Morgunblaðið - 30.11.1980, Blaðsíða 6

38
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. NÓVEMBER 1980
Eins og meðfylgjandi viðtal ber með sér, átti það sér stað áður en Reagan vann
yfirburðasigur sinn í bandarísku forsetakosningunum. Það var Ranan R. Lurie
sem ræddi við frambjóðandann og viðtalið birtist samtimis í ýmsum stórblöðum vestan
hafs og austan.
„Það fé sem varið er til
varnarmála eflir friöar-
horfur í heiminum44
Lurie: Þér viljið ógilda SALT II
samninginn og hefja viðræður að
nýju. Hvað fær yður til þess að
búast við að Sovétmenn fáist til að
taka þátt í slíkum viðræðum?
Reagan: Ég tel að aðstaða okkar
sé sterk. Við settumst að samning-
um með Sovétmönnum um afvopn-
un, en á meðan á þeim samningum
stóð vígbjuggust þeir af kappi, en
við ekki: Við hættum við Bl-
sprengjuflugvélina, MX-áætlunina,
Tridentkafbátinn, og hægt var á
þróun eldflauga. Ef við snérum
okkar kvæði í kross og hæfumst
handa um vígbúnað, þá væri samn-
ingsaðstaða okkar gagnvart Sovét-
mönnum öll önnur og sterkari.
Lurie: Þér eigið þá við að Sovét-
menn verði að skilja að Bandarikja-
mönnum sé full alvara?
Reagan: Sovétmenn vita að þeir
hafa ekki við okkur í vígbúnaðar-
kapphlaupinu. Þeir hafa ekki efni á
að verja meira fé til vígbúnaðar
fyrirvaralaust, en það höfum við.
Lurie: Eigið þér við að Bandarík-
in eigi enn varasjóði, en sjóðir
Sovétmanna séu á þrotum?
Reagan: Það er rétt.
Lurie: Teljið þér að Þýzkaland,
Frakkland, Bretland og Japan eigi
að taka þátt í þeim kostnaði sem af
þessu leiðir?
Reagan: Ég álít að þessi lönd eigi
að leggja meira af mörkum.
NATO-ríkin í Evrópu eru sem heild
fjölmennari og iðnvæddari en Sov-
étríkin. Því væri fáránlegt að ætla
að þau hefðu ekki efni á að efla
hernaðarmátt sinn.
Lurie: Eruð þér vissir um að
Bandaríkin hafi næga samvinnu við
„Mesta hættan er
sú að geta ekki
ráðið við þau vanda-
mál sem upp
kunna að koma“
bandalagsríki sín í utanrikismái-
um? Ég vil í því sambandi minna á
að kanzlari Vestur-Þýzkalands,
Helmut Schmidt, og forseti Frakk-
lands, Giscard, fóru báðir til Sovét-
ríkjanna. Væri slíkt yður á móti
skapi ef þér væruð forseti?
Reagan: Ferð Giscards ber að
mínum dómi vott um vantraust á
Bandaríkjunum. Evrópubúar eru í
þeirri aðstöðu að vera milli steins
og sleggju: þeir þora ekki að setja
allt sitt traust á Bandaríkin og vilja
því tryggja sér velvild nágrannans í
austri.
Lurie: Skil ég yður rétt í því að
þér teljið fjárframlög til varnar-
mála fremur fjárfestingu en
eyðslu?
Reagan: Já, það má líta á málin
frá því sjónarhorni að fé það sem
varið er til varnarmála efli friðar-
horfur í heiminum, því mesta hætt-
an er sú að geta ekki ráðið við þau
vandamál sem upp kunna að koma.
Ahrif okkar í þessum efnum eru
engin, einfaldlega vegna þess að við
höfum mátt búa við það um árabil
að varnarmáttur okkar hafi farið
þverrandi.
Lurie: Teljið þér til dæmis að
Sovétmenn hefðu ekki ráðizt inn í
Afganistan ef þér hefðuð verið
forseti?
Reagan: Ég er þeirrar skoðunar
að framgangur Sovétmanna bæði í
Afganistan, í Afríku og víðar sé
bein afleiðing af vanmætti og
kæruleysi núverandi stjórnar í
„Þjóðin var auð- '
mýkt margsinnis “
gera okkur grein fyrir því að
Sovétmenn fylgjast náið með gerð-
um okkar og aðstöðu. Þeir hljóta til
dæmis að vega og meta hvort við
getum uppfyllt skuldbindingar
okkar við NATO-ríkin og aðra
bandamenn okkar.
Lurie: Hvort þið efnið gefin
loforð?
Hvað annað hefði hann getað gert?
