Morgunblaðið - 13.06.1979, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 13. JÚNÍ1979
Axel Kristjánsson
forstjóri — Minning
Axel Kristjánsson var fæddur í
Reykjavík 21. september 1908.
Foreldrar hans voru hjónin
Kristján H. Kristjánsson, múrari,
og kona hans Guðrún Ólafsdóttir.
Próf tók hann frá Iðnskóla
Reykjavíkur 1928 og frá Vél-
skólanum í Reykjavík 1930. Frá
Köbenhavn Maskin-Teknikum
1934. Hann vann fyrst í Kaup-
mannahöfn að ýmsum verkfræði-
störfum 1934-37, en kom þá heim.
Var fyrst kennari við Vélstjóra-
skólann og eftirlitsmaður flugvéla
og ráðunautur Fiskimálanefndar,
en réðst síðan forstjóri Raftækja-
verksmiðjunnar í Hafnarfirði og
hefir gegnt því starfi síðan eða í
40 ár, við ágætan orðstír. Raf-
tækjaverksmiðjan var þá nýstofn-
uð og hefir hann átt þátt í að móta
starfsemi hennar og rekstur allar
götur siðan. Verksmiðjan var þá
nýtekin til starfa og voru fram-
leiddar þar rafmagnseldavélar,
rafmagnsofnar og ýmisleg önnur
heimilistæki, þvottavélar, kæli-
skápar o.fl. Allt var þar um
frumsmíð að ræða, er ekki hafði
verið smíðað hér fyrr. Þurfti því
hagsýni og útsjónarsemi til þess
að koma verksmiðjunni í það horf,
sem hún þurfti að komast í til þess
að hún yrði samkeppnishæf við
útlendar verksmiðjur, bæði hvað
gerð framleiðslunnar snerti og
verðlag. Hefir hvorttveggja reynst
svo vel að staðist hefir samanburð
við hina erlendu keppinauta.
Allan vélbúnað verksmiðjunnar
átti Axel þátt í að móta og einnig
kenndi hann verksmiðjufólkinu að
nota hann. Fengu framleiðsluvör-
ur verksmiðjunnar þegar í upp-
hafi það orð á sig að þær væru
flestum vörum betri, og það fylgdi
þá auðvitað með að flestar hús-
mæður vildu umfram allt fá
Rafha-vörur í eldhús sín. Ýmis
önnur áhugamál átti Axel mörg og
tók þátt í margs konar starfsemi
fjölda félaga og stofnana. Hann
lét sér líka annt um afkomu
starfsmanna sinna margra og þeir
munu líka ófáir sem hann rétti
hjálparhönd þegar á þurfti að
halda, bæði beint og óbeint.
Verkfræðingafélag Islands virti
störf Axels og bauð honum aðild
að félaginu þó hann hefði ekki
verkfræðipróf. Vissi ég að hoiium
þótti vænt um þetta og tók hann
boðinu.
Hann var einnig um nokkur ár í
stjórn Rafha og þótti stjórninni
jafnan mikill fengur að nærveru
hans þar. Hann var einnig í stjórn
Félags íslenskra iðnrekanda, Raf-
orkumálastjórn, formaður Iðn-
lánastjórnar, formaður Tækni-
fræðingafélags íslands o.fl.
Við fráfall Axels er því víða
skarð fyrir skildi og munu margir
sakna hans, því að hann var vel að
sér í sínu starfi, og vann heils
hugar að sínu starfi alla ævi.
Axel var alla tíð meðlimur í
Alþýðuflokknum og fylgdist jafn-
an af áhuga með störfum hans og
tók þátt í þeim.
Axel var tvíkvæntur, var fyrri
kona hans Rósa Erlendsdóttir,
verkamanns í Reykjavík, þau
skildu. Önnur kona hans var
Sigurlaug Arnórsdóttir, verka-
manns í Hafnarfirði Þorvarðs-
sonar, lifir hún mann sinn.
Emil Jónsson.
