Morgunblaðið - 27.03.1980, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 27. MARZ 1980
Hækkun skattheimtu frá 1978:
Beinir skattar hækka um
30 milljarða - óbeinir um 25
— segir Lárus Jónsson í fjárlagaumræðu
Þetta f járlagafrumvarp felur í sér aukin ríkisumsvif,
skattahækkanir, hallarekstur á ríkissjóði og vaxandi
verðbólgu, sagði Lárus Jónsson (S) við aðra umræðu
fjárlaga á Alþingi í gær. Frumvarpið felur í sér alla
skattbyrði vinstri stjórnarinnar og 20 til 25 milljarða
skattauka til viðbótar. Það felur í sér tvöfalda
skerðingu markaðra tekjustofna frá því sem vinstri
stjórnin ákvað og miklu meiri skerðingu á framlögum
til sjóða atvinnuveganna, sjóða til að sinna félagslegum
viðfangsefnum og sjóða til að standa undir verklegum
framkvæmdum.
Beinir skattar
á almenning
Lárus Jónsson (S) minnti á
áform um nýjan 5 milljaröa króna
orkuskatt og heimildarhækkun út-
svara um samsvarandi upphæð.
Samkvæmt áætlun Þjóðhagsstofn-
unar um heildarskattbyrði beinna
skatta 1980, og miðað við það að
aðeins helmingur hækkunarheim-
ildar útsvara verði nýttur, verður
heildarbyrði tekju- og eignaskatta,
útsvara, sjúkratryggingargjalds og
fasteignaskatta 30 milljórðum
króna meiri (eða samtals 83 þúsund
milljónir króna) en verið hefði, ef
sama skatthlutfail af tekjum gilti
nú og 1977, á síðasta ári ríkisstjórn-
ar Geirs Hallgrímssonar. Þessir
beinu skattar voru þyngstir á
vinstri stjórnar árinu 1972, komust
þá upp í 15,4% sem hlutfall af
brúttótekjum. Nú er stefnt í sama
mark.
Óbeinir, verð-
þyngjandi skattar
LJó sagði sömu þróun einkenna
óbeina skatta. 2% hækkun sölu-
skatts fæli í sér 10,3 milijarða
króna útgjaldaauka almennings.
Hækkun vörugjalds 7,7 milljarða
króna. Gjald á ferðalög 1,7 millj-
árða króna, skattur á verzlunar-
húsnæði, sömu fjárhæð, nýbygg-
ingargjald 250 m.kr., aðlögunar-
gjald 1,8 milljarða króna, hækkun á
verðjöfnunargjald á raforku 1,2
milljarða, hækkun skatta í benzín-
verði 10,1 milljarð og boðaður orku-
skattur 5 milljarða. A móti þessu
vegur að söluskattur af matvörum
var felldur niður svo og nokkur
tollalækkun. Þegar þær upphæðir
hafa verið dregnar frá, er byrðin af
óbeinum sköttum 25 milljörðum
króna meiri á þessu ári en verið
hefði að óbreyttri álagningu fyrir
hækkanirnar 1978.
Útgjöld utan
fjárlaga
LJó vék að ýmsum stórum út-
gjaldaþáttum, svo sem olíustyrk
vegna húshitunar, beinu framlagi úr
ríkissjóði til að hraða hitaveitu-
framkvæmdum og beinu framlagi
til að styrkja dreifikerfi raforku,
sem máðir hefðu verið út úr
fjárlagafrumvarpinu. Hér er um
fjárhæðir að ræða sem nema mörg-
um milljörðum króna á verðlagi
ársins í ár. Fjárhæðir í þessu skyni
voru í fyrri frumvörpum en hefur nú
verið veitt í útgjalda- og
millifærsluhítina.
Ríkisstjórnin boðar nýjan orku-
skatt og útgjöld utan fjárlaga, en
það er að fara mörg skref og ár
aftur á bak að afgreiða ekki slík mál
innan fjárlagarammans, svo heild-
arsýn fáist yfir ríkisfjármálin í
fjárlögum og lánsfjáráætlun hverju
sinni. Ekki er ágreiningur um, að
kyndingarkostnað þurfi að jafna, þó
bezt væri að hraða svo hitaveitu og
raforkuframkvæmdum, að nýta
megi innlenda orku til húshitunar
um land allt.
