Morgunblaðið - 13.06.1979, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 13. JÚNÍ1979 2 3
Að veita kærleikanum brautar-
gengi hefur mörgum reynst
hættuspil, en þeir hafa líka verið
stoð og stytta að framvindu góð-
leikans í mannheimi. Gagnstætt
þessu vinnur sá, sem aðeins ann
eigin öryggi, hann á ef til vill
minna á hættu, en óhultur verður
aldrei sá er með öllu byggir
elskunni út.
Framtak athafnamannsins, þótt
stefni markvisst til mannbætandi
áhrifa, er og háð þessari áhættu.
Þess má því vænta að misjafnlega
tiltakist, stundum vel og stundum
miður vel, en sé þokast í rétta átt,
götuna fram, er vel farið. Og með
fullvissu um að lokasigurinn verði
sigur kærleikans, hefur Axel
Kristjánsson af karlmannlegum
ötulleik verið maður áhættunnar í
lífi sínu, byggt upp og borið stein
úr götunni svo greiðfærari væri
öðrum.
Kynni mín af Axel Kristjáns-
syni um áratugi og náið samstarf
hafa sannfært mig um, að hann
leitaðist við að vinna og lifa eftir
anda þessara orða A. Lincolns:
„Þafl er ekki skylt afl ég vinnl sigra, en ég
er skyldugur a6 vera sannur. Það er ekki
skylt aÖ mér heppnist œvinlega, en mér er
skylt að íylgja því ljósi, sem lýsir mér hið
innra...“
Blessuð sé minning Axels
Kristjánssonar. Guð minn, lát þitt
eilífa ljós lýsa honum nú og
ævinlega.
Aðstandendum öllum og vensla-
fólki vottast innileg samúð.
Sigurg. Guðmundsson.
Kveðja frá
Fimleikafélagi
Hafnarfjarðar
Á annan dag hvítasunnu barst
okkur sú harmafregn, að formað-
ur félagsins, Axel Kristjánsson,
forstjóri, hefði látizt skyndilega
um miðjan daginn. Með honum er
fallinn í valinn sá félagi okkar,
sem sett hefur hvað mestan svip á
framkvæmdir og uppbyggingu
félagsins s.l. hálfan annan áratug.
Þessi fregn var sem reiðarslag
því það var svo skammt um liðið
síðan við sátum saman stjórnar-
fund og ræddum ýmis stórmál
félagsins vegna framkvæmda í
Kaplakrika. Á þessum fundi
greindi Axel frá að niðurstaða
væri fengin í lóðamálum Kapla-
krikasvæðisins og einnig varðandi
byggingu áhorfendastúku við
grasvöllinn í Kaplakrika, en þess-
ar upplýsingar hefðu komið fram
á fundi sem fulltrúar FH áttu með
bæjarstjórn Hafnarfjarðar og
greinilegt var að þær vöktu Axel
mikla ánægju, því þetta var lausn
á miklu hjartansmáli hans og
félagsins.
Á aðalfundi FH í maí s.l. féllst
Axel á að taka að sér formennsku
eitt ár í viðbót, en lagði jafnframt
ríka áherzlu á að tíminn væri
notaður til að finna formannsefni
sem menn gætu sætt sig við. Hann
gerði þetta fyrir sérstaka þrá-
beiðni félaga sinna sem fannst alls
ekki gerlegt að formannaskipti
yrðu á stórafmælisári, en FH
verður 50 ára 15. október næst-
komandi.
Árið 1964 varð Axel Kristjáns-
son við beiðni nokkurra félaga í
FH að taka við formennsku í
félaginu. Hann varð við því með
þeim skilmálum að hið félagslega
starf færi að mestu fram í íþrótta-
deildum félagsins, en verkefni
hans og aðalstjórnar yrði sam-
ræming verkefna og uppbygging
íþróttasvæðis félagsins.
Eins og sjá má á íþróttasvæði
félagsins í Kaplakrika er þar
hugsað til langrar framtíðar, hvað
varðar aðstöðu til hinna ýmsu
íþróttaiðkana, enda hefur stór-
hugur og festa einkennt alla
stjórnun framkvæmda.
Þeir sem bezt þekkja til hafn-
firzkrar íþróttasögu vita að þegar
um 1940 er áhrifa Axels Kristj-
ánssonar farið að gæta til góðs
fyrir íþróttastarfið í bænum og
má þar nefna hina frægu
RAFHA-keppni í knattspyrnu
milli FH og Hauka, sem hann átti
verulega hlutdeild í að koma á
vegna áhuga síns á knattspyrnu.