Hringing til fjarlægrar strand-
ar færði mér þau sorgartíðindi að
vinur minn Axel Kristjánsson
væri dáinn. — Stutt samtal milli
fjarlægra staða breytti glöðu geði
í sorgarhug. Kynni okkar Axels
Kristjánssonar hófust 1956 þegar
ég leitaði samstarfs við hann um
endurskipulagningu æskulýðs- og
íþróttastarfa í Hafnarfirði. Var
hann fús til liðsinnis og frá þeim
tíma var Axel Kristjánsson for-
ystumaður æskufólks Hafnar-
fjarðar og til hinztu stundar.
Hafnfirðingar kveðja nú einn
mesta velgjörðarmann sinn. Oft
hrjúfur maður en með stórt og
gott hjarta. En það eru fleiri en
Hafnfirðingar sem nú syrgja góð-
an dreng. Eg er einn þeirra. Við
Axel áttum samleið á mörgum
sviðum og traustari vin og sam-
starfsmann er erfitt að velja sér.
Spor hans hafa legið svo víða á
farsælli ævi að of langt yrði upp
að telja. Gæfumaður, sem öllum
vildi gott gera, samtímis því sem
hann háði harða lífsbaráttu frá
unga aldri. Vinátta og samstarf
við þennan góða mann hefur verið
mér lærdómsríkt og gott vega-
nesti. Ég veit að margir hafa sömu
sögu að segja. Þessar fáu línur eru
ekki ætlaðar sem minningargrein
heldur fáein kveðjuorð. Fyrir
hönd okkar sem störfuðum við
hlið Axels Kristjánssonar að
æskulýðsmálum Hafnfirðinga vil
ég þakka honum samfylgdina,
samstarfið og trygga vináttu. Þá
vil ég senda frú Sigurlaugu Arn-
órsdóttur og fjölskyldu innileg-
ustu samúðarkveðjur.
Albert Guðmundsson.
Axel Kristjánsson forstjóri Raf-
tækjaverksmiðjunnar í Hafnar-
firði lézt 4. þ.m. sjötugur að aldri.
Hann var tæknifræðingur að
mennt lauk námi frá Iðnskólanum
og Vélstjóraskólanum í Reykjavík
og síðan frá Köbenhavns
Maskin-Teknikum. Axel starfaði í
Kaupmannahöfn á árunum
1934-1937. Hann kom heim árið
1937 og stundaði ýmis störf, m.a.
kennslu, var eftirlitsmaður flug-
véla og ráðunautur Fiskimála-
nefndar. í aprílmánuði 1939 réðst
hann til Raftækjaverksmiðjunnar
sem forstjóri. Því starfi gegndi
hann til dauðadags eða í rúm 40
ár. Var það sæti vel skipað frá
fyrsta degi til hins síðasta.
Þegar skrifað er um Axel, verð-
ur naumast hjá því komist að
minnast á Rafha. Tengslin voru
slík. Enda var hann af mörgum
kenndur við það fyrirtæki.
Árið 1936 var Raftækjaverk-
smiðjan stofnuð, þegar atvinnu-
leysi var hvað mest á Islandi.
Kreppan herjaði á landið. Þeir
sem að þessari félagsstofnun
stóðu, voru nokkrir áhugasamir og
framsýnir brautryðjendur úr hópi
bjartsýnismanna. Lögðu þeir
metnað sinn í að gera sitt til þess
að vinna bug á kreppuástandinu
og böli atvinnuleysisins. Frá þessu
segi ég vegna þess, hversu vel
þessi hugsunargangur féll að
skoðunum Axels. Enda má segja,
að það hafi verið sem rauður
þráður gegnum allt hans starf og
framkomu að vera til hjálpar og
stuðnings, þegar á reyndi. Þetta
var að vísu ekki öllum ljóst vegna
hrjúfa yfirborðsins, en undir
þessu hrjúfa yfirborði sló gott
hjarta.
I sérhverju fyrirtæki þarf meira
en stjórnarmenn, sem hittast
nokkrum sinnum á ári til þess að
ræða málefni þess og marka ein-
hverja meginstefnu í rekstrinum.
