Morgunblaðið - 30.11.1980, Blaðsíða 30

62
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. NÓVEMBER 1980
María The
og dýrðardagar Au,
Hinn 29. nóvember minnast Austurríkismenn með hinni
mestu viðhöfn 200. ártiðar Mariu Theresiu keisaradrottningar,
sem iézt þennan dag árið 1780. Það vill svo til, að 200. ártíð
keisaradrottningarinnar ber einmitt upp á aldarfjórðungs
afmæli hins endurreista austurriska lýðveldis. Hitler gekk
af hinu fyrra lýðveldi Austurrikis dauðu. þegar hann sameinaði
landið hinu Stórþýzka riki árið 1940 og beitti vægðarlausu ofbeldi til
að ná þvi markmiði. Það varð ólánlegt samband fyrir báða aðila.
Nú hafa hins vegar landsfeður
Austurríkis gripið tækifærið að
íklæða Austurríki hinum dýrðleg-
asta sögulega hátíðarbúningi: í
sölum Schönbrunn-hallarinnar í
Vín er haldin viðhafnarsýning til
heiðurs hinum menntaða einvaldi
Maríu Theresíu og um leið til
minningar um hina nafntoguðu
austurrísku konungsætt, Habs-
burg-Lothringen. í Schönbrunn eru
um 1400 munir til sýnis, skipt í 32
deildir í samræmi við efni og
sögulega merkingu. Þarna getur að
líta kórónur, veldissprota, krýn-
ingarskrúða, keisaralega skart-
gripi, alls konar fatnað frá þeim
tímum, málverk í hundraðatali,
koparstungur, styttur, veggtjöld,
húsgögn og búsáhöld, skjöl, bækur,
myntir og minnispeninga, líkön af
leiksviðum, orður og eiginlega allt,
sem nöfnum tjáir að nefna og
eitthvað sýningargildi hefur. Þarna
má m.a. finna „blómvönd" úr gim-
steinum, sem María Theresía átti.
Höfundur listaverksins er J.M. von
Grosser, hirðgullsmiður drottn-
ingar. Í „blómvönd" þennan hefur
hann sett um það bil 1200 rúbína,
smaragða, emeralda og safíra, 1500
demanta á laufblöð og blóm úr
fínofnu silki. Von Grosser smíðaði
einnig morgunverðarstell keisara-
drottningarinnar úr gulli, hina
mestu völundarsmíð. Öllum þessum
glæsilegu og sumum hverjum ein-
stöku minjum horfinnar dýrðar er
komið fyrir í hinum skrauti hlöðnu,
íburðarmiklu sölum Schönbrunn-
hallar, og eru áhrifin af þessari
sameiningu í einu orði sagt yfir-
þyrmandi.
A þennan hátt vill Austurríki
minna jafnt þegna sína sem og
umheiminn á, að ríkið er eldra en
rúmlega tveggja tuga vetra og var í
eina tíð voldugt evrópskt stórveldi.
Veldissproti Habsburgara náði í
þann tíð yfir stór landsvæði í Mið-
og Austur-Evrópu: hið eiginlega
Austurríki, Ungverjaland, Bæheim-
ur, Dalmatía, Króatía, Slóvenía og
Galazia, auk annarra minni land-
svæða á Balkanskaga lutu keisar-
anum í Vín. Háaðall Austurríkis
með hina fjölmennu keisaraætt í
broddi fylkingar, sópaði að sér
óhemju auðæfum, sem enn þann
dag í dag sér gjörla stað í glæsi-
byggingum Vínarborgar og víðar í
landinu. Á þessum árum varð Vín
hin viðurkennda háborg tónlistar-
innar í Evrópu, leiklist, málaralist
og Ijóðlist stóðu einnig með miklum
blóma.
María Theresía var fædd árið
1717. Prinsessan var snemma ann-
áluð fyrir fríðleik og lifsgleði. Hún
var aðeins 23 ára gömul, þegar hún
erfði þetta víðlenda keisaradæmi
við fráfall Karls VI árið 1740.
Hollir ráðgjafar
Þessi unga stúlka var þar með
orðin drottning og einvaldur eins
voldugasta ríkis Evrópu þeirra
tíma. Kunnáttu í stjórn ríkisins
hafði hún enga til að bera, en hún
hafði góðar eðlisgáfur og öðlaðist
smátt og smátt meiri stjórnvizku og
varð vinsælli meðal þegna sinna en
flestir aðrir þjóðhöfðingjar, bæði
fyrr og síðar. Eiginmaður hennar,
Franz Stephan, reyndist henni á
allan hátt stoð og stytta, bæði við
stjórn hins víðáttumikla og sund-
urleita ríkis og í einkalífi þeirra.
Hann leiddi hina gáfuðustu og
færustu menn landsins á fund
hinnar ungu drottningar sinnar, og
kynnti henni hæfileika þeirra til
stjórnsýslu. Þannig var það Franz,
sem mælti fastlega með Haugwitz
greifa sem æðsta ráðgjafa og ráð-
herra i innanríkismálum, og það
var einnig eiginmaður drottningar-
innar, sem hvatti konu sína til að
láta hinn snjalla Kaunitz greifa
annast utanríkismál keisaradæmis-
ins Austurríkis. Báðir þessir menn
gegndu ráðherraembættum sinum í
áratugi á valdatíma Maríu Ther-
esíu. Það var hið mikla happ
keisaradrottningarinnar, að hún
kunni þá list að velja sér hina
ágætustu samstarfsmenn við stjórn
ríkisins.
Krýning Franz I
Eiginmaður Maríu Theresíu var
krýndur í Frankfurt am Main árið
1745, og fylgdist keisaraynjan með
hátíðahöldunum frá svalaglugga á
húsi Frauenstein-fjölskyldunnar,
sem stendur rétt hjá dómkirkjunni.
María Theresía gekk þá með
fimmta barn þeirra hjóna, og þótti
því ekki viðeigandi, að hún sýndi sig
á almannafæri.
„Gamalt fólk segir svo frá, að
María Theresía, framúrskarandi
fögur ásýndum, hafi horft á hátíða-
höldin við krýningu Franz I, eigin-
manns síns, frá svalaglugga á húsi
Frauenstein-fjölskyldunnar, rétt
við dómkirkjuna í Frankfurt. Að
lokinni sjálfri krýningarathöfninni,
þegar eiginmaður hennar gekk út
Málverk af Maríu Theresíu keisaradrottningu. Myndin er máluð af hollenzka
meistaranum Martin van Meyten um 1750.
María Theresía ásamt Franz I stórhertoga, eiginmanni sínum. og ellefu af þeim 16 börnum sem þau eignuðust.
Myndin er máluð á verkstæði Martin van Meytens í kringum 1754.