Upp úr 1950 átti Axel enn á ný
hlutdeild í að styrkja og endur-
bæta alla aðstöðu knattspyrnu-
manna og iðkenda í Hafnarfirði,
sem formaður Knattspyrnuráðs
Hafnarfjarðar á hinu svokallaða
„Blómaskeiði knattspyrnunnar í
Hafnarfirði."
Þegar litið er yfir æviferil
manna kemur oft upp sú hugsun:
Hvað var verðmætast í æviferlin-
um? — Var það brauðstritið eða
voru það athafnirnar að loknum
ströngum og erilsömum starfs-
degi, sem ber hæst í minningunni
um manninn?
Það hlýtur að vera mjög erfitt
fyrir þá sem ekki þekkja störfin að
meta hvað þau eru tímafrek og
vandasöm, en aftur á móti virðist
vera auðvelt fyrir hvern sem er að
sjá hvað eftir stendur, þegar leik
eða starfi er lokið.
Fimleikafélag Hafnarfjarðar
mun njóta þess um alla framtíð að
hafa borið gæfu til að eiga að
formanni merkan atorkumann,
sem kunni þá list að hugsa hátt til
framtíðarinnar, en jafnframt að
hafa þau bönd á öllum gerðum
dagsins að þáer gætu verkað sem
traustur og óbifanlegur grundvöll-
ur, sem staðizt gæti kröfur síðari
tíma.
Við í aðalstjórn FH, sem áttum
mest samskipti við Axel, erum
innilega þakklátir fyrir þau áhrif
og skólun sem fólst í því að vera
með honum í því að taka ákvarð-
anir um hinar ýmsu framkvæmdir
og hvernig standa ætti að hinum
ýmsu samningaaðgerðum fyrir
félagið, þar sem helzta mottóið
var: 1,Lofið aðeins því sem þið
getið staðið við.“
I huga okkar er þakklæti, virð-
ing og eftirsjá eftir góðum manni
og félaga. Skarð hans verður
vandfyllt. Blessuð sé minning
Axels Kristjánssonar.
Félagið sendir eftirlifandi eigin-
konu hans, Sigurlaugu Arnórs-
dóttur, börnum og öðrum ástvin-
um innilegustu samúðarkveðjur.
Sigurður B. Gröndal
rithöfundur - Minning
Fæddur 3. nóvember 1903.
Dáinn 6. júní 1979.
Sigurður B. Gröndal er látinn.
Mig setti hljóðan er ég frétti þá
helfregn, þó svo að ég mátti vita
að hverju dró, því hann var búinn
að vera rúmliggjandi illa þjáður
mestan hluta vetrarins. Hann
fæddist á Ólafsvík, var sonur
merkishjónanna Sigurlaugar Guð-
mundsdóttur og Benedikts
Gröndal Þorvaldssonar skóla-
stjóra á Ólafsvík og síðar bæjar-
fógetaskrifara í Reykjavík. Stofn-
unin vex og frá góðum stofni
dafnar greinarnar og það var gæfa
Sigurðar og vera borinn af traust-
um meiðum. Sigurður B. Gröndal
lærði ungur gosdrykkja- og aldin-
safafræði í Reykjavík. Hann gerð-
ist árið 1925 meðeigandi í gos-
drykkjaverksmiðjunni KALDÁ en
árið 1927 seldi hann og félagar
hans verksmiðjuna fyrirtækinu
NÓA h.f. og vann eftir það við
ýmis verzlunarstörf fram til árs-
ins 1932, en það ár gerðist hann
yfirframleiðslumaður á Hótel
Borg, en áður hafði hann stundað
nám í framleiðslu á Hótel íslandi.
