Morgunblaðið - 14.08.1980, Qupperneq 23

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 14. ÁGÚST 1980
23
Anna Lilja Steinþórs-
dóttir frá Vík - Minning
Gengið um Svínaskarð
Áður en akvegurinn var lagð-
ur vestur fyrir Esjuna, lá aðal-
leiðin milli Mosfellssveitar og
Kjósar um Svínaskarð, úr
Reykjavík. Ætlunin er að ganga
þessar gömlu slóðir í þetta sinn
og hyggja að ýmsu, sem
áhugavert kann að finnast á
leiðinni. Þótt skarðið sé milli 400
og 500 m yfir sjó, og nokkuð á
fótinn efst, ætti það ekki að
koma að sök ef gönguhraðanum
er stillt í hóf.
Við hefjum gönguna við
Svínadalsána, en yfir hana er
brú á veginum nokkru fyrir
austan Möðruvelli í Kjós. Við
göngum eftir glöggum götuslóð-
um upp með ánni. Til að byrja
með er leiðin hallalítil og okkur
gefst tækifæri til að litast um.
Til hægri er Möðruvallaháls,
Trana þar suður af og syðst eru
Móskarðshnúkarnir. Austan við
þá er Skálafell, en Svínaskarðið
á milli, eins og fyrr er sagt.
Skálafellshæðir eru fyrir norðan
Skálafellið og þær enda við
írafell gegnt Möðruvallahálsi.
Austan árinnar blasir bærinn
írafell við sjónum okkar. Nafnið
kemur kunnuglega fyrir, því þar
var áður fyrr einn magnaðasti
draugur landsins, írafellsmóri,
heimilisfastur, og þar vann hann
mörg af óþurftarverkum sínum.
í Þjóðsögum Jóns Árnasonar er
Móra lýst á þennan hátt: „Hann
var klæddur í gráa brók að
neðan, hafði mórauða úlpu fyrir
bolfat, með svartan barðastóran
hatt á hausnum með stórt skarð
eða geil inn í barðið upp undir
vinstra auga.“ Móri var á ýmsan
hátt öðruvísi en „kollegar hans“,
því hann þurfti bæði rúm til að
sofa í og mat að borða. Þetta
fékk hann hvorttveggja, því ann-
ars hefndi hann sín grimmilega.
Rétt er að gá vel í kring um sig,
kannske leynist Móri hér enn-
þá.“
Við nálgumst nú efstu brún
skarðsins, brattinn eykst, en
SPOLKORN
ÚT
í BUSKANN
fyrr en varir stöndum við á
vatnaskilum. Þaðan opnast vítt
og fagurt útsýni til suðurs. Við
sjáum til Vífilsfells, Bláfjalla og
svo Reykjavík og byggðina við
Sundin. Hér er rétt að stansa
smástund, láta þreytuna líða úr
sér og fá sér nestisbita. Við
setjumst undir grjóthrúgu, sem
er í háskarðinu. En hversvegna
er þessi mikla grjóthrúga? Sögn
mun vera til um smala tvo, sem
börðust um beitiland. Þeir felldu
hvorn annan og voru dysjaðir
hér. En samt er hitt sennilegra,
að ferðamenn hafi jafnan áð hér
í skarðinu eftir að hafa lagt
brekkurnar að baki og tekið þá
upp þann sið, að bera grjót að í
þessa hrúgu, er stækkaði síðn
smátt og smátt þegar tímar liðu.
Óefað hefur Svínaskarðið ver-
ið mörgum ferðalangnum erfið-
ur þröskuldur fyrr á tímum og
sumir hafið héðan sína hinstu
göngu. Á jólanótt árið 1900 var
15 ára gamall piltur, Elentínus
Þorleifsson frá Hækingsdal í
Kjós, úti, er hann var á heimleið
frá Reykjavík. Hugðist hann
ganga þessa leið. En þegar hann
kom ekki fram á tilsettum tíma,
var hafin leit að honum og
fannst hann látinn í skafli í
skarðinu. Síðan hafa engin al-
varleg slys átt sér stað á þessum
slóðum.
