Morgunblaðið - 05.07.1980, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 5. JULI 1980
19
hlusta á hana þegar maður flýgur
milli staöa í nýjum bandarískum
Boeing-þotum kínverska flugfé-
lagsins C.A.A.C. Til þess að sam-
bland af klassískri kínverskri og
vestrænni músík komist til skila
meðan á fluginu stendur, er hún
sþiluö eins hátt og hátalarakerfi
þotunnar leyfir.
Erlent Sjón-
varpsefni
Ekki gafst mér nógu oft tækifæri
til aö sjá sjónvarp til aö fá
tilfinningu fyrir dagskrá þess, en
þá sjaldan sem þaö tókst, mátti sjá
erlent efni eins og t.d. kínverskar
kvikmyndir frá Hong Kong. í eitt
sinn sá ég bandaríska vísindakvik-
mynd, eöa þátt, sem hét Maöurinn
frá Atlantis. Slíkar myndir heföu
kostaö einhvern lífiö eöa æruna
meöan fjórmenningaklíkan fræga
réði feröinni þar um slóöir.
Breytingin í Kína nær ekki ein-
vöröungu til klæðaburðar eöa
menningar, heldur má sjá mörg
önnur merki um vorið í kínversku
þjóölífi. Ekki heföi manni dottið í
hug aö á leiðinni frá Pekingflugvelli
og inn í borgina mætti sjá risastór
auglýsingaskilti, sem sýna t.d. jap-
önsk litasjónvörp og kassettu út-
vörp, eöa Coca Cola, eöa frönsk
ilmvötn eöa nýtísku tölvuúr. Allt er
þetta þarna og þessa hluti má
finna í verslunum ef vel er aö gáö,
en þó er verst aö finna Coca Cola,
sem er innflutt á dósum og kostar
á viö vínflösku. Nýtísku Toyota og
Mazda fólksbílar flytja nú feröa-
menn og flokksforingja um götur
stórborganna, og eru smám sam-
an aö leysa af hólmi ellilega Zim og
Volgu-bíla frá áhrifatímum Rússa.
Æöstu menn aka í risastórum
heimasmíöuöum drossíum meö
gardínum fyrir hliöargluggum —
bílum sem h'kjast gömlum Lincoln
lúxusbílum. Múgurinn veröur aö
láta sér nægja reiöhjól, en þau
skipta t.d. milljónum í Peking, eöa
almenningsvagna, sem eru ætíö
troöfullir.
Gestrisni er
ólýsanleg
Á hótelum í Peking og Shanghai
getur maöur keypt sér vestræn
blöö, eins og t.d Time og Ecónom-
ist, svo dæmi séu nefnd. í höfuö-
borginni má einnig fá daglega á
ensku og frönsku úrdrátt úr frétt-
um helstu fréttastofa heims eöa úr
fréttum kínversku fréttastofunnar
Nýja Kína og var þar aö finna
helstu viöburði dagsins, jafnt utan
sem innanlands. Kínverjar gera allt
sem þeir geta til aö taka vel á móti
útlendingum. Gistihúsin er flest
komin til ára sinna, en þau eru
hrein og þjónustan ágæt. í sér-
verslunum fyrir útlendinga má
kaupa ýmsan varning, sem útlend-
ingar telja sig ekki geta án veriö,
svo sem vestrænt tóbak, enskt og
bandarískt viskí, þýskt Rínarvín,
sem kostar jafn mikið og ein flaska
af skota og svona mætti lengi telja.
Kínversk stjórnvöld undirbúa nú
umfangsmikla hótelbygglngaáætl-
un og hafa fengiö til liös viö sig
ýmis stærstu hótelfyrirtæki verald-
ar, eins og t.d. Hilton og Intercont-
inental hótelkeðjurnar.
Aukin viðskipti
við umheiminn
Til aö mæta síauknum tengslum
viö umheiminn, hafa Kínverjar lagt
gífurlega áherslu á aö kenna ungu
fólki erlend tungumál og ber mest
á því aö enskan sé efst á blaöi.
Það er greinilegt, aö Kínverjar ætla
aö margfalda viöskipti sín viö
umheiminn, aö frátöldum Sovét-
ríkjunum, á næstu tveimur til
þremur áratugum. Til þess aö
framkvæma þaö, þurfa þeir fleiri
þúsundir manna, sem geta talaö
og ritaö erlend tungumál. — Nú er
verulegur skortur á slíku fagfólki,
segja Kínverjar. Sem dæmi um
þetta má geta þess aö þegar
greinahöfundur kom í heimsókn á
samyrkjubú rétt utan viö Shanghai
og skoöaöi skóla búsins, var veriö
aö kenna unglingum í tveimur
bekkjum ensku.
