrúi af sex gætti
hagsmuna þeirra.
Pálmi Jónsson (S) lýsti fylgi við
frumvvarpið, enda sagði hann, að
það væri í samræmi við þings-
ályktunartillögu sem hann ásamt
fjölmörgum þringmönnum Sjálf-
stæðisflokksins flyttu, að ríkið
semdi beint við bændur, þótt deila
mætti um það form, sem í frum-
varpinu fælist.
Friðrik Sóphusson (S) taldi
óeðlilegt, að ein stétt framleið-
enda, í þessu tilfelli bændur, næðu
þeim réttindum fram yfir aðra
framleiðendur að geta ákveðið
verðið með slíkum beinum
samningum við ríkið. Hann taldi,
að rétt væri að hafa svipaðan hátt
á um verðákvörðun landbúnaðar-
vara eins og fiskverðsákvörðun og
sagðist vera einn þeirra þing-
manna Sjálfstæðisflokksins, sem
hefði haft fyrirvara um beina
samninga ríkisins og bænda í
tillögum sjálfstæðismanna.
Frumvarpinu var vísað til 2.
umræðu og nefndar.
Lækkun lög-
ræðisaldurs
í GÆR voru tvenn lög samþykkt á
Alþingi. Önnur þeirra fela í sér
fjölgun hæstaréttardómara úr sex
í sjö. Ennfremur er gert ráð fyrir,
að dómendur geti skipt sér í tvo
þriggja manna dóma, sem fjalli
um minniháttar mál í einkarétti.
Þá var samþykkt að lögræðis-
aldur skyldi miðast við 18 ár í stað
20.
gjaldmiðilsins
mörk og eyrir
Heiti
verði
Tillaga Eyjólfs K. Jónssonar o.fl.
felld með 8 atkv. gegn 6
Eyjólfur K. Jónsson. ásamt
tveimur öðrum þingmönnum
efri deildar. Ágústi Einarssyni
og Karli Steinari Guðnasyni,
hefur flutt breytingartillögu á
alþingi um breytt verðgildi
fslenzks gjaldmiðils, þar sem
lagt er til, að heiti gjaldmiðils-
ins verði mörk og eyrir í stað
krónu og eyris. Hér verða rakt-
ir nokkrir kaflar úr ræðu Eyj-
ólfs K. Jónssonar fyrir þessari
breytingartillögu.
Það er með öllu óverjandi að
mínu mati að ætla að fara að
viðhalda danskri kóngahefð í
nafni á mynt lýðveldisins ís-
lands, úr því að á annað borð er
verið að breyta um. Á mynt
hljótum við að taka upp íslenzkt
heiti og þjóðlegt heiti. Þar kem-
ur ýmislegt til álita. Það er hægt
að hugsa sér mörkina og aurana
að sjálfsögðu. Það má líka hugsa
sér skilding eða þá bara hrein-
lega pening. Allt eru þetta
rammíslenzk og forn orð, en
kóróna er að vísu íslenzkt orð, en
bendir til þess tíma,- er við illu
heilli vorum konungsríki og mér
finnst, að það væri langt fyrir
neðan virðingu Alþingis að
ákveða að viðhalda þessu gamla
heiti.
Þó að Seðlabankinn leggi til,
að þessu heiti verði haldið, þá er
það ekkert guðsorð, sem frá
þeirri stofnun kemur. Alþingi á
að ráða þessu en ekki Seðlabank-
inn og sumt í skýrslum og
greinargerðum þeirrar ágætu
stofnunar er nú raunar með
þeim hætti, að það mætti gjarna
skoða það málfar eins og t.d.
þessi nýyrði eins og „peningaleg-
ur sparnaður", sem nú er farið
að tala um í staðinn fyrir „spari-
fé“ eða þá þetta síðasta með
„jákvæða" og „neikvæða" raun-
vexti og allt það.
Ef breytingartillaga okkar
sem er við 1. gr. verður sam-
þykkt, þarf aðeins að fresta
afgreiðslu málsins og annarra
greina, en það er ekkert í vegin-
um með það, tjá mér stjórnar-
sinnar. Við munúm
stjórnarandstæðingar greiða
fyrir öllum afbrigðum og slíku,
en Seðlabankinn mundi þá sjálf-
sagt vilja hafa hönd í bagga með
umorðun annarra greina og
ekkert nema sjálfsagt að svo
yrði. Þess má geta, að það er
auðvitað til verulegra óþæginda
að þurfa að vera með gamal-
krónu og nýkrónu og býður heim
ruglingi og ýmiss konar
erfiðleikum. Þess vegna er
auðvitað miklu betra að taka
upp annað heiti, sem allir skilja,
og þegar talað er um þessa
sálfræði í sambandi við
peningaskipti þá ætti það líka
frekar að vera sálfræðilegt atriði
að það er hreinlega verið að gefa
krónuræfilinn upp á bátinn úr
því að verið er að segja hún sé
gömul, — þá hverfur hún sem
sagt.
Jón Helgason (F) tók fram að
meirihluti fjárhagsnefndar væri
á móti tillögunni. Bragi Sigur-
jónsson (A) sagði, að sér þætti
sem gömlum íslenzkukennara
Eyjólfur K. Jónsson.
mörk og eyrir öllu skemmtilegra
en króna og eyrir en kvaðst þó
ekki myndu greiða því atkvæði.
Tillaga þeirra þremenning-
anna um nafnaskiptin var síðan
felld að viðhöfðu nafnakalli með
8 atkvæðum gegn 6. Já sögðu
Ágúst Einarsson, Bragi Níels-
son, Eyjólfur K. Jónsson,
Guðmundur Karlsson, Karl
Steinar Guðnason og Oddur
Ólafsson.
Nei sögðu Bragi Sigurjónsson,
Geir Gunnarsson, Helgi Seljan,
Jón Helgason, Stefán
Guðmundsson, Soffía
Guðmundsdóttir, Vilhjálmur
Hjálmarsson og Alexander
Stefánsson.
Bændur semji
beint við ríkið