Morgunblaðið - 30.11.1980, Blaðsíða 8

40
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. NÓVEMBER 1980
Dr. Bjarni Þjóðleifsson. læknir.
Aðalfundur Hjartaverndar var
haldinn í Dómus Medica þann 30.
október sl. Að loknum venjulegum
aðalfundarstörfum var gert fund-
arhlé en síðan haldinn almennur
fræðslufundur þar sem flutt voru
fimm fræðsluerindi sem lutu að
hjartavernd. Erindin fluttu: dr.
Bjarni Þjóðleifsson læknir, Gunn-
ar Sigurðsson læknir, dr. Jón
Óttar Ragnarsson dósent, Magnús
Karl Pétursson læknir og Nikulás
Sigfússon yfirlæknir Hjarta-
verndar. Þessir aðilar veittu
Morgunblaðinu góðfúslega leyfi til
að birta úrdrætti úr erindum, og
fara þeir hér á eftir.
Dr. Bjarni Þjóðleifsson,
læknir:
Dánartíðni af
völdum kransæða-
sjúkdóma og
sjúkdóma í
heilaæðum (slag)
1951-1979
í erindi Dr. Bjarna Þjóðleifsson-
ar kom meðal annars fram að á
tímabilinu 1976—1979 voru 42
prósent allra dauðsfalla hjá körl-
um og 38 prósent hjá konum af
völdum kransæðasjúkdóma og
sjúkdóma í heilaæðum. Krans-
æðasjúkdómar byrjuðu að aukast
upp úr 1950 og urðu að faraldri
hjá körlum sem náði hámarki á
árunum 1968—75. Aukningin var
mest hjá körlum yngri en 70 ára,
eða um 140 prósent, en um 40
prósent hjá körlum eldri en 70
ára. Eftir 1975 hefur orðið lækkun
og ef borið er saman tímabilið
1977-79 við tímabilið 1968-75,
þá er lækkunin um 20 prósent hjá
körlum yngri en 70 ára, en um 10
prósent hjá körlum eldri en 70
ára. Hjá konum héfur orðið til-
tölulega lítil breyting þ.e. um
20—30 prósent aukning á öllu
tímabilinu 1951—79. Þrátt fyrir
nokkra lækkun hjá körlum eru
kransæðasjúkdómar enn þá mikið
heilbrigðisvandamál. Á árinu 1979
dóu t.d. 290 karlar úr þessum
sjúkdómi, þar af. 84 undir 65 ára
aldri. Samsvarandi tölur hjá kon-
um árið 1979 eru 184, þar af 23
undir 65 ára aldri.
Hagstæðari breytingar hafa
orðið á dánartíðni af völdum
slags, en þar hefur verulega mikið
áunnist. Stöðug lækkun hefur orð-
ið hjá báðum kynjum allt tímabil-
ið en mest síðastliðin 10 ár. Hjá
körlum er lækkunin frá 35—60
prósent, mest í eldri aldursflokk-
um, en hjá konum 40—80 prósent
lækkun.
Magnús Karl Pétursson læknir.
Magnús Karl Pétursson,
læknlr:
Rannsókn á heild-
arf jölda bráðra
kransæðastíflutil-
fella á Land-
spítalanum árin
1971-1979
I erindi Magnúsar Karls Péturs-
sonar kom meðal annars fram að
tilfelli bráðrar kransæðastíflu á
Landspítalanum árin 1971—1979
voru alls 951. Heiidardánartíðnin,
sem er 23,5 prósent, er svipuð og á
árunum 1966 til 1968. Dánartíðni í
yngri aldursflokkum hefur lækkað
en fjöldi þeirra sjúklinga, sem eru
70 ára og eldri, hefur hlutfallslega
aukist, eða úr 32,5 prósentum á
árunum 1966 til 1968 upp í 40,6
prósent á árunum 1971 til 1979.