Það þarf, ef vel á að ganga,
dugandi forstjóra, sem sinnir
hinni daglegu stjórn með festu og
dugnaði, fylgist vel með og er
þeim eiginleikum gæddur að sjá
dálítið fram í tímann. Raftækja-
verksmiðjan hefur verið svo hepp-
in að hafa haft forstjóra, sem
slíkum eiginleikum var gæddur.
Því er ekki að neita, að Axel var
stundum umdeildur, enda ríkti
aldrei nein lognmolla í kringum
hann. Það kom meira að segja
fyrir á stundum, að það gat
hvesst, en það er eins og oft vill
verða, þegar atorkumenn eiga hlut
að máli.
Þegar til baka er litið og dæmið
gert upp, ætla ég, að það verði
almennt mál manna, að Axel hafi
verið sú manngerð, sem óhætt var
að bera traust til í hvívetna.
Ég hef verið svo lánsamur að
eiga Axel að vin og samstarfs-
manni í rúmlega 40 ár. Traustari
og heilsteyptari vin get eg ekki
hugsað mér. Hann var maður, sem
talaði tæpitungulaust um hlutina,
var fljótur að átta sig á kostum og
löstum. „Sá er vinur, er til vamms
segir,“ segir máltækið.
Það er gaman að láta hugann
reika og draga fram svipmyndir
frá liðnum árum. Það er margs að
minnast og margs að þakka. Eitt
af því, sem sjaldan verður full-
þakkað, er það að hafa eignazt
traustan og tryggan samferða-
mann. En nú er skarð fyrir skildi,
tómarúm, sem ekki verður fyllt,
þegar maður er sviptur svo nánum
vini.
Axel var tvíkvæntur. Með fyrri
konu sinni, Rósu Erlendsdóttur,
átti hann 4 börn, og eru 3 þeirra á
lífi. Með seinni konu sinni, Sigur-
laugu Arnórsdóttur, átti hann 4
börn.
Aðstandendum öllum sendum
við hjónin innilegar
samúðarkveðj ur.
Guðmundur Árnason.
Þeim fjölgar samfylgdarmönn-
unum, sem sigla sínu fari austur
af sól og mána. Axel Kristjánsson,
forstjóri Raftækjaverksmiðjunnar
í Hafnarfirði, hefur nú tekið land
„hinsvegar við feigðarfjörðinn".
Tregablandinn söknuður leggst
að — meðan vík er milli vina. En
jafnframt er munað að „gösugri"
er það og „grænni jörðin".
Axel varð bráðkvaddur á
heimili sínu á annan dag hvíta-
sunnu þ. 4. júní s.l. á sjötugasta og
fyrsta aldursári.
Sú ráðstöfun, að andlát hans
bar að í gróandanum, í faðmi
skylduliðs en fullri starfsönn,
sýnist falla vel að skapgerð Axels.
Stórbrotnum atorkumanni, sem
honum, hefði orðið þungbær
önnur skipan. Axel fékk að vera
hann sjálfur þar til yfir lauk, þótt
hann hafi kennt sjúkleika um
árabil og tvívegis verið í sjúkra-
húsi skamman tíma.
Ljóst er að erfðir þær, er Axel
hlaut, voru mikilvægar og nauð-
syn framsæknum umbótamanni;
líkamlegt atgerfi, frjó hugsun ,
rausn og góðvild. Og Axel ávaxtaði
sitt pund. Hann átti mikinn
frændgarð, og kunn var umhyggja
hans og ræktarsemi. Minnis- og
eftirbreytniverð er hvern sess
móðurminningin hafði í hugskoti
Axels. Tilfinningar hans voru þær
sömu og hjá próf. Sigurði Nordal
er hann segir um konuna sem
móður: „Það er ekki ofgert að
varpa dýrð himinsins yfir móður-
ina — að varpa dýrð móðurinnar
upp á meðal stjarnanna." Kendir
þessar hafa mótast með honum
ungum. þroskast og eflst er á
ævina leið, — er hann varð sjálfur
faðir, — en alltaf til sömu áttar.
