Morgunblaðið - 20.02.1980, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 20. FEBRÚAR 1980
13
Vitinn sá arna er
hin mesta lísta-
smíð og þá ekki
síöur kútter
Björgvin sem Ell-
ert Schram var
meö á sínum tíma.
Margrét Gud-
mundsdóttir og
Randy Leósdóttir,
afgreiöslustúlkur í
versluninni. Á
myndina vantar
verslunarstjórann,
Brynju Ingimund-
ardóttur.
tvær peysur keypti ég í upphafi.
Svo hófst veltan og alla tíð hefur
margt veriö á boðstólum í þessari
verzlun fyrir hálfvirði. Oft hef ég
keypt mikið magn af vörum ef
veröiö hefur verið hagstætt varan
góð. Hér má því segja að hafi verið
útsala alla tíð þótt ekki hafi hún
verið auglýst.
Það voru mikil vonbrigði að hefja
verzlunarstörf eftir að hafa haft
mannaforráð í áratugi og fara síöan
aö plokka upp kókflöskur og svo-
leiöis, en það verður að gera fleira
en gott þykir. Maður gekk orðið á
eiturlyfjum vegna magaaðgerða og
þaö var ekkert annaö aö gera en-*
hypja sig í land.“
„Þér gekk vel á sjónum.“
„Já, mér gekk ávallt vel og þetta
var fjölbreytilegur tími. Oft hafði
maöur harðduglega menn og þá
var gaman að þessu. Annars held
ég að einhver skemmtilegasta
áhöfn sem ég hafði hafi verið með
mér eitt sumar á Andvara. Þá voru
þar um borð 6 stúdentar, harðdug-
legir og skemmtilegir og víst er að
þeir hefðu ekki kvartað yfir vinnu-
þrælkun í Háskóla íslands.
Eftir að ég lauk Stýrimannaskól-
anum var ég ýmist háseti eða
stýrimaður m.a. hjá Símoni Svein-
bjarnarsyni á Rifsnesinu og Jóni
Björnssyni frá Ánanaustum. Hjá
þeim læröi ég mest, það var góður
skóli.
1939 fór ég til Eyja og var þá
stýrimaðurá Helga gamla VE 33, en
skipstjóri var Ásmundur Frjðriksson
á Löndum. Ég var þá reyndar meö
skipherraréttindi, því þegar ég haföi
farið aö sækja skipsstjórnarréttindi
til Sigurðar sýslumanris frá Vigur þá
átti hann ekki skipsstjórnarskírteini
og lét mig því hafa ennþá virðulegra
skjal.
Það var svo um áramótin 1939
— 1940 að Helgi Benediktsson
hringdi í mig frá Eyjum og bað mig
aö skoöa Skaftfelling hér í
Reykjavík og þann bát keypti hann.
Ég tók síðan við honum og í
janúarlok 1940 fór ég í fyrstu
Englandsferöina af um það bil 20
ferðum á stríðsárunum."
„Lentirðu í kröppu?“
„Ég slapp alltaf, en oft stóð það
tæpt. Ég var til dæmis á hafinu
þegar Pétursey, Reykjaborgin og
Fróði lentu í áföllunum. Ég hitti
Fróða um 160 mílur frá landi, það
var þá búið að drepa þá sem voru í
brúnni og rista lífbátinn sundur.
Hann var alveg eins og skorinn.
Fróði gekk 8 — 9 mílur, en
Skaftfellingur aðeins liðlega fjórar,
nema þegar hægt var að nota
seglin, því Skaftfellingur var mikill
siglari og ég hafði alltaf tvöfalda
seglasíöu á honum. Þegar svo bar
undir gaf hann því gangmestu
skipunum ekkert eftir. En þegar við
hittum Fróða sá ég strax að það var
ekki skynsamlegt að bjóöa honum
samfylgd til íslands, því þeir hefðu
þá orðið að hægja ferðina svo
mikið og það hefði getað þýtt
dauöa fleiri særðra manna. Ég rauf
hins vegar innsigliö á talstööinni hjá
mér og sendi nákvæmt skeyti til
Vestmannaeyja. Síðan sigldi ég í
hálftíma meö Fróða til þess að hann
fyndi rétta stefnu á Eyjar, en
kompásinn hjá þeim var orðinn
snarvitlaus. Ég hélt síöan áfram til
Fleetwood og landaöi aflanum. Þar
fékk ég fyrirmæli að heiman um aö
fara ekki úr höfn fyrr en frekari
fyrirmæli kæmu. Ég bjóst þá við að
um herskipafylgd yrði að ræða til
íslands fyrir þann bátaflota sem
beiö ytra. En ég vissi að Skaftfell-
ingur var gangminnsta skipið og
yröi því síðastur í skipalestinni og
ég vissi einnig aö aftasta skipið var
alltaf fyrsta skotmark árásaraðil-
anna. Ég ákvað því að halda strax
af staö einskipa heim á leiö. Ég
bauö strákunum að fara á hótel eða
koma með og við sigldum allir sem
einn og vorum komnir heim áður en
hin skipin lögðu af stað frá Bret-
landi.“
„Lentir þú aldrei í óhöppum?"
