Morgunblaðið - 29.11.1979, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 29. NÓVEMBER 1979
39
Hvernig getur annars verið að
fyrirtæki, sem nýtur margvíslegra
fríðinda á íslandi — ódýr raforka,
skattfríðindi, lögvernd Alþjóða-
bankans, lægri laun en í ná-
grannalöndum og skilningsríkir
embættismenn — sé rekið með
litlum eða engum hagnaði? Sam-
kvæmt forstjóra ÍSAl mun rekst-
ur fyrirtækisins hafa „staðið í
járnum" undanfarin ár.
Auðvitað eru fullyrðingar Ragn-
ars S. Halldórssonar í þeim efnum
þvaður eitt. ISAL hefur ekki verið
tapfyrirtæki í augum eigandans
ALUSUISSE. Þvert á móti hefur
hagnaðurinn hér verið svo mikill
að ALUSUISSE lét ÍSAL taka að
sér niðurgreiðsluhlutverk í þágu
systurfyrirtækja sinna í Evrópu.
Það er rétt að benda forstjóra
ÍSAL á ræðu, sem yfirmaður hans
Emmanuel Meyer — aðalforstjóri
ALUSUISSE - hélt árið 1977 á
aðalfundi auðhringsins í Sviss.
Þar sagði hann m.a.:
„Bæði í Frakklandi og Eng-
landi... gengu viðskiptin betur en
1975. Samt mættum við erfiðleik-
um í báðum þessum löndum vegna
verðstöðvunar stjórnvalda. Við
neyddumst til að selja undir
kostnaðarverði, einkum í Eng-
landi... Kostnaðurinn var bor-
inn af dótturfyrirtækjum okkar
á íslandi og í Noregi."
Eins og getið er áðan, er það á
aldi fjölþjóða fyrirtækja að hag-
ræða millifærslum innan fyrir-
tækis, þ.e. milli dótturfyrirtækja,
systurfyrirtækja og höfuðstöðva,
þannig að hagnaður komi fram
þar, sem hagkvæmast þykir á
hverjum tíma. í þessum tilfærsl-
um er tekið tillit til gengisskrán-
ingar, til tolla og skatta, til
fjárfestingarþarfa o.s.frv.
Undirritaður hefur því reynt að
meta raunverulegan hagnað ÍSAL
á árinu 1974 á grundvelli rekstrar-
sundurliðunar ÍSAL (sem er ekki
opinber). Það ár „tapaði“ ÍSAL
skv. opinberum ársskýrslum og
blaðaskrifum rúml. 980 millj.
króna. Við endurmat á rekstrar-
sundurliðun ÍSAL kom í ljós, að
raunveruleg niðurstaða gat verið
allt að 1600 millj. króna hagnað-
ur. Skv. því hefði bókhaldshag-
ræðing numið allt að 2500 milljón-
um. Við þetta mat voru eftirfar-
andi forsendur notaðar: Hagræð-
ing á kaupverði hráefna og sölu-
verði áls 10%, hagræðing annarra
millifærslna 5—15%. Að sjálf-
sögðu er hér aðeins um tilraun að
ræða, til að meta áhrif vægrar
bókhaldshagræðingar á niður-
stöðu rekstrarins. Það eru e.t.v.
aðeins forstjórar ALUSUISSE
erlendis sem vita hið eina sanna í
þessu máli.
Þeim, sem vildu gjarnan kynna
sér ISAL, er vinsamlega bent á
ársskýrslu fyrirtækisins (á
ensku). Til fróðleiks um innihald
þessarar skýrslu er hér birt
rekstraryfirlit ÍSAL fyrir árin
1977 og 1978, ljósrit úr ársskýrslu
1978. Nánari sundurliðun fær eng-
inn á landinu, hvorki alþingis-
menn né óbreyttir borgarar. Menn
geta að vísu skrifað ÍSAL kurteist
bréf og beðið um nánari sundur-
liðun. Undirrituðum hefur verið
tjáð af ÍSAL að það svarar ekki
„venjulegu" fólki.
Niðurstöður
ÍSAL er dótturfyrirtæki ALU-
SUISSE, bæði formlega og stjórn-
unarlega. Höfuðstöðvar auð-
hringsins eru í Sviss en starfsem-
in er dreifð um allar heimsálfur.
Hráefni, vélar, tækni og ákvarð-
anir eru flutt inn til Straumsvíkur
með skipum, flugvélum og telexi.
Framleiðsla og hagnaður eru flutt
út frá Straumsvík sömu leið. ÍSAL
starfar þannig sem ólífrænn að-
skotahlutur í íslensku þjóðfélagi.
ítök fyrirtækisins hérlendis eru
hins vegar orðin býsna fyrirferð-
armikil.
Stórir fjölmiðlar gerast þjónar
fyrirtækisins með því að breiða út
ókeypis (?) áróður þess með reglu-
legu millibili. Ákveðin félagssam-
tök bjóðá forstjóra hins erlenda
fyrirtækis upp á að gegna trúnað-
arstörfum. ÍSAL býður áhrifa-
mönnum í þjóðfélaginu gagn-
kvæma þjónustu með því að til-
nefna þá til setu í gervistjórn
fyrirtækisins. Þeir sitja þar árum
saman, fá þóknun frá fyrirtækinu
og nokkrar utanlandsferðir í
kaupbæti, en hafa ekkert ákvörð-
unarvald, enda hafa þeir ekkert
hlutafé að baki sér. Ekki er að
undra þótt ónafngreindir „aðilar"
hafi stungið upp á margnefndum
forstjóra, sem hugsanlegum ráð-
herra í utanþingsstjórn
(Mbl.8.10.79)!
Á sama tíma og ítök ISAL á
íslandi fara sívaxandi og valda
ýmsum mönnum áhyggjum, reisir
eigandinn ALUSUISSE ný álver í
baxítlöndunum og mundi því ekki
hika við að leggja niður starfsemi
sína hérlendis, ef íslendingar færu
nú fram á alvöru endurskoðun
raforkuverðs og viðunandi skatt-
greiðslu. Að óbreyttu ástandi er
því erfitt að bera fram slíkar
kröfur, þ.e.a.s. á meðan er ekki
hugað að annarri atvinnu fyrir
starfsfólk álversins í Straumsvík.
íslendingar ættu að líta með
fyrirhyggju til framtíðarinnar,
undirbúa með skipulegum hætti
brottför ÍSAL héðan, nýta Búr-
fellsvirkjun fyrst og fremst í þágu
almannaheilla og hætta að lifa í
dagdraumum um örlát stórfyrir-
tæki, sem bíða aðeins eftir því að
rétta okkur hjálparhönd.
Kópavogi. 22.11.79.
spair
riu
pú?
Kosningagetraun Rauðakrossinsereinföld. Leikurinn er í þvífólginn að spá um
fimm tölur, hvernig sætum verði skipt í komandi Alþingiskosningum.
Móttaka seðla í getraunageyma er hjá Rauða kross aðilum og um sjálfa
kosningahelgina frá laugardeginum á bensínstöðvum og við kjörstaðina.
í fyrra seldum við 20.000 seðla án skipulegrar dreifingar. Þá gat enginn giskað
rétt, en þeir sem næst komust, skiptu pottinum milli sín.
Nú er búið að dreifa seðlum til flestra heimila á landinu. Ef við þreföldum
þátttökuna, verður 12 milljón króna pottur til skiptanna.
Kynnist og styðjið starf Rauða krossins innanlands og utan. Lítið við hjá okkur.
Valið er auðvelt.
RAUÐI KROSS (SLANDS
HJÁLPARSJÓÐUR