Skerðing ráðstöfun-
artekna og mark-
aðra tekjustofna
Sem af framansögðu má greina
sagði LJó hafa fórnir verið færðar á
altari gegndarlausrar útþenslu-
stefnu í ríkisfjármálum, rekstrar-
og millifærsluútgjöldum ríkissjóðs.
• Fórnað er möguleikum ríkissjóðs
til að reka hallalaust, en ár eftir
ár hefur hann verið rekinn með
halla.
• Fórnað er, að ráðstöfunartekjur
heimila eru skertar með aukinni
skattheimtu.
• Fórnað er því, að ráðstöfunarfé
ríkissjóðs sjálfs til framkvæmda
er skert sem og framkvæmda-
sjóða atvinnuveganna.
Ymsir markaðir tekjustofnar
hafa og verið stórlega skertir.
Frumvarpið gerir t.d. ráð fyrir því
að taka af launaskatti og öðrum
mörkuðum tekjustofnum bygg-
ingarsjóðs ríkisins 3,8 milljarða
króna, en gildi þess sjóðs fyrir
húsbyggjendur og byggingariðnað
þarf ekki að tíunda. Erfðafjárskatt-
ur, sem renna á til endurhæf-
ingarstöðva fyrir öryrkja, er skertur
um meira en helming. Bifreiða-
skattur, sem ganga á til Vegasjóðs,
er skertur um 518 m.kr. I frumvarpi
Tómasar Árnasonar var ekki gert
Fjárlagafrumvarpðið:
Framlög til framkvæmda-
sjóðs skert um 5,7 milljarða kr
SKERÐING á framlögum ríkis-
sjóðs til ýmissa fjárfestinga- og
framkvæmdasjóða, miðað við gild-
andi lög og venjur fyrri ára, er
þannig sundurliðuð i ncfndaráliti
fulltrúa Sjálfstæðisflokksins í fjár-
veitinganefnd um fjárlagafrum-
varp núverandi ríkisstjórnar:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
• 8.
• 9.
• 10.
• 11.
• 12.
• 13.

Fiskveiðasjóður .....................
Stofnlánadeild landbúnaðarins ............
Aflatryggingasjóður ......................
Byggingarsjóður verkamanna ...............
Lánasjóður sveitarfélaga .................
Bjargráðasj. miðað við frumv. sem er í Alþ.
Ferðamálasjóður ..........................
Félagsheimilasjóður ......................
Veðdeild Landsbankans ....................
Hafnarbótasjóður .........................
Framkvæmdasj. öryrkja samkv. frumv. . ..
Styrktarsjóður vangefinna, framl. í fyrra
Byggðasjóður .............................
Samtals skerðing framlaga til
fjárfestingarsjóða ......................
Skerðing
millj. kr.
666.5
353.3
307.0
67.5
106.2
191.9
13.0
24.3
3.7
40.3
445.0
150.0
3.382.0
5.750.7
ráð fyrir slíkri skerðingu. En núver-
andi ráðherra, Ragnar Arnalds,
kominn beint úr sæti samgönguráð-
herra, telur sér fært að skerða
þennan tekjustofn Vegasjóðs.
Skerðing lög-
bundinna framlaga
til sjóða
LJó sagði fleiri ráð nýtt til að
fjármagna eyðslustefnuna. Lög-
bundin framlög til ýmissa sjóða
atvinnuveganna væru verulega
skert. Samkvæmt athugun minni
nemur þessi skerðing hvorki meira
né minna en 5,7 milljörðum króna.
Nefna má í þessu sambandi skerð-
ingu hjá Fiskveiðasjóði, Bjargráða-
sjóði, Framkvæmdasjóði öryrkja,
Byggingarsjóði verkamanna o.fl.
LJó ræddi nú ýmsa útgjalda-
þætti, s.s. í heilbrigðismálum, vega-
málum (hvar raungildi fram-
kvæmdafjár rýrnar um 56% til
nýbygginga), húsnæðismálum (en
skerðing á tekjustofnum Bygg-
ingarsjóðs ríkisins nemur 35% eða
3,8 milljörðum króna) o.fl., sem ekki
vinnst rými til að rekja nánar.