Á Hótel Borg starfaði Sigurður til
ársins 1943 um vorið, en þá hóf
hann störf í Hótel Valhöll á
Þingvöllum, og vann hann þar á
hverju sumri þar til fyrir rúmum
sextán árum, og þá lengsUaf sem
hótelstjóri. Á vetrum vann hann
svo við framleiðslustörf í Reykja-
vík, þar til hann hóf störf við
Matsveina- og veitingaþjónaskól-
ann, sem nú heitir Hótel- og
veitingaskóli íslands. Fyrst í stað
rak Sigurður mötuneyti í húsa-
kynnum skólans, ýmist sjálfur eða
á vegum skólanefndar skólans, en
þegar skólinn tók til starfa 1955
var Sigurður Gröndal skipaður
yfirkennari skólans og jafnframt
aðalframleiðslukennari. Þegar
skólastjórinn, Tryggvi Þorfinns-
son, féll frá í blóma lífsins var
Sigurður settur skólastjóri um
skeið. Áður en skólinn tók til
starfa, eða siðast á árinu 1949,
skipaði þáverandi samgönguráð-
herra Sigurð formann skólanefnd-
ar og sat hann í skólanefnd til
ársins 1958. Sigurður lét sig miklu
varða félagsmál stéttar sinnar og
vann heill og ótrauður að þeim
málum allt til enda starfsdags
síns. Hann var í stjórn innan
samtaka matreiðslu- og fram-
leiðslumanna í 10 ár, þar af
formaður í 5 ár. Hann var fyrst
kosinn formaður árið 1933. Hann
var lengi formaður prófnefndar í
framleiðsluiðn og mótaði störf
hennar svo vel að enn í dag er
unnið að mestu eftir þeim reglum
sem hann bjó nefndinni. í félags-
málastarfi sínu var hann rögg-
samur, tillögugóður og fylginn sér.
Sem prófnefndarmaður og síðar
kennari og skólastjóri var hann
strangur en hollur ráðgjafi þeim
mörgu sem nutu lærdóms hans og
kennslu.
Það vár Sigurði mikið kappsmál
alla tíð, að skólinn gæti á sem
fyllstan hátt rækt það hlutverk
sitt að mennta sem færasta menn
í þessum greinum. Enginn veit ég
um sem unnað hefur iðn sinni í
verki betur, virðing hans og metn-
aður fyrir starfl sínu var hans
stóri aðall. Hann lagði gjörfa hönd
á plóginn til ræktunar á líít
plægðum akri íslenzkra veitinga-
mála og háði oft harða baráttu
málefnum sínum til framdráttar,
og þeir sem bezt til þekkja þar,
vita nú að þar var vel og trúlega
unnið, þótt oft hafi gleymst að
þakka honum sem skyldi. Það var
gifta skólans, að hann skyldi fá að
njóta hinna ágætu starfskrafta
Sigurðar B. Gröndals, allt frá
fyrstu tíð og þar til hann hætti
störfum fyrir aldursakir. Sem vott
þakklætis og virðingar fyrir störf
sín að félagsmálum var Sigurður á
árinu 1964 gerður að heiðursfélaga
í Féiagi framleiðslumanna, var
hann sá fyrsti er þann sóma hlaut.
Efast ekki nokkur um, að hann
var vel að þeim heiðri komirin.
Það var mér undirrituðum ung-
um og lítt reyndum manni sem
nýlokið hafði námi i framleiðslu
mikið gæfuspor að fá að starfa
undir hans handleiðslu í Hótel
Valhöll á Þingvöllum sumarið
1949. Það voru dagar náms og
þroska, þar sem ég lærði að meta
gildi háttvísinnar í umgengni við
aðra, lærði að meta mannlífið,
kosti þess og galla svo fjölbreyti-
legir sem þeir eru. Sigurður B.
Gröndal var einstakur hótelstjóri,
hafði reisn fagmannsins í hendi
sér og fékk virðingu allra sem
hans nutu. Hann var sannkallaður
vormaður íslands. Um haustið
þegar störfum var lokið í Hótel
Valhöll, sagði ég Sigurði að ég
hefði lært meir í iðn minni á þrem
mánuðum undir hans umsjón en
öll þau þrjú ár sem hið lögbundna
nám mitt tók, en það mátti hann
ekki heyra, svo dulur var hann um
kosti sína. Hann hafði markað
djúp spor í huga mínum og gjörð-
um og þau verða ekki af mér máð
á meðan ég er og verð. Sigurður
hafði glaðlegt of fagurt yfirbragð,
hann var þó fyrst og fremst hinn
hugumstóri hjartaprúði drengur,
maður ríkra skapsmuna og til-
finninga, sem vildi gjöra rétt og
þoldi eigi órétt.
