Morgunblaðið - 05.07.1980, Blaðsíða 18

1 g MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 5. JÚLÍ1980
Jón Hákon Magnússon — Kína I:
Fyrir skömmu var
Jón Hákon Magn-
ússon, fyrrv. frétta-
maöur á ferö um
Kína í fylgd meö
tengdafööur sín-
um, Heröi Bjarna-
syni, fyrrv. húsa-
meistara ríkis-
ins, ásamt konum
þeirra, Áslaugu G.
Harðardóttur og
Kötlu Pálsdóttur.
Heröi Bjarnasyni
var boöiö til Kína
af stjórnvöldum
landsins í tilefni
Sá sem heimsækir Alþýöulýö-
veldið Kína hefur ekki lengi dvalið í
þessu stóra og margbrotna landi,
er hann kemst að raun um að í
Kína ríkur nú pólitískt vor. Ktna,
sem hefur veriö nánast algjörlega
lokað land frá því að kommúnistar
komust þar til valda undir forystu
Maos Tsetung árið 1949, hefur nú
lokiö ríkishliöunum upp á gátt og
boðiö utanaökomandi inn, ekki
aöeins til aö sjá sig um, heldur og
til skrafs og ráöageröa. Sú mikla
breyting, sem átt hefur sér staö,
hófst skömmu eftir andlát Maos
formanns og eftir aö umbótaöflun-
um tókst aö hneþpa svonefndri
fjórmenningaklíku, en í henni er
ekkja Maos sögö forsprakkinn, á
bak viö lás og slá.
Þaö tekur augu útlendingsins
nokkra daga að læra aö lesa í
táknmyndir umhverfisins og skynja
munsturmun þjóöfélagsins. Þaö er
í raun ekki eins og aö koma í aöra
heimsálfu aö koma til Peking frá
Reykjavík, heldur í annan heim.
Borgin er ein hin fjölmennasta í
heimi, íbúar hennar eru milli 7—8
millj. Peking er óskaplega flöt og
grá yfir að líta. Fá hús vekja athygli
manns, nema þá helst gamlar
hallir og musteri, eða nýbyggingar
yfirvaldsins viö Torg hins himn-
eska friöar í miöri höfuöborginni.
Ekki bætir þaö úr skák, aö allir eru
svo til eins klæddir, þ.e.a.s. í blá
eöa grá Mao-föt, sem viö köllum,
en eru víst upphaflega kennd viö
hina vinsælu þjóöhetju, Sun Yat-
sen. Þaö er helst á sunnudögum
aö sjá má eina og eina konu úti aö
ganga í hvítri blússu eöa litskærri
peysu. Ööru máli gegnir um smá-
börn, þau eru litskrúöug og dúöuö
upp fyrir haus, en Kínverjar viröast
vera mjög barngóöir í sér. Það er
þess m.a. aö hann
átti stærstan þátt í
því aö Pekingóp-
eran kom til ís-
lands áriö 1954 og
sýndi nokkrum
sinnum í Þjóðleik-
húsinu. Greinar-
höfundi var aftur á
móti boðið sem
fyrrverandi frétta-
manni og ætlar
hann aö skrifa 4
greinar í Morgun-
blaöiö um Kína,
land og þjóö.
þvi hvar i þjóöfélagsstiganum hver
einstaklingur er. Þaö er ekki fyrr
en það rennur upp fyrir manni aö
lesa mannamun í efnið se mer í
fötum hvers og eins. Þótt komm-
únisminn segi aö allir menn séu
jafnir, þá er þaö víst aö í ríkjum þar
sem hann ræöur ríkjum, er ekki
minni munur á mannviröingu en
annars staöar í heimi hér. Maöur
sér fljótt aö embættismenn og
ráöamenn ganga í fötum úr góöum
efnum, en eftir því sem neöar
dregur í þjóöfélagsstiganum,
verða efnin ódýrari og enda í
nankinsfötum verkamanna og
bændafólks.
Bættir tímar
boðaðir
Allt stendur þetta til bóta aö
sögn umbótasinna, sem eru undir
forystu Deng Xiaoping, aðstoöar-
forsætisráöherra, en hann liföi af
tvær hreinsanir menningarbylt-
ingarinnar og útskúfunar herferö
fjórmenningaklíkunnar marg-
frægu. Deng Xiaoping er án efa
einn valdamesti, ef ekki valdamesti
maður Kína nútímans. Hann hefur
nú boðaö ýmsar þjóöféiagsum-
bætur til handa alþýöunni, sem
liöiö hefur mikinn skort undanfarin
10—14 ár. Nú mega konur t.d. láta
Kínversk skólabörn viróast
vera vel öguö og prúö, hvar sem
maö'ur sér þau. Hér mé sjá hóp
skólabarna í skoöunarferð í
gömlu Sumarhöllinni skammt
utan viö Peking.
leggja á sér hárið, þær þurfa ekki
lengur aö klippa þaö stutt eöa hafa
fléttur. í gluggum rakarastofa í
Peking mátti sjá ýmsar Ijósmyndir
af nýtískulegum hárklippingum
karla, en slíkt heföi veriö talin
andbyltingarleg dauöasynd til
skamms tíma. í búöum má sjá
litríkan kvenfatnaö, sem þætti
gamaldags hér, en er þar álitinn
hátískuvara. Mér var bent á þaö í
Shanghai, aö til marks um hina
nýju stefnu, mætti sjá brjóstahöld
úti í búöargluggum í fyrsta sinn
eftir aö kommúnistar komust til
valda.
