Morgunblaðið - 17.04.1980, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. APRIL 1980

Flora Lewis höfundur
þeirrar greinar, sem hér
birtist hefur nýlega ver-
ið skipuö eftirmaður
Cyrus L. Sulzberger,
sem lengi var helsti
dálkahöfundur The New
York Times um utanrík-
ismál með búsetu í
París. Flora Lewis hefur
um árabil veriö fréttarit-
ari blaös síns í París og
skrifar greinar sínar
þaöan.
Hér fjallar hún um
þær hræringar, sem nú
veröur vart í kommún-
istaflokkum Evrópu
vegna fyrirhugaðrar
ráöstefnu þeirra í París
undir lok þessa mánaö-
ar. Telur húnraö raun-
verulegur tilgangur
hennar sé af hálfu Sov-
étríkjanna aö skilja
hafrana frá sauöunum
og mynda nýja samfylk-
ingu þeirra kommún-
istaflokka, sem skilyrö-
islaust sýni Kremlverj-
um undirgefni.
sjötta áratuginn. En Velyko
Micunovic, sem var sendiherra
Júgóslava í Moskvu á þeim tíma,
hefur nýlega ritað í ævisögu
sinni um það, hve fljótur sjálfur
Krútsjoff var til þess að reyna
að koma á fót nýjum valdasam-
tökum, sérstaklega strax eftir
blóðbaðið í Ungverjalandi 1956.
Júgóslavar, Italir, Spánverjar
og Rúmenar héldu, að þeir hefðu
afgreitt málið í eitt skipti fyrir
öll á ráðstefnu evrópskra komm-
únista í Austur-Berlín 1976, þeg-
ar „sjálfstæði" hvers einstaks
flokks var viðurkennt. En nú
skýtur málinu upp á nýjan leik.
Svo virðist sem ýmsir hafi
gengið hikandi til þess leiks, sem
nú er að byrja. Pólski leiðtoginn,
Edward Gierek, hefur endurtek-
ið tillögu sína um fund ríkis-
stjórna Austur- og Vestur-
Evrópu í Varsjá til að ræða
afvopnun, sem gefur til kynna að
ef til vill sé ætlunin að breikka
„friðarsveitina" fremur en
þrengja. Og eftir að fyrsta til-
kynningin um flokksráðstefnuna
í París hafði verið gefin út, hóf
franska kommúnistablaðið
l’Humanité að birta — á inn-
síðum — greinar, sem sögðu, að
þetta yrði ekki raunveruleg
„ráðstefna", hún myndi aðeins
fjalla um þær ógnir (bandarísk-
ar), sem nú beindust gegn friði,
en ekki innri flokksmál og sam-
Kremlverjar krefjast
undirgefni í Evrópu
Það verður æ greinilegra, að
ráðamenn í Moskvu hafa markað
þá ótviræðu stefnu að sýna
Vesturlöndum í tvo heimana,
jafnvel þótt ný forystusveit taki
við völdum af Brezhnev gengn-
um.
Nýjustu vísbendingarnar um
þetta hafa komið fram hjá
kommúnistaflokkum í Austur-
Evrópu. I samvinnu við Pólverja
hefur franski kommúnistaflokk-
urinn boðað alla evrópska
kommúnista til ráðstefnu í París
28—29. apríl í því skyni að út
verði gefið almennt „ávarp um
frið og afvopnun".
ítalski flokkurinn hefur lýst
því opinberlega, að hann ætli
ekki að senda fulltrúa á fundinn,
og talsmenn hans sögðu, að
fundarefnið væri í raun að
hvetja til baráttu gegn áformum
Vesturlanda um að koma sér upp
kjarnorkueldflaugum gegn sov-
ésku SS-20 kjarnorkueldflaug-
unum, sem beint er gegn Evrópu.
Auk þess töldu Italir, að með
ráðstefnunni væri stefnt að því
að endurreisa alþjóðasamtök
kommúnistaflokka, sem væru
miðstýrð frá Kreml. Leiðtogi
ítalskra kommúnista, Enrico
Berlinguer, sem nú er í Kína, gaf
til kynna, að mikilvægur klofn-
ingur væri orðinn í röðum
kommúnistaflokka. Hann telur
sovésku valdhafana nú hættu-
lega ógnun við heimsfriðinn og
þeir séu á sama báti og „banda-
rísku heimsvaldasinnarnir".
Júgóslavar og Spánverjar hafa
einnig neitað að taka þátt í
Parísar-ráðstefnunni, sem boðað
var til af kommúnistaflokknum
án minnsta samráðs við frönsku
ríkisstjórnina.
Aldrei fyrr hafa háttsettir
kommúnistaforingjar nútímans
komið saman til slíks fundar
utan Sovétríkjanna eða fylgi-
ríkja þeirra. Ráðamenn í
Moskvu hafa lýst yfir stuðningi
við ráðstefnuhaldiö í Prövdu,
þeir hafa þannig látið af öllum
tilraunum til að koma í veg fyrir
frekari klofning meðal korfimún-
istaflokkanna og með staðarval-
inu gefið til kynna, að þeir líti á
Frakkland sem einskonar hlut-
laust svæði. Kvíðvænlegra er þó,
að svo virðist sem- ákvörðunin
um þessar pólitísku aðgerðir
gegn Vestur-Evrópu hafi verið
teknar í byrjun vetrar, þegar
lagt var á ráðin um innrásina í
Afganistan. Má ráða þetta af
upplýsingum um þær leynilegu
viðræður, sem fram fóru, áður
en boðið var til ráðstefnunnar.