Flestir búa úti
á landsbyggðinni
Frelsiö virðist vera þaö mikiö
nú, aö fólk sem kann erlent
tungumál, gefur sig á tal viö mann
ef það á þess kost. Undirritaöur
hitti t.d. tvo unga háskólastúdenta
í hinu fræga teræktarhéraöi, sem
kennt er viö Drekabrunn, sem voru
aö læra ensku til BA-prófs. Þeir
vildu ólmir fá aö æfa sig í enskunni
og voru tilbúnir aö ræöa um heima
og geima. Aöspuröir sögöust þeir
ekki vita hvaö tæki viö aö námi
loknu, því ræöur ríkiö. Þeir veröa
ef til vill kennarar, þýöendur, eöa
starfsmenn ráöuneyta í Peking,
sögöu þeir, og voru ekki ánægöir
meö aö mega ekki ráöa sjálfir
framtíö sinni, en slíkt þekkist ekki
þar um slóðir enn sem komiö er.
Auk þess sögöust þeir hafa mikinn
áhuga á aö fá aö sjá umheiminn,
en líkurnar á því væru í raun engar.
Kínverjar viröast búa viö átthaga-
fjötra aö einhverju leyti, og þeir eru
aöeins fluttir á milli staöa sé þörf
fyrir hæfileika þeirra eöa kunnáttu
einhvers staöar annars staöar.
Þessum átthagafjötrum er vafa-
laust beitt til aö stemma stigu viö
fólksflótta til stórborga og þéttbýl-
issvæða. Taliö er aö um 80%
landsmanna búi enn í dreifbýli, þar
sem kjörin eru mun lakari en í
stórborgum, þótt munurinn sé
sjáanlega ekki mikill.
Stælgleraugu
eftlrsóknarverð
Allt sem er vestrænt viröist vera
eftirsóknarvert í Kína. Sjái maður
ungan Kínverja meö gullspangar-
sólgeraugu, sem nú er hiö mikla
stööutákn meöal ungs fólks, er víst
aö á ööru glerinu miöju sé merki
framleiöandans í Japan eöa V-Evr-
ópu, jafnvel þótt þaö skyggi á
augaö. Merkið er nefnilega meira
atriöi heldur en notagildi gleraugn-
anna. Mér var sagt aö slík stæl-
gleraugu fengjust á svörtum mark-
aöi í Peking fyrir 12—13 þús. kr.,
en þaö lætur nærri aö vera
miölungs mánaöarlaun. Þá þykir
mjög fínt aö eiga japanskt feröa-
kassettuútvarpstæki og ganga
meö þaö á almannafæri og spila
vinsæla hljómlist á hæstu stillingu.
Þessi tæki eru flest gjöf frá
Kínverjum búsettum erlendis, sem
nú heimsækja Kína í tugþúsunda
ef ekki hundruö þúsunda tali á ári
hverju. Þeir eru meira en velkomn-
ir. Kínversk stjórnvöld reka sér-
stök gistihús fyrir hina útlendu
frændur sína og hafa rýmkaö
tollalöggjöfina svo þeir geti flutt
meö sér alls konar nauösynlegar
og ónauðsynlegar gjafir fyrir ætt-
ingja sína og vini. í útlendinga-
verslun í Kanton mátti sjá þessa
Kínverja kaupa reiöhjól í tugatali,
auk þess sjónvörp, útvörp, úr og
rafknúin heimilistæki fyrir bein-
haröan gjaldeyri. Fyrir utan versl-
unina, sem er lokuð landsmönn-
um, biöu þiggjendurnir í hópum
eftir því aö þessir ríku frændur og
frænkur kæmu hlaöin gjöfum út úr
versluninni. Einn embættismaöur
sagöi aö nú væri verið aö undirbúa
Greinarhöfundur fyrir framan
Höll alþýðunnar á Torgi hins
himneska friðar og má sjá tvær
risamyndir af Lenin og Stalin,
en báðir eru hátt skrifaðir
hugmyndafræöingar meðal kín-
verskra kommúnista.
aö opna sérstaka gjaldeyrisreikn-
inga í kínverskum bönkum fyrir
Kínverja búsetta erlendis, þar sem
þeir geta geymt gjaldeyri sinn á
háum vöxtum og án þess aö þurfa
aö svara nokkrum spurningum um
peningaeign sína. Þetta er ein af
mörgum aöferöum stjórnvalda til
þess aö komast yfir aukinn gjald-
eyri, en gjaldeyrisskortur háir upp-
byggingarstefnu stjórnvalda.