Að sníða af
verstu agnúana
Eiður Guðnason (A), formaður
fjárveitinganefndar, mælti fyrir
breytingartillögum fjárveitinga-
nefndar, er hún stendur öll að, sem
skipta mörgum tugum og varða
fjölmörg svið — ög þýða útgjalda-
hækkun um kr. 1.688.000.000.-
(tæplega 1,7 milljarða). Þá mælti
hann fyrir nokkrum breytingartil-
lögum er hann flytur í nafni Al-
þýðuflokks.
EG sagði höfuðtillögu Alþýðu-
flokks þá, að tekjuskattur einstakl-
inga skyldi lækkaðúr um 7,2 millj-
arða króna. Nauðsynlegt væri að
ríkið drægi úr skattheimtu, ef
vænta ætti aðhalds af öðrum aðilum
til viðnáms gegn verðbólgu. Fjár-
málaráðherra boði að svigrúm sé
ekki til grunnkaupshækkana og
forsendur fjárlagafrumvarps feli í
sér kaupmáttarskerðingu um 4,5% á
árinu. Við slíkar aðstæður sé
óverjandi að efna til stórhækkunar
tekjuskatts á almenning, eins og að
sé stefnt, heldur beri að draga úr
skattbyrði, einkanlega á láglauna-
fólki. ÉG sagði Alþýðuflokkinn vilja
verja 4 milljörðum, innan fjárlaga,
til jöfnunar hitakostnaðar, en ekki
væri stafkrókur þar um í frumvarp-
inu. Þá gerðu tillögur flokksins ráð
fyrir að verja 1 milljarði króna til
félagslegra aðgerða á sviði húsnæð-
is- og dagvistunarmála.
Til þess að mæta þessum útgjöld-
um og tekjuskattslækkun, sem sam-
tals nemi 12,2 milljörðum króna,
skal lækka framlög til byggðasjóðs
jarðræktar og framræslu um 20%
lækka niðurgreiðslur og útflutn
ingsbætur um 4,2 milljarða króna;
lækka áætluð framlög til lánasjóös
námsmanna til samræmis við aðrar
fjárlagahækkanir; lækka heimildir
fjármálaráðuneytis til óvissra út-
gjalda; lækka útgjöld vegna launa-
og rekstrargjalda um 1% (1130
m.kr.) — en hækka áætlaðar tekjur
af ÁTVR og af tekjuskatti fyrir-
tækja. Þá leggur Alþýðuflokkurinn
til að 1700 m.kr. verði varið til að
lækka skuld við Seðlabanka.
Þessi stefna felur í sér, sagði EG,
stefnumótun til að draga úr verð-
bólgu til að vernda kjör láglaun-
afólks. Við viljum að ríkið gangi á
undan og gefi eftirdæmi um aðhald
og sparnað í þjóðarbúskapnum.
Fjárlagafor-
sendur rangar
Friðrik Sophusson (S) sagði ýms-
ar veigamiklar „fjárlagaforsendur"
rangar. Verðlags- og kaupgjaldsfor-
sendur þess byggjast á „niðurtaln-
ingu verðlags", óbreyttu grunnkaupi
og 46,5% verðbreytingu meðaltala
áranna 1979 og ’80. Þessar „forsend-
ur“ stangist á við launastefnu ASÍ
annars vegar og dóms í kjaradeilu
BHM hins vegar, varðandi verðbæt-
ur á laun. Ríkisstjórnin heitir 3 til 5
milljörðum til „félagsmálapakka" í
þágu launþega en þessir fjármunir
finnist ekki í frumvarpinu. Yfirlýs-
ingar ráðherra um hraðara gengis-
sig en frumvarpið gerir ráð fyrir
skekkja grundvöllinn, er það hvílir
á. Að auki er Ijóst, sagði FrSop, að
„niðurtalningarleiðin er ófær nema
að nafninu til, enda hafa ráðherrar
æ ofan í æ ítrekað að á þeirri reglu
séu að sjálfsögðu undantekningar".
Ef menn vilja ná árangri í
fjárlagagerð verði þeir fyrst að setja
sér markmið og síðan velja leiðir að
því. I þessu frumvarpi finnst ekkert
markmið. Bíða — fresta eru eink-
unnarorð þess. Engin alvörutilraun
er gerð til að takast á við vandann.