Sigurður varð aldrei ríkur af
veraldlegum auði, en hann átti
samt gull og gersemar, það var
fjölskylda hans, kona hans og
börn. Það var mikill gæfudagur í
lífi Sigurðar B. Gröndals 15.
nóvember 1924. Þá giftist hann
eftirlifandi konu sinni Mikkelínu
Maríu Sveinsdóttur Árnasonar
bónda og búfræðings á Hvilft í
Önundarfirði, síðar á Flateyri.
Eignuðust þau sjö börn, sem öll
eru á lífi og uppkomin. Þau eru:
Benedikt utanríkisráðherra,
kvæntur Heidi Jeager, Sigurlaug,
gift Arent Claessen. Séra Halldór,
prestur í Grensásprestakalli í
Reykjavík, kvæntur Ingveldi Lúð-
víksdóttur. Ragnar sölumaður,
kvæntur Ingu Hjartardóttur.
Þórir verzlunarmaður búsettur í
Bandaríkjunum, kvæntur Erlu
Ólafsson. Ragnheiður, gift Birgi
Þorgilssyni deildarstjóra hjá
Flugleiðum. Gylfi ritstjóri Sam-
vinnunnar, kvæntur Þórunni
Tómasdóttur.
Að framantöldu má sjá hvílika
gæfu þau hjónin höfðu skapað sér
með tilkomu slíks barnahóps,
enda var virðing og samelska
þeirra til hvors annars brotalaus
alla tíð. Sigurður ritaði mikið í
blöð og tímarit um hin óskyldustu
málefni, enda ritfær vel og ágætt
skáld. Eftir Sigurð B. Gröndal
hafa komið út þessar bækur:
Glettur, ljóð, 1929, Bárujárn, smá-
sögur, 1932. Opnir gluggar,
smásögur, 1935. Skriftir
Heiðingjans, ljóð, 1938. Svart vesti
við kjólinn, smásögur 1945.
Fágaður og svipmikill listamaður
í starfi og leik er hér kvaddur með
hlýhug og þakklæti fyrir þá alúð
sem hann lagði í störf sín, iðn
sinni til framdráttar. Eftirlifandi
eiginkonu Sigurðar, Mikkelínu
Maríu, börnum hans og öllum
öðrum ástvinum votta ég innileg-
ustu samúð. Megi Drottinn leggja
þeim líkn með þraut.
Símon Sigurjónsson.
Nú hönd mér réttu, herra
svo hjartafl verfli rótt
nú lækkar óflum ljómlnn,
ok líður stundin ótt.
Ber mig nær draumsins brunnum
bjarta sumarnótt.
(Sig. B. Gröndai.)
Liðinn er dagurinn hans Sigurðar
B. Gröndal. Hann sveif inn í
bjarta sumarnóttina hinn 6. júní
s.l. eftir langa sjúkrahúsvist.
Dagurinn var orðinn nokkuð
langur, en hann skildi eftir sig
marga bautasteina, sem þjóð hans
fær nú að njóta. Sigurður B.
Gröndal fæddist í Ólafsvík 3.
nóvember 1903, sonur Benedikts
Þorvaldssonar Gröndal bæjar-
fógetaskrifara í Reykjavík og
konu hans Sigurlaugar
Guðmundsdóttur. Hann ólst upp í
föðurhúsum, en var nokkurn tíma
hjá sera Bjarna Símonarsyni á
Brjánslæk. Hjá séra Bjarna lærði
hann, og varð það nám hans
undirstaða fyrir lífið. Hann mun
hafa ætlað sér lengra á náms-
brautinni, en örlögin leyfðu það
ekki.
Tilviljun réð því, að Sigurður
hóf framreiðslunám á Hótel Is-
landi og varð einn af frumherjum
okkar Islendinga í þeirri grein.
Vann hann mikið að þv að hefja
veitingastarfsemina upp í þjóð-
félaginu. Hann varð yfirþjónn á
Hótel Borg frá 1930 til 1950. Hann
var fyrsti formaður skólanefdar
Matsveina- og veitingaþjónaskóla
Islands, yfirkennari hans um ára-
bil og settur skólastjóri í tvö ár
áður en hann lét af störfum vegna
aldurs. Sigurður var í stjórn
Félags framreiðslumanna um
margra ára skeið og formaður
þess um tíma. Hann var heiðursfé-
lagi þess félags. Formaður próf-
nefndar í framreiðslu var hann
1949—1958. Sigurður var yfir-
þjónn við konungskomurnar 1936
og 1938 og ferðaðist þá um landið
með þeirri fríðu fylkingu.
