Morgunblaðið - 11.11.1979, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 11. NÓVEMBER 1979
61
En hvers vegna í ósköpunum
var svo vinsæll stjórnmála-
maður látinn víkja úr ráðherra-
stól og gerður að óbreyttum
þingmanni? Ástæðan gæti verið
eftirfarandi: Gro Harlem
Brundtland hefur enga reynslu
af hinum almennu störfum Stór-
þingsins því að þar hefur hún
aðeins starfað sem ráðherra.
Norskir fjölmiðlar hafa skilið
þessa breytingu þannig, að Gro
Harlem Brundtiand hafi nú ver-
ið sett í „forsætisráðherraskóla“.
I haust var talað um að hún yrði
formaður þingflokks Verka-
mannaflokksins, en þegar
Tryggve Bratteli lagði áherzlu á
að halda því embætti var hún
gerð að ritara í þingflokknum.
Reiulf Stenn, formaður Verka-
mannaflokksins, var við myndun
síðustu ríkisstjórnar gerður að
viðskiptaráðherra, en einnig er
hann formaður í utanríkismála-
nefnd Stórþingsins, sem er mik-
ilvægt embætti innan þingsins.
Gefið var í skyn að Gro Herlem
Brundtland tæki við þessu emb-
ætti, en svo varð ekki, hún er
„bara“ óbreyttur þingmaður.
Gro Harlem Brundtland hefur
sjálf þetta að segja um þessa
þróun mála: — Eg hef lengi
verið þeirrar skoðunar, að ég
skyldi á sínum tíma taka sæti
mitt í Stórþinginu til að fá þá
reynslu, sem störfin þar gefa. Eg
var kosin á þing 1977 og að
sjálfsögðu er það nauðsynlegt að
starfa á þinginu einhvern hluta
fjögurra ára kjörtímabils.
Hún er einnig spurð, hvort
hún hafi ekki verið lækkuð í tign
með því að verða nú óbreyttur
þingmaður: — Þetta er villandi
spurning vegna þess að við
verðum líka að hugsa um að
forysta flokksins eigi fulltrúa á
þeim sviðum stjórnmálanna,
sem oftast eru í sviðsljósinu, en
ekki aðeins í ráðherrastólunum.
Það var þess vegna eðlilegt
þegar Eiulf Stee, formaður
flokksins, tók sæti í ríkisstjórn-
inni, að ég flytti mig þá um set
og tæki sæti mitt í Stórþinginu.
í sjálfu sér hefði það ekki verið
óframkvæmanlegt að öll stjórn
flokksins gegndi ráðherradómi
en þó hefur það augljóslega
sínar veiku hliðar, segir Gro
Harlem.
Meðal stjórnmálamanna hefur
þeirri spurningu verið varpað
fram hvort Gro Harlem Brundt-
land sé forsætisráðherraefni
Verkamannaflokksins. Niður-
staðan er þessi:
Stuðningsmenn hennar í
Verkamannaflokknum halda því
fram, að með þessum undirbún-
ingi verði Gro Harlem Brundt-
land tilbúin að verða forsætis-
ráðherra þegar þar að kemur.
Andstæðingar hennar í flokkn-
um halda því hins vegar fram að
með því að hún sé nú orðinn
óbreyttur þingmaður sé hún í
raun orðin áhrifalaus í flokknum
og muni ekki í framtíðinni hafa
nauðsynleg völd innan flokksins
til að taka við forsætisráðherra-
embættinu.
Brundtland-hjónin og börnin fjögur fara þegar þau mögulega geta
í siglingu á bát sínum í norska sker jagarðinum.
Hún var valin á þing árið 1977,
en sæti hennar hefur nær allan
tímann verið setið af varaþing-
manni. Hún er einnig varafor-
maður í Verkamannaflokknum
og til þess að fá sem víðtækasta
reynslu hefur flokksforystan
ákveðið að hún skuli sitja á þingi
um stund.
í ráðherrastólnum á norska Stórþinginu siðastliðinn vetur. Við
hlið Gro Harlem Brundtland er Rolf Hansen, sem í haust lét af
embætti varnarmálaráðherra og varð umhverfismálaráðherra, en
þeirri stöðu gegndi Gro Harlem áður.
Ótrúlega skjótur frami,
en skiptar skoðanir um
ágœti og styrk frúarinnar
barna móðir. Hún býr á Bygdö í
Ósló, sem er eitt aldýrasta og
eftirsóttasta „hverfi" borgarinn-
ar. Vegna hressilegs yfirbragðs
og kjarnyrtra svara hefur hún
iðulega verið kölluð „kjaftakell-
ingin frá Bygdö“. Maður hennar
er sérfræðingur við utanríkis-
málastofnun ríkisins og tekur
einnig virkan þátt í starfsemi
Hægri flokksins, en einskorðar
sig við bæjarmálefni. Gárung-
arnir hafa því haft á orði að ekki
vanti umræðuefni þegar fjöl-
skyldan Harlem Brundtland er
saman komin við morgunverðar-
borðið og stjórnmálin eru til
umræðu.