Aukin skattheimta er það eina, sem
höfundar þess sjá. Við sjálfstæðis-
menn teljum, sagði FrSop, að meg-
inmarkmiðið við gerð fjárlaga nú sé
að draga úr ríkisútgjöldum; nota
eigi fjárlögin sem hagstjórnartæki
Lárus:
Stefnt er í aukin ríkisumsvif —
aukna skattheimtu — aukinn
hallarekstur — aukna verðbólgu.
Friðrik:
Sjálfstæðismenn boða breytta
fjárlagagerð.
með hliðsjón af aðstæðum í efna-
hagslífinu.
Til að ná markmiðum bata í
efnahagslífinu þarf að gera róttæk-
ar breytingar á undirbúningi og
gerð fjárlaga. Losna þarf við
skuldbindandi útgjaldaákvæði í lög-
um og reglugerðum. Vegna sjálf-
virkni útgjalda verði verklegar
framkvæmdir afgangsstærð. Vék
FrSop síðan að ýmsum áætlunarað-
ferðum erlendis, hjá ríki og stórum
fyrirtækjum, sem lærdóma megi
draga af. Áætlanagerðir þurfi t.d.
að vera á verkefnagrundvelli en ekki
stofnanagrundvelli. Eyðsluskipting
þurfi að vera innan ramma ákveð-
innar skattastefnu. Endurskoða
þurfi tekju- og verkaskiptingu ríkis
og sveitarfélaga þann veg að ábyrgð
og fjármögnun fari saman. Stofnan-
ir ríkisins þurfi að reka hallalaust
— fáránlegt sé að þjónustugjöld fái
ekki að hækka tii samræmis við
kostnað — vegna úreltrar vísitölu
og rekstrartapi safnað saman.
Síðan vék FrSop að ýmsum fjár-
lagaliðum: lánasjóði námsmanna,
landhelgisgæzlu, Rannsóknaráði (og
gildi fjárveitingar til rannsókna- og
þróunarstarfsemi) — og loks, hvern
hlut Reykjavík sem sveitarfélag
Skattaaukareikningur ríkisstjórnar:
í»rjátíu og sex
milljarðar - takk
Skattahækkanir, sem orðið
hafa frá haustinu 1978, vegna
aðgerða vinstri stjórnar 1978—
79 og núverandi stjórnar, leggja
36 milljarða króna aukna skatt-
byrði á landslýðinn, samkvæmt
tekjuáætlun fjárlagafrumvarps
fyrir árið 1980, fram yfir það
sem orðið hefði með hiiðstæðri
skattheimtu og var fyrir skatta-
hækkanir haustið 1978, þ.e. á
ríkisstjórnarárum Geirs Hall-
grímssonar. Þessi skattauka-
reikningur er þann veg sundur-
liðaður í greinargerð fjárveit-
inganefndarmanna Sjálfstæðis-
flokksins, Lárusar Jónssonar,
Guðmundar Karlssonar og Frið-
riks Sophussonar:
• 1.
• 2.
• 3.
• 4.
• 5.
• 6.
• 7.
• 8.
• 9.
• 10.
• 11.
• 12.
Millj.kr. Millj.kr.
Hækkaðir eignarsk. vegna br. 1978 ......... 3560
Hækkaðir tekjuskattar vegna sama .......... 4740
+ lækkun sjúkratryggingagjalds ........... 2000 6300
Hækkun söluskatts, 2 prósentustig ......... 10300
Hækkun vörugjalds ( —) ................................. 7715
Gjald á ferðalög til útlanda .............. 1700
Nýbyggingargjald ........................................ 250
Skattur á verslunarhúsn................................. 1700
Aðlögunargjald ......................................... 1840
Hækkun á verðjöfnunargj. af raforku ....... 1220
Hækkun skatta af bensíni umfr. verðlagsh. 10100
Orkuskattur, áætl. skv. áætlun í frv.................... 5000
Markaðar tekjur teknar í ríkissjóð ..................... 4714
50839
Frá dregst:
Niðurfelling sölusk. af matvörum ................
Tollal., m.a. vegna aðildar að EFTA .............
Aukin skattb. 1980 fram yfir fyrri skattb. (1978)
Talin í milljónum króna .........................
9500
5000
36339