Kína er
fátækt land
Þrátt fyrir hin ýmsu ytri merki
um breytingar á kínversku þjóölífi,
sem ber fyrir augu feröamanns, þá
er ekki alltaf allt sem sýnist. Þaö
fer ekki á milli mála, aö Kína
nútímans er sárafátækt land og
þjóöin líöur skort á ýmsum sviöum
tilverunnar. Elnn embættismaöur
sem ég kynntist, maöur á svipuöu
reki og ég, sagöi mér að mánaö-
arlaun hans væru u.þ.b. 20 þús. kr.
á mánuöi eöa 70 yuan og kona
hans vinnur sér inn 50 yuan. Þau
búa í 16 fermatra herbergi meö
aögangi aö eldhúsi og baöi. Gas til
eldunar þarf hann aö sækja í kút á
gasstöö, en rennandi kalt vatn er í
íbúðinni, sem telst vera kjarabót. í
herberginu er ekki mikið pláss fyrir
húsgöng önnur en þau nauðsyn-
legustu. Hann á sjónvarp, sem er
undantekning þar í landi, en tskáp-
ur er enginn í íbúöinni og þekkist
slíkt tæki þar varla. Eitt reiöhjól
kostar yfir 200 yuan og er af-
greiöslutíminn eitt tii tvö ár, vegna
útflutnings á reiöhjólum. Þaö tekur
þvt embættismann meira en þrjá
mánuöi aö vinna sér inn fyrir
reiðhjóli, ef hann leggur öll launin í
þaö, en þaö gerir enginn, slíkt er
ekki hægt. Menn veröa aö safna
lengi áöur en þeir geta keypt sér
slíkan fararskjóta. Verkamaöur
hefur milli 40—50 yuan á mánuöi,
sem er ekki há upphæö, en
verölagi á nauðsynjavörum er ha-
Idið niöri, og enn eru sumar
neysluvörur af skornum skammti,
og sum matvæli, eins og t.d. kjöt,
er oft skammtaö.
Stjórnvöld boða
betri tíð
Kínverjar láta þess ekki á sig fá,
ef marka má ummæli þeirra, því
þeir trúa aö betri tímar séu
framundan, ef núverandi stjórn-
arstefna fær friö og tíma til aö ná
fram aö ganga. Þeir segjast vita
þaö, aö byltingin krefjist mikilla
fórna og nú bendi margt til þess aö
nýir tímar séu að renna í hlaö, eftir
ofríki klíkunnar margnefndu, sem
brátt verður dregin fyrir lög og
dóm og látin svara til saka fyrir
glæpi sína.
Ég hef reynt aö greina frá ytri
merkjum hins pólitíska vors í
kínversku þjóölífi í þessari grein,
en í næstu grein mun ég reyna aö
fjalla um pólitíska innviöi og stefnu
kínverja í uppbyggingu landsins.
Gunnar S.
Björnsson:
Framlag sveitarfélaga til bygg-
ingarsjóðs verkamann, er orðið
nokkuð lítið þar sem það er nú
komið í 9% af söluverði íbúðar eða
10% af 90% lánshlutfalli sjóðsins
eins og sagt er í lögunum.
Furðulegt er að aðeins eigi að
hafa samráð við Alþýðusamband
Islands varðandi reglur um með-
ferð eldri íbúða og ýmsra annarra
þátta varðandi félagslegar bygg-
ingar, þar hefði frekar átt að hafa
samráð við viðkomandi sveitar-
stjórnir eða að minnsta kosti við
sveitarstjórnir og ASI.
Akvæðin um tækni- og þjón-
ustudeild eru á ýmsan hátt mjög
furðuleg, t.d. verður ekki annað
séð en tæknideild verði að selja
Húsnæðisstofnun sjálfri þjónustu
sína ef hún á að standa undir sér
sjálf eins og gert er ráð fyrir í
lögunum.
Ný húsnæðis-
málalöggjöf
Á síðasta degi Alþingis nú í vor,
voru samþykkt lög um Húsnæð-
isstofnun ríkisins, sem fela í sér
ýmsar veigamiklar breytingar frá
fyrri lögum. Vegna þess að hér er
um ýmsar veigamiklar breytingar
að ræða, hefði mátt ætla að
Alþingi hefði gefið sér góðan tíma
til að fjalla um málið, en svo mikil
pressa var lögð á að ljúka málinu
af hálfu núverandi ríkisstjórnar,
að það fór í gegnum þing á
nokkrum dögum, enda bera lögin
greinilega þess merki.
