Morgunblaðið - 05.10.1980, Page 15

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 5. OKTÓBER 1980
15
Viðtal við Jón Jónsson listmálara níræðan
ins bauðst Haraldur til að lána
mér 800 krónur, sem munaði
þvi að ég komst aftur út. En
þriðja árið bauðst Ásgrímur til
að lána mér fyrir náminu, og
lánið fór allt upp í 1400 krónur.
Þetta þriðja ár var ég í Aka-
demíunni hjá Einari Nielsen og
dauðsá eftir því. Hann var svo
illur og skömmóttur karlinn,
reif allt niður fyrir öllum.
Seinna kom hann til Islands til
að hitta „strákana", sem hjá
honum höfðu verið, Engilberts
og fleiri. Þá var boð fyrir hann
hjá Markúsi ívarssyni. Hann
vildi hitta mig með hinum. En
ég var þá svo stór upp á mig, að
ég vildi ekkert sjá hann aftur.
— Voru þarna aðeins strákar
Akademíunni?
— Nei, strákarnir voru öðr-
um megin í skólanum, stelpurn-
ar hinum megin. Einu sinni
ætlaði ég að fara að tala við
laglega stúlku, sem var hinum
megin, en var bannað það. Svo
ég missti af því.
— Það hefur verið meðan þú
varst ungkarl?
— Já, já, ég gekk ekki að eiga
þessa stúlku, Soffíu Friðriks-
dóttur, fyrr en 1926, segir Jón
og bendir á stóra mynd á
veggnum, sem hann hafði mál-
að af konu sinni, sem nú er
látin. — Við vorum ákaflega
samrýnd og samstillt. Hún vildi
lesa góðar sögur og við lásum
mikið saman. Hún var líka
músíkölsk og við hlustuðum
saman á tónlist. Og hún var
hrifin af myndunum, sem ég
var að mála.
— Þú hélst alltaf áfram að
mála myndir samhliða húsa-
máluninni?
— Já, þegar ég hafði tæki-
færi til. Þegar stríðið kom, tók
ég á leigu sumarbústað á
Hraðastöðum í Mosfellssveit,
sem mér var boðinn af fólki,
sem ég var að mála hjá. Þá var
talað mikið um að hættulegt
væri að vera í bænum, og við
vorum með drengina okkar tvo.
Þá fór ég að mála upp á kraft í
Mosfellsdalnum. Hafði meira
að segja tjald og tjaldaði þar
víða, enda var leiðinlegt veður
og rigningar. Ég var þó aldrei
upplagður að mála þar, hvernig
sem á því stóð. Mér gekk miklu
betur eftir að ég kom í húsið
okkar hér á Njálsgötunni.
— Húsið byrjaði ég að byggja
1930, heldur Jón áfram. Var
lengi að því. Ég átti ekkert, en
sýningu á níræðisafmælinu, en
ég treysti mér ekki til þess.
— Þú gerir það kannski á 100
ára afmælinu?
— Já, ég lofa þér því, að ef ég
verð 100 ára, þá skal ég halda
sýningu á myndunum mínum,
svarar Jón og hlær. Hætt er
samt við að ég sé nú að lofa upp
í ermina mína.
Talið berst að því hvað hann
eigi af myndum, sem hann
hefur málað, fyrr og nú. Hann
segist hafa látið myndir smám
saman, eftir að hann sýndi varð
mikil ásókn í þær. — Ég er
orðinn íhaldssamur á þær
núna, bætir hann við. Tengda-
dóttir mín hefur verið að segja
mér að vera ekkert að selja. Én
þær eru komnar í gott verð,
myndirnar mínar sé ég af
síðasta uppboði í Klausturhól-
um, þar sem þrjár eldri myndir
eftir mig fóru á meira en
tvöföldu verði á við það sem ég
hefi selt. Ég hefi aldrei haft vit
á að selja, og ekkert verið að
okra á myndunum.
