Morgunblaðið - 17.04.1980, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. APRÍL 1980
Þessa stundina blasir við,
hvað frændur okkar Norð-
menn vilja fyrir okkur gera og
hvað ekki. Hér á ég auðvitað
við hið mikla vinarbragð að
senda okkur fjörutíu meist-
araverk úr Sonja Henie —
Niels Onstad-safninu í Ósló og
svo ásteytinginn um Jan
Mayen, sem er í fullum gangi á
sama tíma. Þeim er þekkja til
þeirra verðmæta, sem okkur
hafa nú verið lánuð í nokkra
daga til sýningar í Norræna
húsinu, er það raunverulega
óskiljanlegt, að Lista- og
menningarsjóði Kópavogs
skuli hafa tekist að afreka
slíkt. Með þessari sýningu er
brotið blað í listasögu íslands,
þar sem flestir af þeim heims-
þekktu listamönnum, sem
verk eiga í þessu úrvali úr
hinu fræga safni, hafa ekki átt
frummyndir á sýningu hér-
lendis áður. Asger Jorn, Hart-
ung og Hundertwasser hafa
sýnt verk sín hér á söfnum og
samsýningum, og grafík eftir
fleiri mun hafa verið hér á
ferð.
sér grein fyrir, hvað hér er
merkilegur hlutur á ferð, og
því er það ekki úr vegi að
brýna verulega fyrir folki að
notfæra sér það einstaka tæki-
færi, sem gefast mun fram til
27. þessa mánaðar. Þetta er í
fáum orðum langsamlega
merkilegasti listviðburður
hérlendis í marga áratugi. Hér
er ísinn brotinn, ef svo mætti
segja, Picasso, Matisse, Bonn-
ard, Klee, Gris, Dubuffet,
Ernst, Miro, svo að örfáir séu
nefndir, eru sýndir með olíu-
málverk í fyrsta sinn. Þessi
viðburður er enn merkilegri
fyrir þá staðreynd, að ekkert
er til af verkum þessara
manna hér á landi, nema ef til
vill eitt og eitt grafískt blað.
Sjálfsagt höfum við fátækir
íslendingar algera sérstöðu í
þessum efnum í Evrópu. Mér
dettur ekki í hug að nokkurt
annað land eða sjálfstæð þjóð,
sé svo illa stödd að eiga ekki
eitt og eitt verk eftir þessa
meistara. Sumir eiga mikið,
eins og dæmin sanna um
frændur okkar Norðmenn. Eg
að hér sé á ferð annað en
sýnishorn af því besta, er gert
hefur verið í málaralist á
þessari öld, þá vil ég gauka því
að hinum sama, að auðvitað
má lengi þvæla um, hvort
þetta úrtak sé hið eina og
rétta. Það eru til bæði verri og
betri verk eftir alla þessa
höfunda, en hinu verður ekki
mótmælt, að hér eru meistar-
ar á ferð.
Sá þeirra málara, er einna
næst okkur stendur á þessari
sýningu, er Matisse, þótt ekki
væri nema fyrir það, að hann
var lærifaðir Jóns heitins
Stefánssonar og hefur þannig
haft gríðarleg áhrif hér á
landi. Það mætti einnig segja
um Picasso, því að margir
hafa sótt ýmislegt til hans,
bæði hér og annars staðar, þar
sem málverk er iðkað. Sama
sagan er með Léger. Hann
hafði þau bæði í læri, Svavar
Guðnason og Nínu Tryggva-
dóttur, á sínum tíma. Fleira
mætti til tína, sem sannaði
áhrif þessara meistara hér á
landi, en látum þetta nægja að
M
PIERRE BONNARD:
Tréð við ána (1912).
eistarar
Fyrir mörgum árum varð
mér það á að skrifa í heldur
háttstemmdum tón og nota
hástig orða um vissa sýningu.
Vinur minn einn var heldur en
ekki hlessa á þessum skrifum
mínum og hafði orð á því v|ð
mig, hvað ég mundi gera, ef eg
þyrfti að skrifa um verulega
meistara. Svar: Ég mundi ekki
komast í þann vanda, því að
það er langt í land með að
meistarar verði sýndir hér á
þessu landi. Síðan er drykk-
löng stund: En nú blasir þessi
vandi við, og sú stund er
upprunnin, að úrval úr einu
merkasta safni á Norðurlönd-
um af tuttugustu aldar mynd-
list er komið í Vatnsmýrina.
Hér er lyft ótrúlegu grettis-
taki, sem allir aðilar eiga þeir
þakkir skildar fyrir. Ég veit
ekki, hvort almenningur gerir
tók þannig til orða, að við
værum fátæk þjóð. Ég er ekki
viss um, að það sé allur
sannleikurinn. Ekki vantar
okkur fjármagn á stundum, er
við gerum hluti, sem ekki
flokkast undir menningu. Það
skulum við muna. Er þetta
ekki atriði, sem við mættum
gefa aðeins gaum?