Vestur-evrópskir embættis-
menn hafa búist við nýrri „frið-
arsókn" af hálfu Sovétmanna
síðan þeir réðust inn í Afganist-
an. En ráðagerðirnar um ráð-
stefnuna eru alls ekki í samræmi
við sýndarmennsku, sem slíkri
blíðmælgi í garð Vesturlanda
fylgir. Þær minna miklu fremur
á stormhviðurnar, sem leiddu til
kalda stríðsins, en vinarhót slök-
unarstefnunnar. Atburðarásin
minnir helst á það, þegar Tító
var rekinn úr Kominform 1948
og „friðarávarpið" var sent frá
Stokkhólms-ráðstefnunni. Ein-
Harkan eykst
í garð
Vesturlanda
eftir
Floru Lewis
hvern tíma kunna sagnfræð-
ingar og endurskoðunarsinnar
að deila um það, hver það var,
sem stuðlaði að þessum nýja
afturkipp í samskiptum austurs
og vesturs, og hver það var, sem
greip til gagnráðstafana. Hitt er
augljóst, að ráðamenn í austri
eru að loka gluggahlerunum í
vestur um óákveðinn tíma. Grip-
ið hefur verið til áhrifamikilla
stjórnmálaaðgerða til að skilja
hafrana frá sauðunum, skipa
þeim, sem sýna Moskvu skilyrð-
islausa undirgefni í fylkingu í
fjarlægð frá hikandi meðreiðar-
sveinum, og á það bæði við um
sósíalista sem kommúnista. Sov-
éskur stjórnarerindreki í París
sagði hreint út: „Á hættutímum
verðum við að vita, hverjir eru
vinir okkar.“
Þar að auki hafa ýmsar lykil-
upplýsingar síast út úr Austur-
Evrópu. Alvarlegur skortur er á
neysluvörum í Austur-Þýska-
landi, sömu sögu er að segja um
Pólland eins og jafnan áður en
þar magnast spennan stöðugt.
Ibúar landanna hallast helst að
því, að vegna hernaðaraðgerð-
anna í Afganistan hafi orðið að
þrengja að lífskjörum þeirra eða
matvælum sé safnað til Moskvu
vegna Olympíuleikanna þar í
sumar, svo að unnt verði að hrífa
gesti þar með glæsilegu vöruvali.
Harðneskjan í garð andófs-
manna eykst líka í öllum komm-
únistaríkjunum í Evrópu. Ýmis-
legt bendir til þess, að nú ráði
kennisetning Stalínismans: „Sá,
sem ekki er með okkur, er á móti
okkur." Enginn annar en Nicolae
Ceausescu leiðtogi rúmenska
kommúnistaflokksins hefur sagt
gestum frá Vestur-Evrópu, að
hann hefði áhyggjur af því að
hernaðarsinnarnir hafi náð
traustum yfirburðum meðal
þeirra, sem móta stefnu Sovét-
ríkjanna. Og það er þessi harði
kjarni, sem krefst aukins
vígbúnaðar, sem ávallt hefur
lagt áherslu á það að efla beri
sameinaðan mátt kommúnism-
ans gegn þeim röksemdum, að
slökunarstefnan gefi meira í
aðra hönd.
Viðleitni Sovétmanna til að
skipuleggja alþjóðlegan komm-
únisma á þann veg, að hann sé
undirgefinn undir sovéska
stefnumörkun hefur þróast stig
af stigi. Fyrst var Komintern
stofnað, það var síðan lagt niður,
þegar efnt var til samvinnu við
Vesturlönd á tímum síðari
heimsstyrjaldarinnar, skömmu
eftir að henni lauk kom svo
Kominform til sögunnar. Það
var einnig lágt niður, þegar
Nikita Krútsjoff leitaði sam-
starfs við Júgóslavíu um miðjan
skipti flokkanna, niðurstaða
hennar þyrfti ekki endilega að
vera bindandi fyrir alla þátttak-
endur. Tass endurbirti þennan
boðskap frá París.
Italir, Spánverjar og Júgóslav-
ar eru engu síður andvígir ráð-
stefnunni. Svo virðist sem Rúm-
enar og flokkarnir í Svíþjóð og
Bretlandi hefi í hyggju að taka
ekki þátt í henni. Boðskapur
l’Humanité kann að vera saminn
til að lokka þá.
Þessar hræringar verða ekki
metnar rétt nema menn geri upp
við sig, hvernig kommúnistar
líta á eðli og þróun heimsmála
um þessar mundir. Franski
kommúnistaleiðtoginn Georges
Marchais telur, að nú hrjáist
heimurinn vegna þess, að kapí-
talistarnir séu að missa tökin og
þess vegna sé rétti tíminn fyrir
kommúnista að sýna, hvað í
þeim býr. Svo virðist sem
Marchais haldi með þessu á loft
sjónarmiði ráðamanna í Moskvu
pg hann hefur sagt Berlinguer í
Ítalíu þessa skoðun sína.
Slík viðhorf hafa áður heyrst
frá Moskvu, þar hafa menn
veðjað á „andstæður" og „hnign-
un“ kapítalismans til að vinna
málstað sínum fylgi. Fram til
þessa hefur þessi misskilningur
hvatt Vesturlönd til að sýna
andstöðu í verki. Enn einu sinni
kunna Kremlverjar að hafa
rangt fyrir sér, en það eitt að
þurfa að sýna fram á það sýnir,
að Vesturlönd verða að takast á
við alvarlega og langvinna
hættu.
■