Þessi stutti úrdráttur úr sögu
Sigurðar segir sitt. Hann lét ekki
deigan síga í starfi sínu enda
samviskusamur með afbrigðum og
virtur mjög af sínum samferða-
mönnum og nemendum.
Sigurður kvæntist 1924 eftirlif-
andi konu sinni Mikkelínu Maríu
Sveinsdóttur.
Foreldrar hennar voru Sveinn
Árnason búfræðingur og Rann-
veig Hálfdánardóttir frá Hvilft í
Önunarfirði. Sigurði og Línu varð
sjö barna auðið. Þau eru: Benedikt
utanríkisráðherra, kvæntur Heide
Jeager, Sigurlaug, gift Arent
Claessen forstjóra, Halldór
sóknarprestur, kvæntur Ingveldi
Lúðvigsdóttur, Ragnar sölumaður,
kvæntur Ingu Hjartardóttur, Þór-
ir forstjóri, kvæntur Erlu Ölafs-
dóttur, Ragnheiður, gift Birgi
Þorgilssyni fulltrúa, og Gylfi rit-
höfundur, kvæntur Þórönnu
Tómasdóttur. Barnabörn eru orð-
in 20 og barnabarnabörnin 12.
Eins og sjá má af þessari upp-
talningu er það ekki lítið, sem
þessi hjón hafa gefið þjóð sinni.
Sigurður lét sér ekki nægja að ala
upp þennan stóra og glæsilega
barnahóp. Hann skrifaði sjö
bækur. Hvernig hann fór að því
munu fæstir trúa. Þau ár, sem
hann vann á Hótel Borg frá 1930
fram undir 1950, var vinnudagur-
inn frá klukkan 11 á morgnana
fram til miðnættis og stundum
mun lengri. Sumarfri voru engin á
þessum árum. Þegar Sigurður
kom heim upp úr miðnætti, settist
hann niður við skrifborðið sitt,
sem stóð í einu horninu á stofunni.
Þar var konan búin að koma fyrir
kaffikönnu og bolla. Sat hann þar
við skriftir fram á morgun, svo
svefntíminn var ekki langur.
Bækur Sigurðar eru: Glettur, ljóð,
Bárujárn, smásögur, Opnir flugg-
ar, smásögur, Skriftir heiðingjans,
ljóð, Svart vesti við kjólinn,
smásögur, Dansað í björtu, saga,
og Eldvagninn, skáldsaga.
Ekki er hægt að ljúka þessum
fátæklegu línum án þess að
minnast á lífsförunaut Sigurðar,
hana Línu. Það segir sig sjálft, að
lífsgangan hefur ekki alltaf verð
dans á rósum hjá þessum hjónum,
með sinn stóra og glæsilega
barnahóp. Hversdagserfiðleikarn-
ir hafa sagt til sín og ekki voru
rithöfundarlaunin hátt metin á
þessum árum. Starfsdagur Sigurð-
ar var mjög langur eins og áður er
getið og uppeldisstörfin munu
hafa að mestu lent á húsmóður-
inni. Þar stóð hún líka eins og
klettur og lét aldrei bilbug á sér
finna. Við eftirlifandi systkini
Línu, mágur og mágkonur,
sendum henni og hennar stóru
fjölskyldu okkar innilegustu
samúðarkveðjur við fráfall mikils
manns.
Eitt kvæða Sigurðar, sem heitir
„Minni látins vinar“, endar svona.
Jarðneskt líf
er lítill tími
af lífi ódauðlegs
eilffðarblóms.
Megi björtu sumarnæturnar
bera ódauðlega eilífðarblómið
hans til sólarlanda Alföður. Þjóð-
in þakkar honum þau fögru blóm
er hann sáði handa henni. Þeim
bið ég blessunar Guðs.
Karl Sveinsson.
Afmœlis- og
minningar-
greinar
ATIIYGLI skal vakin á því, að
afmælis- og minningargreinar
verða aö berast blaðinu með
góðum fyrirvara. Þannig verð-
ur grein, sem birtast á í mið-
vikudagsblaði, að berast í síð-
asta lagi íyrir hádegi á mánu-
dag og hliðstætt með greinar
aðra daga. Greinar mega ekki
vera í sendibréfsformi eða
bundnu máli. Þær þurfa að
vera vélritaðar og með góðu
línubili.