Árleg tíðni á þessu tímabili virðist
ekki fara minnkandi. — Karlmenn
eru í miklum meirihluta í öllum
aldursflokkum nema í hópi sjúkl-
inga 80 ára og eldri en þar er
hlutfall karla og kvenna svipað.
Af 38 sjúklingum Landspítal-
ans, sem fengu bráða kransæða-
stíflu á árunum 1977 til 1979 og
voru 50 ára og yngri, voru aðeins 2
sjúklingar sem aldrei höfðu reykt.
Dr. Jón óttar
Kagnarsson, dósent:
Fita og heilsufar
I erindi dr. Jóns Óttars Ragn-
arssonar kom fram að rannsóknir
víða um' heim hafa leitt í ljós að
helztu áhættuþættir kransæða-
sjúkdóma, það er þeir þættir sem
auka hættuna á kransæðasjúk-
dómum, eru þrír. Þeir eru há
blóðfita, hár blóðþrýstingur og
reykingar. Magn blóðfitu er í
mjög nánum tengslum við matar-
æði og gildir um það samband hið
svonefnda F/M-hlutfall.
F/M-hlutfall
F/M-hlutfallið er hlutfall
Dr. Jón óttar Ragnarss.. dósent.
mjúkrar fitu (fjölómettaðrar) og
harðrar fitu (mettaðtar) í fæðu.
Að jafnaði gildir, að^jví hærra
sem þetta hlutfall er, þeim mun
lægri er blóðfita.
Rannsóknir Hjartaverndar sýna
að meðalblóðfita íslendinga er
með því hæsta sem mælst hefur.
Samkvæmt því ætti F/M-hlutfall-
ið í fæðu Islendinga að vera
sérstaklega lágt. Nýlega lauk ítar-
legri rannsókn Fæðurannsókna-
deildar Rannsóknastofnunar land-
búnaðarins og Háskóla íslands á
samsetningu fitu í fæðu hérlendis.
Voru þessar upplýsingar m.a. not-
aðar til þess að reikna út
F/M-hlutfallið í fæðu Reykvík-
inga árið 1965. Kemur þar í ljós að
F/M-hlutfallið var þá um 0,10,
sem er með því lægsta sem mælst
hefur hjá sambærilegum þjóðfé-
lagshópum.
Komið hefur fram að á síðustu
árum hefur tíðni kransæðasjúk-
dóma minnkað hérlendis, að
minnsta kosti í sumum aldurshóp-
um. Þegar kannaðar eru innflutn-
ings- og framleiðsluskýrslur kem-
ur í ljós að veruieg breyting hefur
orðið á samsetningu þeirrar fitu
sem neytt hefur verið hérlendis
frá árinu 1965. Er sú breyting
helzt að notkun soyjaolíu í mat-
vælaiðnaði hefur aukist verulega.
Nikulás Sigfússon,
yfirlæknir Hjartaverndar.
F/M-hlutfall -
lægri blóðfita
Sýna útreikningar að F/M-hlut-
fallið í fæðu íslendinga um þessar
mundir er nærri 0,25 og hefur
þannig meir en tvöfaldast frá því
árið 1965.
Mælingar Hjartaverndar á
blóðfitu Islendinga sýna að nokk-
ur lækkun á meðalblóðfitu hefur
átt sér stað frá árinu 1968. Þessi
breyting er í samræmi við það sem
búast mátti við, miðað við þær
breytingar sem urðu á tímabilinu í
F/M-hlutfalli fitu í fæðu. Þetta er
einnig í samræmi við það sem
gerst hefur í öðrum löndum þar
sem tíðni kransæðasjúkdómá er í
rénun.
Rétt er að hafa í huga að á
tímabilinu frá 1965 hafa orðið
fleiri breytingar á mataræði Is-
lendinga en F/M-hlutfallið eitt
gefur til kynna. Má t.d. nefna
aukna neyzlu á grófum brauðum
og aukna neyzlu á garðávöxtum,
sérstaklega grænmeti. Þessar
breytingar í mataræði eru mjög
æskilegar og ættu að stuðla enn
frekar að auknu heilbrigði þjóðar-
innar.