Við spjöllum saman góða
stund, Jón kveðst vera ber-
dreyminn, dreymdi m.a. fyrir
andláti Ásgríms bróður síns.
Þann draum hefur Jón skráð og
les frásögnina upphátt. Ás-
grímur lá þá á Heilsuvernd-
arstöðinni, en kom heim til sín
á daginn. Jón dreymdi þá að
hann færi niður á Bergstaða-
stræti til hans, eins og hann
var vanur, og sá þar Ásgrím á
tali við föður þeirra, sem var
löngu látinn. Hann gekk út að
glugganum og þar var þykkt
ryk yfir öllu. Þegar hann vakn-
aði, leizt honum ekki á draum-
inn og dreif sig niður á Berg-
staðastræti. Ásgrímur hafði þá
ekki komið þar. Hann Jiafði
fengið lungnabólgu um nóttina.
Hann dó svo um páskana um
vorið.
Og við skoðum myndir Jóns,
bæði þær gömlu og nýju. Þessi
er ekki nógu góð, segir hann og
bendir á vatnslitamynd af
könnum. — Og ekki þessi ...
Maður er alltaf að þykjast vera
strangur við sjálfan sig, eins og
mér var kennt í upphafi, bætir
hann við. Og við kveðjumst með
þeim ummælum að gaman
verði að sjá sýninguna hans á
100 ára afmælinu. — E.Pá.
fékk lánað efni hjá Hallgrími
Benediktssyni og hjá Völundi.
Þeir lánuðu mér hiklaust án
nokkurs veðs. Þegar ég þurfti
svo á pípulögnum að halda hjá
Jóni Þorlákssyni, þá vildi hann
fá veð. Svo ég lét auðvitað hina
fá fyrsta veðrétt og hann annan
veðrétt í húsinu. Mér tókst að
borga þetta allt saman. Þegar
stríðið kom, var nóga vinnu að
hafa. Þá borgaði ég upp í
kennd gagnvart honum. En það
er ekki rétt. Ég var ekkert
hræddur við hann. Það lenti
bara allt í vinnu hjá manni og
tilviljun að hann var látinn, þeg
ég sýndi fyrst. Ég held að ég
hafi ekki efnt til nema þriggja
sýninga í allt og var með í
þeirri fjórðu, þegar 10 íslenzkir
málarar sýndu í Charlotten-
borg í Kaupmannahöfn. Núna
vildi fólkið mitt að ég hefði
Jón hafði verið að mála tvær vatnslita-
myndir af blómum, sem hann fékk á
níræðisafmælinu, þegar að garði bar
blaðamann, sem fékk að sjá nokkrar af
nýjustu vatnslitamyndunum hans. —
Þessi er ekki nógu góð — og ekki þessi,
sagði hann. Maður
er að reyna að vera
strangur við
sjálfan sig.
Enn málar Jón í
vinnustofu sinni og
úti, þegar svo ber undir, fór til dæmis í
Heiðmörk og að Miðdal í sumar til að
mála.
veðdeildinni og átti húsið
skuldlaust. Ég ætlaði þá að
byggja annað hús á betri stað.
En konan mín vildi það ekki og
ég vildi ekki láta það á móti
henni.
— Og hefur. verið ánægður
með það?
— Já, ég er ánægður hér.
Fólkið hefur ratað hingað til
min, og ég er ákaflega þakklát-
ur fyrir hve vel allir hafa tekið
mér og reynst mér vel bæði í
listinni og í einkalífinu. Hingað
til Reykjavíkur vildi ég fara,
linnti ekki látunum við pabba
fyrr en við fluttum, og hér
hefur mér liðið vel.
— Þú varst ekkert að hampa
myndunum þínum framan af
ævi. Hélzt ekki sýningu fyrr en
á efri árum?
— Ekki fyrr en um það leyti
sem ég var sjötugur, held ég.
Einhver skrifaði, að ég hefði
ekki haldið sýnin^u á verkum
mínum fyrr en Ásgrímur var
látinn. Svo skilja mátti að það
hefði verið af minnimáttar-