Morgunblaðið - 05.03.1980, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 5. MARZ 1980
11
ÞING NORÐURLANDARÁÐS
(Ljósm. ól.K.Magn.)
Nokkrir þeirra hundrað blaðamanna, sem skrifa fréttir frá Norðurlandaþinginu i Reykjavík.
Deilt um öryggismál:
Finnskir kommúnistar átöldu
varnarviðbúnað í N-Noregi og
lýstu friðarvilja Sovétmanna
UMRÆÐUR um öryggismál settu nokkurn svip á fundi Norðurlandaráðs i
gær. í ræðu sinni vék Anker Jörgensen forsætisráðherra Danmerkur
sérstaklega að þessum málum og svaraði þar með óbeinum hætti þeim
árásum, sem danska stjórnin hefur orðið fyrir vegna áforma um auknar
varnir Danmerkur. Til hvassra orðaskipta kom milli Inger Ilirvelá úr
finnska kommúnistaflokknum og K&re Wiiloch úr norska hægri flokknum
um varnir Noregs og ráðagerðir um að koma þar fyrir hergögnum fyrir
aðfluttan liðsauka á hættustundu.
I upphafi umræðnanna f gær tók
Anker Jörgensen forsætisráðherra
Danmerkur til máls og hóf ræðu
sína á því að fara nokkrum orðum
um innrásina í Afganistan og sagö-
ist hann vona, að tillagan um aö
Afganistan geti að nýju skipað sér
sess meðal þjóða utan hernaðar-
bandalaga næði fram að ganga.
Sagði Jörgensen, að þingheimur
vissi, að ekkert Norðurlandanna
hefði gripið til ráðstafana, sem með
rökum væri unnt að segja, að ógnuðu
öðrum löndum. Ekkert gæti verið
fjær hugmyndum norrænna manna
en grípa til einhverra slíkra ráðstaf-
ana.
Danski fosætisráðherrann sagði,
að það væri óbreytt skoðun stjórnar
sinnar, að þau öryggisstefnumið,
sem Norðurlandaþjóðirnar hver um
sig hefðu ákveðið að fylgja, mynduðu
sameiginlega heild, er stuðlaði að því
að skapa festu og kyrrð í öryggis-
málum þeirra og með stefnu sinni
leggi Norðurlöndin mikilvægan
skerf fram til að tryggja öryggi í
Evrópu og veröldinni allri. Ekki væri
með rökum unnt að halda því fram,
að nokkur norrænu ríkisstjórnanna
stefndi að því að breyta þessu. Þvert
á móti ættu riki utan Norðurlanda
að viðurkenna þessa ró og þennan
stöðugleika þar á meðal Sovétríkin.
í ræðu sinni vék Inger Hirvelá úr
finnska kommúnistaflokknum að því
að þegar fyrsti fundur Norðurland-
aráðs hafi verið haldinn hafi ekki
verið mörg ár liðin síðan Sovétríkin
höfðu rekið hersveitir Hitlers frá
Norður-Noregi og frá herstöðinni á
Bornholm. Finnski herinn hafi rekið
Þjóðverja frá Norður-Finnlandi.
Síðan þessir atburðir gerðust hafi
Norðurlöndunumí raun ekki verið
ógnað. En nú gerist það svo þrjátíu
árum síðar, að ákveðið sé að auka
vígbúnað í NATO-löndunum og áf-
orm séu uppi um að koma fyrir
hergögnum í Noregi fyrir band-
aríska hermenn. Það sé ekki erfitt að
gera sér grein fyrir því, hver hinn
hugsanlegi óvinur sé, og þess vegna
ekki óeðlilegt, að menn velti því fyrir
sér, hversu traust röksemdafærslan
sé í ögrandi tali manna um svo-
nefnda „rússagrýlu".
Hirvelá spurði, hvort ekki væri
nær að menn veltu fyrir sér orðum
Carters Bandaríkjaforseta sem
segði, að hann stefndi að því að gera
Bandaríkin að „voldugasta ríki ver-
aldar“. Taldi hún það miður, að
æsingurinn í forsetakapphlaupinu í
Bandaríkjunum hefði jafn dapurleg
áhrif á alþjóðleg samskipti og raun
væri á. Þá sagði Hirvelá, að geymsla
hergagna í Noregi ásamt með kjarn-
orkueldflaugum í Evrópu og höfun-
um umhverfis álfuna hefði í för með
sér alvarlega ógnun einnig fyrir lönd
utan hernaðarbandalaga.