Skórnir vekja
mikla athygli
Á tímum menningarbyltingar-
innar og fjórmenningaklíkunnar
svonefnda var ungu fólki og hjón-
um bannaö aö haldast í hendur á
almannafæri, hvaö þá aö halda
utan um hvort annaö. Nú er þetta
leyfilegt á ný og í Peking sér maður
oft ungt og ástfangiö kærustupar
haldast í hendur á götum úti. í
Shanghai, og suðurhluta landsins,
virðist fólk einhverra hluta vegna
vera mun frjálslegra en í Peking,
en þar klæðist þaö litríkari fatnaöi
og mun færri sjást í hinum svo-
nefndu Mao-fötum. Litríkar blúss-
ur og peysur eru í hávegum haföar
hjá yngri konum og maður talar nú
ekki um kjóla og pils. Fólk er
almennt miklu frjálsara í fasi í
Shanghai heldur en í Peking, en
ekki kann ég aö skýra hvers vegna
það er. Útlendingar veröa fljótt
varir viö aö þaö sem kínversk
alþýöa skoöar fyrst, er hún sér
erlenda gesti, er skófatnaöur viö-
komandi. Mikill tími fer í aö skoöa
skóna, benda á þá og ræöa gerö
þeirra af miklum áhuga og innlifun.
í verslunum í Kína fást ekki góöir
leðurskór, heldur ódýrir og end-
ingarlitlir strigaskór meö gúmmí-
sólum og af þeim sökum hafa
heimamenn svo mikinn áhuga á
skófatnaöi útlendinga. Ég tók aftur
á móti eftir því aö háttsettir
embættismenn gengu í góöum og
vönduöum leöurskóm á vestræna
vísu.
Pekingóperan
á fjalirnar á ný
Kínverjar mega á ný, eftir 10 ára
bann, sjá sínar margfrægu og
litríku óperur, sem nefndar eru
Pekingóperur. Fjórmenningaklíkan
bannaöi þessa fornu listgrein og
sagöi hana andbyltingarkennda. i
staöinn máttu landsmenn aöeins
sjá átta byltingarleikrit, sem eig-
inkona Maos er sögö hafa sér-
staklega valiö, og varö hver og
einn aö sjá hvert og eitt þeirra oft
og mörgum sinnum á þessu svart-
nættistímabili öfgaaflanna. í Pek-
ing fengum viö aö sjá eina sli'ka
heföbundna Peking óperu í leik-
húsi sem hét Ný hamingja. Þetta
var aö því er virtist nokkuð gamalt
og heldur óhreint alþýðuleikhús.
Flestir gestanna voru verkamenn
sem komu á sýninguna beint úr
vinnu og uröum viö útlendingarnir
heldur afkáralegir í okkar fínasta
pússi viö hliöina á þeim og má
segja aö fæstir hafi látiö sér detta
í hug aö dusta af sér rykiö. Þaö fór
ekki á milli mála, aö áhorfendur
liföu sig inn í leiksýninguna, sem
var á heföbundinn hátt afar
skrautleg og t.d. hefur hver einasta
handahreyfing sína merkingu, sem
Kínverjar einir skilja, en hún fer
fyrir ofan garð og neðan hjá
ókunnugum. Mér var sagt aö
uppselt væri á allar óperusýningar
langt fram í tímann og menn yröu
aö bíöa í biörööum langtímum
saman til aö fá miöa.
Rykiö dustaö
af Beethoven
Beethoven var um árabil ekki
aöeins útskúfaöur í Kína, heldur
skammaöur fyrir andbyltingarlega
hljómlist. En nú mega verk hans
hljóma á ný. Kínverjar eru sólgnir í
klassíska músík. Mikiö er um
heimsóknir erlendra listamenna og
erfitt er aö fá aögöngumiöa vegna
aðsóknar, sagöi mér hljómlistar-
unnandi í Shanghai. Þegar
undirritaöur var í Kína í apríl, höföu
menn í Peking og víöar ekki gleymt
komu Karlakórs Reykjavíkur, sem
hélt tónleika á nokkrum stööum í
Stærata verzlunin í miðborg
Peking, en hún er opin sjö daga
vikunnar og ntíö troöfull af fólki í
verzlunarerindum. Þessi verzl-
un heitir Beijing Bai Hua Da
Lou, sem þýöir eitthvaö líkt
Stórverzlun Peking meö hundruö
hluta.
landinu viö húsfylli sl. vetur. Auk
þess haföi sjónvarpið tekið upp
eina tónleika og sjónvarpaö og
sögöu mér nokkrir aö þeir heföu
haft gaman af dagskránni. Ég
spuröi hvort yfirvöld heföu látiö
fylla húsin þar sem íslensku söngv-
ararnir komu fram, en svariö var
að slíkt væri ónauðsynlegt með
öllu þar sem landsmenn væru
hungraöir í slíka skemmtan. Þaö er
ekki aöeins heföbundin hljómlist
sem nú er leyfö, heldur alls konar
hljómlist, innlend sem erlend. Eitt
kvöld sáum viö söngva- og dans-
sýningu í stórri tónlistarhöll í Pe-
king, sem kennd er viö leiöina til
himna. Þar mátti sjá jafnt kín-
verska sem vestræna dansa, aö
meötöldum ballett. Viö hlýddum á
kínverska og austur- og vesturevr-
ópska söngva og höfðu landsmenn
gaman af, ekki síöur en viö
útlendingarnir. Sagt er aö popp-
músík sé vinsæl meöal yngra
fólksins. Lítið er um hana á
yfirboröinu, en sagt er aö segul-
bönd meö vestrænum popphetjum
fáist keypt á svörtum markaöi.
Hljómlistin er ekki bundin viö
hljómleikasalina og útvarpiö, held-
ur veröur maður t.d. einnig aö
erfitt í fyrstu aö gera sér grein fyrir