Eftir góða hvíld höldum við
aftur af stað. Nú hallar undan
fæti og leiðin sækist greitt. En
trúlega freista Móskarðshnúk-
arnir þeirra, sem brattgengastir
eru. Það er enginn frágangssök
að skreppa þangað upp, brekkan
er eitthvað á 4. hundrað metra
há og auðveld uppgöngu. Sá
krókur borgar sig margfalt í
góðu veðri, því skyggnið af þeim
svíkur engan.
Landslagið, sem við höfum nú
fyrir augunum næst okkur, hef-
ur valdið jarðfræðingunum
okkar ýmsum heilabrotum. Eins
og getið hefur verið um áður í
þessum pistlum, er aldur Esj-
unnar hátt í 3 milljónir ára.
Ingvar Birgir Friðleifsson jarð-
fræðingur hefur rannsakað jarð-
sögu fjallsins sérstaklega. Hann
ályktar, að á myndunartíma
þess hafi askja með stöðuvatni
verið á því svæði, sem nú er milli
Grimmannsfells og Móskarðs-
hnúka. Eldgos hafi átt sér stað á
börmum öskjunnar og þá hafi
m.a. Móskarðshnúkarnir mynd-
ast. Einnig hafi gosið í botni
öskunnar, undir vatnsfletinum,
og í þeim hamförum hafi Hauka-
fjöllin orðið til. En svo lagðist
ísaldarjökullinn yfir landið.
Hann skóf og svarf öskjuna
niður undan þunga sínum, svo
ekki varð eftir af henni annað en
norðurbarmurinn, sem við höf-
um enn fyrir augum.
Þetta heyrir nú allt fortíðinni
til. Við röltum eftir götunni
niður með Skarðsánni.
Á einum stað þurfum við að
stikla yfir hana, það ætti ekki að
koma að sök. Þá er skammt eftir
að Hrafnhólum. Þar við brúna á
Leirvogsá bíður bíllinn eftir
okkur. 4—5 tíma rólegri göngu-
ferð er lokið.
Ljómaþeysan '80:
Fyrsta alþjóðlega öku
keppnin hér á landi
Fædd 9. desember 1906.
Dáin 4. ágúst 1980.
„Fáir njóta eldanna.
sem fyrstir kveikja þá.“
Þeir sem vinna hin algengu
þjónustustörf njóta þess sjaldan
sjálfir nema að takmörkuðu leyti
þótt þeir leysi störf sín trúlega af
hendi. En þjóðfélagið í heild nýtur
góðs af verkum þeirra.
Þetta kemur mér fyrst i hug
þegar ég vil minnast með nokkr-
um orðum Önnu Steinþórsdóttur,
mágkonu minnar, sem lést þann 4.
ágúst s.l. á Landspítalanum 73 ára
að aldri eftir þunga sjúkdómslegu.
Anna Lilja Steinþórsdóttir var
fædd í Vík í Héðinsfirði 9. des-
ember 1906. Foreldrar hennar
voru Steinþór Þorsteinsson bóndi í
Vík og kona hans Kristjana Jóns-
dóttir frá Stórholti í Fljótum.
Anna var yngst af 5 börnum
þeirra hjóna. Hin börnin voru
Kristjana gift Sigfúsi Hallgríms-
syni kennara, Guðrún sem gift var
Kristjáni Guðmundssyni í Hofsósi
en er nú látin, Sigurpáll, starfs-
maður Landhelgisgæslunnar,
ógiftur, og Ólöf sem gift var
Gunnsteini Jónssyni frá Borgar-
firði eystra. Auk þess átti Stein-
þór eina dóttur utan hjónabands,
Jónínu, með Ólöfu Þorláksdóttur,
en Jónína er gift Eiríki Sigurðs-
syni fv. skólastjóra á Akureyri.