Ekki ætla ég mér þá ósvinnu
að fara hér að leggja mismun-
andi mat á þau verk, er nú eru
sýnd í Norræna húsinu. Þau
eru öll af þeim gæðaflokki, að
lítið verður að fundið og hól
yrði hlægilegt. Hér kem ég
einmitt að einum aðalþætti
góðs listaverks. Einmitt þann-
ig er gott listaverk, hvers eðlis
sem það annars er. Ekkert
verður að fundið, og hól er
óþarft. Ef einhverjum, sem
þessi verk skoðar dettur í hug,
ASGER JORN:
Skáldleg umbun (1956).
Myndlist
eftir VALTÝ
PÉTURSSON
sinni. Það er mikið hól um
íslenska listamenn, að þeir
hafi haft manndóm og þekk-
ingu til að fara í smiðju hjá
öðrum, því að það eru gömul
og ný sannindi, að ekkert
verður til af sjálfu sér. Því er
það að mínu áliti ómetanlegt
fyrir ungt fólk, sem er að
byrja í myndlist, bæði í skól-
um og sjálfstætt, að fá tæki-
færi til að sjá sýningu sem þá,
er hér er fjallað um. Það er
heldur ekki ónýtt fyrir okkur
eldri gaurana að líta á þessi
verk. Sá boðskapur, sem hér er
á ferð, er hvergi úr lausu lofti
gripinn. Sumt má rekja allar
götur til fyrri alda eins og til
dæmis Endurreisnarinnar á
Ítalíu í eina tíð. Hér sjáum við
verk eftir Gris, sem flokkast
undir kúbisma. Hér eru verk
eftir Maness-
ier sem þrungin eru trúarlegu
ívafi. Míro leikur á als oddi, og
það gerir Munch einnig. Vieira
da Silva mun vera eini kven-
maðurinn, sem verk á þarna,
en hún er þekktasti málari
Portúgal. Lam er Cububúi,
sem unnið hefur í París allt
sitt líf og er með feiknalega
áhugavert verk á innsta vegg.
Svona mætti upp telja hvern
einasta sýnanda.
Þetta eru fjörutíu listaverk
úr safni Snoja Henie-Onstad í
Oslo. Ekki veit ég, hve safnið
er nú stórt, en er það var
opnað fyrir nokkrum árum,
voru verkin komin yfir 300. Af
þessu geta menn séð, að það er
ekkert áhlaupaverk að koma
slíku safni sáman. Því miður
þekki ég ekki nægilega til
þessa merka safns, og stafar
það meðal annars af því að
leið mín hefur ekki legið þar
um slóðir í tugi ára. En ég
þekki aftur á móti nokkuð vel
til þeirra listamanna er þarna
eiga verk. Aðeins einn eða
tveir þeirra eru mér nýjung,
og seint verður maður svo vís,
að ekki sé ætíð nokkuð, er fer
framhjá manni. Til að gera
langt mál stutt, gæti ég með
góðri samvisku sagt: Þetta eru
mínir menn. Ekki eingöngu til
að tala digurbarkalega, heldur
vegna þess að þeir hafa flestir
komið nokkuð við sögu uppeld-
is míns sem málara. Persónu-
lega á ég þessum meisturum
meira upp að inna en margan
grunar. Því er gleði mín yfir
þessari heimsókn meiri en svo
að ég geti þagað.
Lista- og menningarsjóður
Kópavogs hefur nokkra sér-
stöðu í þjóðlífi okkar. Ég veit
ekki til, að í nokkru öðru
sveitarfélagi sé menningunni
ætlaður viss hluti útsvars. Er
þetta ekki til íhugunar fyrir
suma? Hvað um það, þá hefur
Kópavogur eignast mjög álit-
legt safn listaverka, og hyggj-
ast þeir þar í sveit nú byggja
listasafn, og er þessi sýning
einn liður í þeirri starfsemi.
Ekki veit ég, hver afrakstur-
inn verður af slíku fyrirtæki,
en ef einhver verður, gengur
hann óskertur til góðs málefn-
is.
Að lokum vil ég þakka
öllum, sem komið hafa þessu
máli í höfn, og svo langar mig
að koma á framfæri hugdettu
frá mér persónulega: Væri
ekki tilvalið, að Kópavogur
gæfi safninu, fyrir greiðann,
málverk eftir Þorvald Skúlas-
on og Svavar Guðnason. Væri
hægt að launa vinargreiðann
betur?
PIERRE SOULAGE:
Málverk (1963).