„Einu sinni datt ég í sjóinn, en
það meiddist aldrei maður hjá mér.
í fyrsta túrunum með Helga frá
Eyjum lenti ég í óhappi. Mig
dreymdi þá nóttina áður að séra
Sigurjón á Ofanleiti kæmi inn til mín
heima hjá mér þar sem ég sat og
spjallaði viö Ásmund skipstjóra. Ég
sneri baki í séra Sigurjón þegar
hann kom inn, en sá á andliti
Ásmundar að honum var ekki um
sel. í því gekk séra Sigurjón hempu-
klæddur fram hjá mér rakleiðis til
Ásmundar og var búinn að lyfta
höndunum til þess að blessa hann.
Þá segir Ásmundur: „Það er ekki
ég, hann Ásgeir fer með skiþið
næsta túr.“
Ég hugsaði því að sitthvað kynni
að koma fyrir. Nú seinna um nóttina
dreymir mig annan draum. Þá
fannst mér ég vera staddur við
gömlu verbúðabryggjuna í
Reykjavík og þá sé ég lífbát að
hálfu uppi á bryggjunni og aftur-
hlutinn var hálfur úti í sjó. Ég þekkti
strax lífbátinn af Heklu, því ég hafði
verið á henni áður, en Hekla hafði
farist fyrir þremur árum. Ég fór
strax aö bátnum og sá þá Hafliða
heitinn Ólafsson herbergisfélaga
minn koma undan bátnum upp á
bryggjuna, en hann hafði farist með
Heklunni. Ég greikkaði sporið og
vildi hafa tal af Hafliöa, vildi vita
hvað við tæki að loknu þessu lífi. En
þá fannst mér eins og hann væri að
mást út. Ég kallaði þá á hann og
bað hann að segja við mig nokkur
orð. Þá skýrðist hann aftur, kom og
tók undir handlegginn á mér og
leiddi meg yfir bryggjuna og beint
út í sjóinn. Viö sukkum þar, en
þegar ég átti orðið erfitt um
andardrátt sleit ég mig af honum
vaknaði við það að ég greip hendi í
bryggjukantinn.
Eftir þennan draum vissi ég að
eitthvað myndi henda, en ég er
forlagatrúar og veit aö þetta er allt
fyrirfram ákveðið svo ég var ekkert
að súta það. Þaö fer enginn fyrr en
hann á að fara.
Nærri tvö hunduruð mílur í hafi
brotnaði stýrisstamminn og skipið
lét ekki að stjórn. Við vorum með
fullfermi og þaö var kolvitlaust
veöur, en með herkjum tókst okkur
aö tengja bráðabirgðastýri og snúa
við til Eyja. Það gekk."
„Þú sagðist eínu sinni hafa
dottið í sjóinn."
„Þaö var á Nýfundnalandsbank-
anum. Það urðu snögg veöraskipti
á grunnu vatni og í kröppum sjó. Ég
var þafháseti á spænskum togara,
Euskaleria. Við vorum að hífa inn
þegar vírar slitnuðu og það skipti
engum togum að trollið fleygði mér
eina 10 metra út í sjó. Þetta var um
nótt og það voru settir á mig allir
kastarar, en rekið á skipinu var svo
mikið að þeir náðu mér ekki. Ég
reyndi hins vegar að ná forvængn-
um á trollinu, en það var erfitt um
vik í sjóstakk og stígvélum. Ég var
einmitt í nýjum hvítum forláta
stígvélum sem ég tímdi ekki að
sparka af mér þótt ég hefði getað
og líklega hefur það bjargað því aö
hákarlinn þarna lét mig í friði. Það
var ekki fyrr en einn íslendingurinn
um borð, Þorleifur Jónsson, fór upp
í brú aö það gekk að ná mér. Hann
hafði lent í svona áður og benti
skipstjóranum á aö fara til kuls viö
mig. Þá gat Þorleifur hent línu til
mín og ég batt hana utan um mig
og þeir drógu mig síöan hægt og
rólega í gegn um þessar kröppu
öldur. Ég var 21 mínútu í sjónum og
varð ekkert kalt. Það var íslenzku
ullinni að þakka, því ég var í ull frá
toppi til táar. í dag eru menn dauðir
ef þeir nást ekki á fyrstu mínútun-
um, þ.e. þeir sem eru í bómullar-
búxum og hlírabol. Síðan ég byrjaði
að verzla hef ég alltaf lagt mikla
áherzlu á það að hafa gott úrval af
ullarfötum og hvetja sjómenn til
þess að klæðast þeim. Það er klárt
að föðurlandið bregst ekki í harð-
indunum."
Ásgeir veröur heima í dag.