Anna ólst upp í Vík fyrstu árin
en missti móður sína 5 ára gömul
1911. Hún var þó áfram í heimil-
inu í nokkur ár, þó að systur
hennar yrðu að fara til frændfólks
þeirra. En þegar hún var 8—9 ára
gömul fór hún til frændfólks síns
hjónanna Björns Sigurðssonar
skipstjóra og Eiríksinu Ásgríms-
dóttur á Siglufirði. Hjá þeim var
hún fram yfir fermingu, þegar
hún gat farið að vinna fyrir sér
sjálf. Var hún þar á ýmsum
heimilum á Siglufirði og vann þar
störf sem ungum stúlkum voru
ætluð á þeim árum.
Birting
afmœlis- og
minningar-
greina.
ATHYGLI skal vakin á því, að
afmælis- og minningargreinar
verða að berast blaðinu með
góðum fyrirvara. Þannig
verður grein, sem birtast á i
miðvikudagshlaði, að berast i
siðasta lagi fyrir hádegi á
mánudag og hliðstætt með
greinar aðra daga. Greinar
mega ekki vera í sendibréfs-
formi. Þess skal einnig getið
af marggefnu tilefni að frum-
ort Ijóð um hinn látna eru
ekki birt á minningarorðasið-
um Morgunblaðsins. Handrit
þurfa að vera vélrituð og með
góðu linubili.
Árið 1930 var hún einn vetur í
Kvennaskólanum á Isafirði og var
það henni gagnlegur skóli. Ásamt
góðum heimilum sem hún var á
síðar varð hún fær í matreiðslu og
stundaði það starf mikinn hluta
ævi sinnar.
Ekki verður hér rakinn ferill
Önnu eða störf meðan hún var á
Siglufirði, enda skortir mig til
þess kunnugleika. En hún var alla
ævi ógift. En stærsti viðburður í
lífi hennar var þegar hún eignað-
ist dóttur til að annast, þó að því
fylgdu erfiðleikar fyrir einstæða
móður. Hún fórnaði barninu öllum
þeim stundum er hún gat. Þessi
dóttir hennar er Kristjana H.
Guðmundsdóttir, fulltrúi hjá
Pósti og síma, sem verið hefur
henni stoð og stytta ásamt fjöl-
skyldu hennar. Kristjana giftist
Snorra Ásgeirssyni frá Krossnesi
rafverktaka í Kópavogi. Faðir
Kristjönu var Guðmundur Guð-
mundsson kaupmaður í Hafnar-
firði.
Meðan Anna var á Siglufirði
starfaði hún þar í tveimur félög-
um, Kvenfélaginu Von og Slysa-
varnafélaginu. Mun hún einnig
hafa starfað eitthvað við barna-
heimili kvenfélagsins um tíma.
Anna fluttist með dóttur sinni
til Hafnarfjarðar 1947, þegar
Kristjana hafði aldur og þroska til
framhaldsmenntunar, en hún
hafði góða námshæfileika og er
prýðilega menntuð. En hún giftist
ung og tók þá fyrir skólagöngu.
Starfaði Anna nú á ýmsum
stöðum, oft sem matráðskona og
, siðastliðin 17 ár var hún ráðskona
á barnaheimilinu Laufásborg.
Hún taiaði alltaf um þetta heimili
eins og hún ætti það sjálf, henni
var það svo kært. Þar mátti ekkert
vanta og matinn átti að nýta sem
best eins og hún hafði alltaf
vanist. Ég er þess fullviss að hún
hefur sparað Reykjavíkurborg
stórfé með trúmennsku sinni í
starfi þó að henni hafi sennilega
aldrei verið þakkað það. Það fylgir
því lítið þakklæti að vinna fyrir
opinbera aðila. Þannig gengur það
með hinn trúa þjón, því að „fáir
njóta eldanna, sem fyrstir kveikja
þá“.
Anna hafði mjög gaman af að
ferðast og allri útvist. Oft fór hún
með dóttur sinni og tengdasyni í
bæði göngu- og skíðaferðir.