Gunnar Sigurðsson, læknir.
Manneldismarkmið
Nú þegar ljóst er að mataræði
hefur afgerandi áhrif á heilsufar,
hafa ýmsar þjóðir sett sér mann-
eldismarkmið. Má þar nefna
sumar Norðurlandaþjóðanna. Víð-
ast hvar hefur áherzla verið lögð á
að draga úr fituneyzlu en jafn-
framt mælt með aukinni neyzlu á
fjölómettaðri fitu. Er miðað við að
F/M-hlutfallið 0,50 sé æskilegt í
þessu sambandi. Auðvelt er að
færa margvísleg rök fyrir því að
þetta markmið væri einnig æski-
legt fyrir okkur íslendinga.
Nikulás Sigfússon,
yfirlæknir
Hjartaverndar:
Breytingar á reyk-
ingavenjum ís-
lenskra karla frá
1968-1975.
Erindi Nikulásar Sigfússonar
fjallaði um hóprannsókn Hjarta-
verndar á reykingavenjum ís-
lenzkra karla. Hófst könnunin
haustið 1967 með rannsókn á
körlum 34—61 árs á Reykjavík-
ursvæðinu og voru reykingavenjur
þeirra kannaðar með stöðluðum
spurningalistum. í fyrsta áfanga
þessarar rannsóknar, 1967—1968,
mættu 2.203 karlar en til saman-
burðar voru valdir 1.862 karlar,
sem komu í fyrsta sinn til rann-
sóknar 1974-1976.
Helztu niðurstöður eru þessar:
Sígarettureykingar meðal karla á
aldrinum 40—60 ára hafa veru-
lega minnkað á umræddu tímabili,
eða úr um 38 prósent í um 33
prósent meðal yngstu karlanna
(40 ára) en úr um 31 prósenti í um
20 prósent meðal þeirra elstu.
Sígarettureykingar hafa breyst
þannig að notkun á síusígarettum
hefur aukist hlutfallslega. Um
þriðjungur reykingamanna reykir
síusígarettur 1975, sem er helm-
ingi hærra hlutfall en 1968.k
Algengasta ástæðan'til þess að
menn hætta sígarettureykingum
er ótti um heilsuspillandi áhrif
(22—24 prósent), af sparnaðar-
ástæðum (19 prósent), vegna hósta
(13—14 prósent) og vegna mæði
(6—7 prósent). Aðeins 4 prósent
segjast hafa hætt að læknisráði.
Minnkun á sígarettureykingum
hefur ekki haft í för með sér
aukningu á pípu- eða vindlareyk-
ingum í þessum aldursflokkum.
Pípureykingamönnum fækkaði úr
27 prósentum 1968 í 22 prósent
1975 en vindlareykingamönnum úr
22 prósentum í 15 prósent á sama
tímabili.
Fræðslufundur Hjartaverndar:
t>rír áhættuþættir
hjartasjúkdóma
Bráð kransæðastífla á Landspítala 71—79.
Reykingavenjur sjúklinga » 50 ára 77—79 (3 ár).
Aldur Fjöldi Aldrei reykt Hætt Reykja Ekki vitaö
» 40 11 0 0 11
41—50 27 2 2 22 1
Alls 38 2 2 33 1
Hvers vegna hættu menn sígarettureykingum? 1968 1975
1. Vegna hósta 13% 14%
2. Vegna mæöi 6% 7%
3. Vegna einkenna frá hjarta 3% 3%
4. Vegna einkenna frá maga 4% 4%
5. Vegna ótta um heilsuspillandi áhrif 24% 22%
6. Að læknisráði 4% 4%
7. Af sparnaðarástæðum 19% 19%
8. Önnur ástæða 27% 27%