Trúmaður var Axel Kristjáns-
son, en bar ekki á torg, fremur en
aðrar helgar tilfinningar. Bóngóð-
ur, ráðhollur og ráðsnjall var
hann, og gott var að eiga hann að
vini. Get ég þar trútt um talað.
Fyrir nærri fjórum áratugum,
skömmu eftir að Axel hóf störf
hér í Hafnarfirði, áttum við fyrst
tal saman. Þau kynni hafa vaxið
og þróast til vináttutengsla, vegna
þess eiginleika í skaphöfn hans,
sem svo grunnt var á þegar á
reyndi, en það var drenglyndið.
Axel Krisjánsson var mikill
vexti, kröfuharður og skylduræk-
inn afkastamaður, lundin mikil og
heit, einarður og heill. Framkoma
og orðfar, sem annað í fari hans,
mikilúðlegt, gat verið allkuldalegt,
en líka blítt, hjálpandi og hugg-
andi. Sjaldan var því siðastnefnda
á loft haldið og aldrei af honum
sjálfum, enda var honum það
ógeðfellt og andstætt lífsskoðun
hans.
Félagsmaður var Axel traustur
og komu þar fram á margvíslegan
hátt sterkustu þættir skapgerðar
hans, en jafnan til vegsauka
markmiðum félagsskaparins.
Nutu þessa mörg samtök hér í
Hafnarfirði og víðar. Þekkjum við
frímúrarar þetta vel, metum
mikils og þökkum einlæglega.
Telja má það mikla giftu að
veita elskunni aðgang að lífi sínu.
En þeir, sem það gera, taka á sig
mikla áhættu, leggja oft í tvísýnu.
t
Moöir min,
HERDÍS GUDMUNDSDÓTTIR
frá Sauðhúsum,
Dalasýslu,
andaöist í Sjúkrahúsinu á Selfossi 11. júní.
Fyrir hönd vandamanna.
Hugborg Benediktsdóttír.
t
Litli drengurinn okkar,
GUÐJÓN FINNUR,
lézt í Landakotsspítala 9. júní.
Útförin fer fram frá Fossvogskirkju, 15. júní kl. 10.30.
Ásta Benediktsdóttir,
Haraldur Guójón Samúelsson.
t
Utför bróður míns,
JAKOBS EINARS SIGURÐSSONAR,
Grandavegí 39 b,
fer fram frá Fossvogskirkju, fimmtudaginn 14. júní kl. 13.30. Blóm
vinsamlega afþökkuö.
Jóhann Sigurðsson
frá Vogi.
t
Útför systur okkar,
KRISTÍNAR EGILSDÓTTUR,
Nökkvavogi 6,
fer fram frá Fossvogskirkju, fimmtudaginn 14. júní kl. 3.
Sigurjón Egilsson,
Gunnbjörn Egilsson,
Jóhannes Egilsson.
t
Móöir okkar,
ÓSK JÓNASDÓTTIR,
Lambastööum,
veröur jarösungin frá Álftaneskirkju, Mýrum, laugardaginn 16. júní
kl. 14.00.
Ferö veröur frá B.S.Í. kl. 9.
Dætur hinnar látnu.
t
Þökkum innilega auösýnda samúö viö andlát og útför,
HERDÍSAR JÓNSDÓTTUR.
Bjarni Sigurösson,
Áslaug Guöbrandsdóttir, örn Bjarnason,
Herdís Birna Arnardóttir, Guðbrandur Örn Arnarson,
Edda Björk Arnardóttir, Guömundur Jóhann Olgeirsson.
H.f. Raftækjaverksmiöjan Hafnarfiröi og
Verzlun Rafha Austurveri, Reykjavík
verða lokaðar
vegna jaröarfarar
AXELS KRISTJÁNSSONAR,
forstjóra
í dag miövikudaginn 13. júní n.k. frá kl. 12.
H.F. Raftækjaverksmiðjan.