K&re Willoch úr hægri flokknum í
Noregi bað um orðið strax á eftir
Hirvelá. Hann sagði, að það væri
skiljanlegt, að þeir sem kæmu fram
sem sérstakir vinir Sovétríkjanna
við þær aðstæður, þegar þau hefðu
nýlega ráðist inn í nágrannaríki sitt,
fyndu hjá sér sérstaka hvöt til að
lýsa friðarvilja þeirra og sakleysi.
En hins vegar sagðist hann ekki geta
skilið, að fulltrúi á Norðurlanda-
ráðsþingi teldi sér sæma að flytja
ræðu, sem byggðist á þeim augljósu
rangfærslum, að nota ætti norskt
land fyrir árásarstöðvar á hendur
öðrum ríkjum.
Síðar um daginn kom það enn í
hlut Kare Willoch að svara þing-
manni finnskra kommúnista, að
þessu sinni Sten Söderström. Hinn
finnski þingmaður átaldi harðlega
það sem hann nefndi „aukin hernað-
arumsvif NATO í Norður-Noregi" og
sagði m.a.: „Samvizka mín býður
mér að tala. Þessi hernaðarumsvif
hljóta að vekja óhug sérhverrar
friðelskandi manneskju á Norður-
löndum". Síðar í ræðu sinni sagði
hann:
„Það má með sanni segja að
Norðurlöndin séu að sýkjast af
gömlum sjúkdómi, tortryggni, sem
við þekkjum frá því að kalda stríðið
stóð yfir. Þegar slíkt er á döfinni er
því venjulega haldið fram af hálfu
Vesturveldanna, að það séu ögranir
Sovétmanna, sem geri slíkar ákvarð-
anir nauðsynlegar. Því er haldið
fram nú enda þótt Carter forseti
hafi í fyrrasumar sagt, að jafnvægi
ríkti milli austurs og vesturs. Hvað
hefur síðan gerzt, sem á að hafa
aukið á ögranir af hálfu Sovétríkj-
anna? Sovétríkin hafa tekið einhliða
ákvörðun um að fækka hermönnum
og minnka vopnabirgðir sínar í
miðevrópu. Þar höfum við sem sagt
hinar áþreifanlegu og auknu ögranir
af hálfu Sovétríkjanna."
Söderström ræddi síðan um at-
vinnu- og efnahagsmál, en minntist
t.d. ekki á innrás Sovétríkjanna í
Afganistan.
I svari Káre Willoch kom m.a.
fram, að ekki færi hjá því að spurt
væri í þessu sambandi hver það væri
í þessum umræðum, sem vildi ala á
tortryggni, og það í þokkabót í garð
nágrannaríkis. „Ef Sovétríkin",
sagði Willoch, „tækju trúanlegar
slíkar sögur um að stefna Norð-
manna væri liður í alþjóðlegum
samtökum um að ögra Sovétríkjun-
um, væri það alvarlegt, en við
verðum að vona og trúa því að
kommúnistaleiðtogarnir í Kreml séu
raunsærri á mati sínu á utanríkis-
stefnu Norðmanna en kommúnískir
skoðanabræður þeirra í Finnlandi."
Síðan sagði K&re Willoch:
„Það, sem þróunin sýnir fyrst og
fremst er það að ef aðstæður verða
slíkar á einhverju svæði að Sovétrík-
in geti aukið þar áhrif sín án þess að
taka teljandi áhættu þá eiga Sovét-
menn bágt með að standast freist-
inguna. Afganistan er dæmi, sem
sannar þetta, og það er ekkert nýtt.