Ég mun hér á eftir geta um
nokkur atriði sem ég tel að betur
hefðu mátt fara:
Að skipta stofnuninni í deildir
með lögum tel ég að sé rangt,
stjórn viðkomandi stofnunar ætti
tvímælalaust að stjórna slíkri
deildaskiptingu ef þurfa þætti
hverju sinni. Sú nýja stjórnskipan
sem lögin kveða á um, að hags-
munaaðilar tilnefni tvo menn í
stjórn, er að mínu mati fráleit,
Húsnæðismálastofnun er opinber
lánastofnun sem að miklu leyti
hefur verið fjármögnuð af opin-
berum aðilum, og því lang eðli-
legast að alþingi sem situr hverju
sinni, kjósi eitt í stjórn stofnunar-
innar, í því efni eiga byggingar á
félagslegum grundvelli ekki að
hafa nein áhrif á skipun stjórnar.
Fjármögnun byggingarsjóða
ríkisins og verkamanna, er nánast
skilin eftir óafgreidd í þessum
lögum, mikils hluta þess fjár-
magns sem þarf á hverjum tíma,
þarf að afla með lánum eða öðrum
hætti, því verður ekki séð nú hvort
þessu nýja lánakerfi tekst að auka
að nokkru marki lánsfjárhæðir til
almennra íbúðabygginga, sem
tvímælalaust er mjög þarft, og
þyrfti sem fyrst að komast upp í
80% af byggingarkostnaði. Ég tel
að lánstími sé of stuttur, þyrfti að
vera minnst 35—40 ár á öllum
lánum til nýbygginga, sama láns-
hlutfall ætti að vera gagnvart
eldri íbúðum, en þar mætti taka
tillit til fyrninga og áhvílandi
lána.
Varðandi allar greiðslur af lán-
um, ættu að vera inni ákvæði sem
frestuðu hluta greiðslna ef þær
færu upp fyrir ákveðna % af
tekjum lántakanda t.d. 20—25%.
í félagslega kafla laganna, eru
ýms ný ákvæði sem orka tvímælis,
t.d. að ákvarða í lögum að byggja
eigi a.m.k., einn þriðja af íbúða-
þörf á félagslegum grundvelli,
fjáröflun byggingarsjóðs verka-
manna er jafn lítið tryggð og í
almenna sjóðnum. Sveitarstjórnir
ættu í öllum tilfellum að eiga
meirihluta fulltrúa í stjórnum
verkamannabústaða.
Ekki er eðlilegt að fram-
kvæmdalán séu vaxtalaus á
byggingartímanum, þau ættu skil-
yrðislaust að bera sömu vexti og
almenn lán, einnig ættu lán til
félagslegra bygginga að vera með
sömu vöxtum og lán úr almenna
sjóðnum.
Eitt atriði er svo í viðbót við
lögin í heild, sem vert er að benda
á. Lögin eiga að taka gildi 1. júlí
n.k., í þeim eru fjölda mörg atriði
sem kveða þarf nánar á um í
reglugerð. Sú reglugerðarsmíð
hlítur að verða talsvert verk, og er
vandséð að því verði lokið fyrir 1.
júlí, en erfitt getur reynst að
starfa eftir lögunum ef ekki verð-
ur fyrir hendi reglugerð.
Að sjálfsögðu eru mjög mörg ný
ákvæði í lögunum sem eru til bóta,
og ber að fagna því, en óvíst er
hvort eða hvenær þau nást fram ef
ekki verður fyrir hendi fjármagn
til að framkvæma þau.
í lok Alþingis dróst nafn mitt
talsvert inn í umræður alþing-
ismanna vegna kosninga í Hús-
næðismálastjórn, einnig varð ég
tilefni til talsverðra blaðaskrifa í
kjölfar þeirra umræðna. Mér virð-
ist að ýmis misskilningur hafi
sprottið út af þessum umræðum
og því að ég hef verið kosinn í
stjórn Húsnæðismálastofnunar af
lista núverandi ríkisstjórnar. Til
að fyrirbyggja allan misskilning í
því efni, vil ég taka fram sérstak-
lega að ég er ekki, og hef ekki
verið stuðningsmaður núverandi
ríkisstjórnar, og á ekki von á að á
því verði nein breyting, það að ég
fer nú með þessum hætti inn í
stjórn Húsnæðismálastofnunar,
er fyrst og fremst vegna áhuga á
málefninu, og óska þeirra sam-
taka sem ég vinn fyrir.
Að endingu vil ég láta í ljós þá
persónulegu skoðun mína, að þeir
sem starfa á hinum fjölmörgu
stöðum úti í atvinnulífinu bæði á
félagslegum grundvelli og einnig í
atvinnufyrirtækjum, verði að geta
komið inn á ýmsum stöðum til-
nefndir eða kosnir af ýmsum
aðilum án þess að þeir verði
samtímis stimplaðir sem stuðn-
ingsmenn þeirra sem tilnefna í
hvert skipti.
Reykjavík, 25. júní 1980,
Gunnar S. Björnsson
framkvæmdastjóri Meistara-
sambands byggingamanna.