Það var ekki aðeins dóttir henn-
ar sem reyndist henni vel heldur
einnig Snorri, tengdasonur henn-
ar, sem alltaf var henni hlýr og
notalegur. Þá voru dóttursynir
hennar, Gylfi og Ásgeir Valur,
henni sérstaklega góðir og hjálp-
legir. Hún fékk póstkort frá Gylfa,
sem er við nám úti í Þýskalandi,
tveim dögum áður en hún dó og
gladdi það hana mjög. Ásgeir
Valur ók henni oft til læknis þetta
síðastliðna ár og var alltaf reiðu-
búinn að hjálpa henni. Hann vakti
einnig ásamt foreldrum sínum
yfir henni í banalegunni síðustu
sólarhringana, en hún var ströng
og erfið. Fjölskylduböndin eru
þarna traust og samheldni mikil.
Anna leitaðist alltaf við að vera
sjálfstæð í lífi sínu og sem mest
óháð öðrum óvandabundnum. Hún
var skaprík og sjálfstæð í skoðun-
um. En hún var jafnframt trú
húsbændum sínum og hafði ríkan
metnað að ekki væri hægt að finna
með rökum að störfum hennar, en
hún var víkingur til vinnu.
Hún bjó við heilsubrest hin
síðari ár. Kom þá sér vel að eiga
skjól undir þaki dóttur sinnar, þó
að hún byggi í eigin íbúð. Enda
var það löngum eftir að Kristjana
eignaðist heimili að móðir hennar
var þar flestum stundum sem hún
átti frí frá störfum.
Nú að leiðarlokum vil ég flytja
henni kveðju frá okkur hjónunum
og biðja henni blessunar guðs í
nýjum leiðum. Jafnframt flytjum
við, vinum okkar, Kristjönu,
Snorra og drengjunum þeirra
innilega hluttekningu.
Eirikur Sigurðsson.
DAGANA 20. til 24. ágúst gangast
Bifreiðaíþróttaklúhbur Reykjavik-
ur og Smjörliki h/f fyrir fyrstu
alþjóðlegu þeysukeppninni, sem
haldin hefur verið hér á landi. og
hefur hún hlotið nafnið Ljómaþeysa
'80 og verður hún með svipuðu sniði
og fyrri meiri háttar þeysur, sem
áður hafa verið haldnar. Þessi
keppni markar þó timamót i sögu
bifreiðaiþrótta á íslandi, vegna þess
að hún er fyrsta þeysukeppnin, sem
hefur fengið alþjóðlega viðurkenn-
ingu hér á landi. en þessa viður-
kenningu veitir F.I.A., alþjóðasam-
tök þeirra. sem bifreiðaiþróttir
stunda.
Það markar einnig tímamót að
þessu sinni að nú keppa hér útlend-
ingar í fyrsta sinn í bifreiðaíþróttum,
en tvær norskar og tvær ítalskar
áhafnir eru skráðar til leiks og er
fyrsti keppnisbíllinn þegar kominn
til landsins og hinir á leiðinni. Þetta
sýnir ljóslega að vaxandi áhugi er
erlendis á Islandi sem þeysukeppnis-
stað, enda íslenzkir vegir hinir ákjós-
anlegustu til slíkrar notkunar. Þá
hafa menn frá Fordverksmiðjunum
boðað komu sína hingað í þeim
tilgangi að fylgjast með þeysunni.
Auk erlendu keppendanna munu
allir helztu þeysuþórar landsins taka
þátt í keppninni og munu þeir aka
víðs vegar um landið, meðal annars
norður á Sauðárkrók og um landið
suðvestanvert. Alls verða eknir 2.766
km og þar af verða sérleiðir um 35%,
sem er óvenju hátt hlutfall. Vigdís
Finnbogadóttir mun ræsa keppendur
frá Austurbæjarskólanum kl. 9.00
miðvikudaginn 20. ágúst og keppn-
inni lýkur svo á sama stað sunnu-
dagskvöldið 24.