Þegar frúin fyrst fór að taka
þátt í stjórnmálum fyrir alvöru í
Noregi leið ekki á löngu þar til
hún var komin í sviðsljósið. Sem
umhverfismálaráðherra var hún
óhrædd við að taka ákvarðanir
og stóð fast á sínu. Því er oft
haldið fram, að það sé ekki
ráðherra, sem stjórni í ráðuneyt-
inu, heldur embættismennirnir.
Þessu var alls ekki svona farið í
umhverfismálaráðuneytinu með
Gro Harlem Brundtland sem
æðsta yfirmann. Sagt var að hin
minnsta ákvörðun væri ekki
tekin nema hún legði blessun
sína yfir hana, hún stjórnaði
embættismönnunum með harðri
húsbóndahendi.
Umhverfismálaráðherrann
lenti fljótlega í illdeilum við
iðnaðarráðuneytið vegna stefnu-
mótunar í virkjunarfram-
kvæmdum í norskum ám. Stefna
hennar var mjög hörð og lítt
sveigjanleg, t.d. beitti hún sér af
hörku gegn því að hróflað væri
við ákveðnum vatnsföllum. Hún
hefur barizt fyrir því að Harð-
angursheiðin yrði gerð að þjóð-
garði og uppbyggingu olíusvæð-
isins í Norðursjónum hefur hún
gagnrýnt mjög, einkanlega
vegna öryggisaðbúnaðar og
ónógra mengunarvarna.
Það síðastnefnda er ástæðan
fyrir deilum hennar og Bjart-
mars Gjerde olíu- og orkumála-
ráðherra Noregs. Sumir hafa
jafnvel haldið því fram, að Gro
Harlem hafi verið sett af sem
umhverfismálaráðherra vegna
þess að hún gat ekki unnið með
Gjerde. Ósamkomulagið á milli
þeirra kom niður á stefnumótun-
inni í orku- og olíumálefnum og
sagt er að Gjerde hafi krafizt
þess að frúin viki úr ráðherra-
stól sínum. Reyndar hefur ósam
komulagið í Verkamannaflokkn-
um lengi verið öllum augljóst og
ástandið vægast vandræðalegt á
köflum er ráðherrar flokksins
hafa sem mest deilt sín á milli.
Ung, lifleg og mikill áhuga-
maður um íþróttir og útivist.
Þannig kemur Gro Harlem
Brundtland þúsundum landa
sinna fyrir sjónir og þessi atriði
hafa gert hana mjög vinsæla í
Noregi. (Myndir Aftenposten).
Reiulf Steen, formaður Verkamannaflokksins, og Gro Harlem
Brundtland, varaformaður flokksins, hafa skipt um hlutverk.
Hann er setztur í ráðherrastól, hún hefur tekið sæti sitt á
Stórþinginu.
ÞEIR ERU margir, sem þegar hafa bent á Gro Harlem
Brundtland sem arftaka Oddvars Nordlis í embætti
forsætisráðherra í Noregi. Hún yrði þá fyrsta konan til
að gegna þessu embætti þar í landi, en á þessu stigi eru
engin þau teikn á lofti, sem benda til, að Nordli þóknist
að segja af sér á næstunni eða þær aðstæður skapist,
að hann verði að láta af embætti. Á fáum árum hefur
Gro Harlem Brundtland unnið sig úr því að vera
algjörlega óþekkt á stjórnmálasviðinu upp í það að
vera nú orðin einn af risum Verkamannaflokksins og
þess má geta að í skoðanakönnunum hefur ítrekað
komið fram, að hún er einn af vinsælustu leiðtogum
flokksins. Á hinn bóginn er Gro Harlem umdeilt meðal
stjórnmálamanna og innan Verkamannaflokksins eru
skoðanir mjög skiptar um það, hvort hún sé bjargvætt-
ur þessa jafnaðarmannaflokks eða skaðvaldur fyrir
j af naðarstef nuna.
Það kom mjög á óvart þegar
hún var útnefnt sem umhverf-
ismálaráðherra í ríkisstjórn
Tryggve Brattelis í september
1974. Fram að því hafði lítið
farið fyrir frúnni á stjórnmála-
sviðinu. Gro Harlem Brundtland
er læknir að mennt og þegar hún
varð ráðherra var hún starfandi
sem aðstoðaryfirlæknir hjá
Heilbrigðisstjórninni. Stjórn-
málaleg afrek hennar voru ein-
göngu tengd setu í nefndum
innan Verkamannaflokksins, en
að auki hafði hún tekið virkan
þátt í starfi vinstri sinnaðra
stúdentasamtaka á námsárum
sínum.
Gro Harlem Brundtland er
fertug að aldri, gift og fjögurra
Margir telja, að
Gro Harlem
Brundt-
land verði fyrst
norskra kvenna til
að gegna embætti
forsætisráðherra.
í þessari grein
skrifar Jan Erik-
Lauré, fréttaritari
Morgunblaðsins í
Ósló, um þessa
umdeildu konu