Slíkt raunsæismat hefur gert það að
verkum að við höfum talið rétt að
tryggja varnir okkar sjálfir, um leið
og við höfum tekið þátt í varnarsam-
starfi. Áratugum saman hefur verið
sagt að þessi stefna stofni friði í
hættu, en það hefur komið í ljós að
hún tryggir frið. í hvert skipti sem
sameiginlegar heræfingar með
þátttöku mjög takmarkaðs fjölda
hermanna fara fram í Noregi fáum
við að heyra að nú sé eitthvað nýtt
og hættulegt á ferðum, enda þótt
reynslan sanni hið gagnstæða. Stað-
reyndin er sú að stefna Norðmanna í
þessum efnum á þátt í þeim stöðug-
leyka, sem ríkir á Norðurlöndum, og
iún á þannig þátt í að tryggja frið á
Norðurlöndum, til heilla fyrir öll
Norðurlönd.“
Verðlaunin afhent við
athöfn í Háskólabíói í
hátíðlega
gærkvöldi
BÓMENNTA- og tónlistarverðlaun
Norðurlandaráðs voru afhent við
hátiðlega athöfn i Háskólabiói i
gærkvöldi. Sem kunnugt er hlaut
sænska skáldkonan Sara Lidman
bókmenntaverðlaunin að þessu
sinni en danska tónskáldið Pelle
Gudmundsen-Holmgreen hlaut tón-
listarverðlaunin. Verðlaunaupp-
hæðin er 75 þúsund danskar krón-
ur en það samsvarar tæpum 5,5
milljónum íslenzkra króna.
Athöfnin í Háskólabíói hófst með
því að Sinfóníuhljómsveit Islands
lék fjóra þætti úr „Vatnasvítunni"
eftir Hándel undir stjórn Páls P.
Pálssonar. Því næst flutti Matthías
Á. Mathiesen forseti Norðurlanda-
ráðs stutt ávarp. Kom fram í ávarpi
hans að bókmenntaverðlaunin eru
nú veitt í 19. skipti en tónlistarverð-
launin í 8. skipti. Kona hefur ekki
áður hlotið bókmenntaverðlaunin.
Næst tók til máls dr. Philos
Jorunn Hareide og fjallaði hún um
Frá verðlaunaafhendingu I Háskólabiói i gærkvöldi. Matthias Á.
Mathiesen afhendir Pelle Gudmundsen-Holmgreen verðlaunin og á
minni myndinni sést Sara Lidman flytja ávarp sitt. Ljósm. Emiiia.
skáldskap Söru Lidman og sérstak-
lega um bókin „Verdens barn“, sem
hún hlýtur verðlaunin fyrir. Að máli
hennar loknu afhenti Matthías Á.
Mathiesen Söru Lidman verðlaunin
og hún flutti síðan ávarp.
í ávarpi sínu fjallaði hún m:a. um
það hve bókmenntirnar ættu erfitt
uppdráttar í Svíþjóð. Svíar væru
orðnir svo ríkir að þeir hefðu ekki
efni á því að kaupa bækur heldur
keyptu þeir bara hasarblöð. í lok
ávarpsins fjallaði hún lítillega um
gervihnattakerfið Nordsat og spurði
hvort áhættan væri ekki mikil og
hvort menn óttuðust ekki að efnis-
úrvalið yrði eins og í sænsku sölu-
turnunum.
Þegar Sara Lidman hafði lokið
ávarpi sínu lék strengjasveit tvö
íslenzk þjóðlög í útsetningu Johan
Svendsen en að því búnu hófst
afhending tónlistarverðlaunanna.
Grön Bergendal dagskrárstjóri flutti
ræðu um tónskáldið Pelle Gud-
mundsen-Holmgreen og tónsmíðar
hans og fjallaði sérstaklega um
verðlaunaverkið Symfoni/Antifoni.
Því næst afhenti Matthías Á. Math-
iesen tónskáldinu verðlaunin og
Pelle Gudmundsen-Holmgreen flutti
stutt ávarp. Að lokum léku Pétur
Þorvaldsson og Reynir Sigurðsson
hið sérstæða verk Plateaux pour
deux fyrr selló, slagverk og tvær
bílflautur eftir Gudmundsen-
Holmgren.
Margt manna var við athöfnina,
ráðherrar, alþingismenn, fulltrúar í
Norðurlandaráði, framámenn í lista-
lífi og fleiri.