Bandaríkjamenn og Sovétmenn
hafa verið forvígismenn slökun-
arstefnunnar, og hafa Sovétmenn
haft gríðarmikinn hag af verzlun og
viðskiptum við Bandaríkin. Hern-
aðarmáttur Sovétríkjanna byggist
að hluta til á tækniaðstoð þeirri
sem Bandarikin hafa látið þeim í té.
En atburðarásin hefði kannski
orðið á annan veg ef forseti Banda-
rikjanna hefði, í stað þess að flytja
þjóð sinni ávörp, snúið sér beint til
Sovétmanna og tilkynnt þeim að
meðan þeir bökuðu sér innanríkis-
vandamál væri ekki um neina
slökunarstefnu að ræða. Meðan
sovézku liðssveitirnar dveldu á
Kúbu kæmi ekki til greina að ræða
neagan fagnar sigri með Nancy konu sinni.
Bandaríkjunum. Við þetta bætist
að sú stjórn hefur ekki sinnt því að
viðhalda þeim varnarmætti sem
fyrir var og jafnvel gert að engu
það sem stjórn repúblikana áorkaði
í þessum efnum. Ég hlýt því að telja
að Bandaríkin hefðu notið meira
trausts bandamanna sinna ef mað-
ur með mínar skoðanir hefði verið
við stjórnvölinn. Ég hefði til dæmis
aldrei látið það viðgangast að
varnarmálum hefði ekki verið sinnt
betur.
Lurie: Teljið þér því að undan-
látssemi af hálfu Bandaríkjaforseta
hafi það í för með sér að Sovétmenn
færi sig upp á skaftið?
Reagan: Tvímælalaust. Banda-
ríkin og Sovétríkin eru risaveldin í
heiminum í dag. Við verðum því að
Reagan: Já. Við verðum að geta
staðið við skuldbindingar okkar, en
við höfum ekki gert það.
Lurie: Teljið þér með hliðsjón af
embættisferli Jimmy Carters að
hann hafi ekki getað skotið Sovét-
mönnum nægan skelk í bringu?
Reagan: Það mætti segja það.
Hann hefur orðið þess valdandi að
traust á Bandaríkjunum hefur farið
þverrandi í stjórnartíð hans. Sem
dæmi um það má nefna að þegar
hann frétti af sovézku liðssveitun-
um á Kúbu, þá lýsti hann því yfir í
sjónvarpi frammi fyrir þjóð sinni
að slíkt væri óviðunandi, og myndu
Bandaríkjamenn ekki sætta sig við
slíkt. Stuttu síðar lýsti hann því svo
yfir að ástandið væri viðunandi.
verzlunarsamninga eða önnur mál.
Það hefði átt að gera Sovétmönnum
kleift að draga sig til baka svo lítið
bæri á. Tækju Sovétmenn þessar
umleitanir ekki til greina, hefði
eina tap Bandaríkjamanna verið
það að hafa ekki þau samskipti við
Sovétríkin sem þeir hafa nú.
Lurie: Stefna yðar er því sú að
gera andstæðingunum ljóst að
Bandaríkjamenn séu staðráðnir í að
koma í veg fyrir að til stríðsátaka
komi milli austurs og vesturs?
Reagan: Já, að koma í veg fyrir
að við færum í stríð mót eigin vilja.
Þegar við lítum til baka til sögu
okkar, þá sjáum við að til voru
forsetar sem tókst það.
Heimsstyrjöldin fyrri er dæmi-
gerð fyrir stríð sem hafið var í
óþökk allra. Enginn virðist vita
nákvæmlega hvernig sú styrjöld
hófst, og enginn var sigurvegarinn.
Meðan á þeirri styrjöld stóð og
bandaríska þjóðin var auðmýkt
margsinnis var Wilson endurkjör-
inn forseti af því að menn töldu að
það gæti forðað okkur frá þátttöku
í styrjöldinni. En þegar Þjóðverjar
sökktu „Lúsítaníu", af því að þeir
trúðu ekki að Bandaríkjamenn
myndu svara fyrir sig, fóru Banda-
ríkjamenn í stríð.
Fyrir heimsstyrjöldina síðari
hélt Roosevelt ræðu þar sem hann
hvatti þjóðir hins frjálsa heims til
þess að setja viðskiptabann á
Þýzkaland unz Þjóðverjar létu af
ofbeldi og drægju úr vígbúnaði
sínum. Fyrir þetta var Roosevelt
átalinn harðlega, en hefðu menn
farið að ráðum hans hefði mjög
sennilega ekki til styrjaldar komið.
Þegar Japanir hafa verið spurðir
hvers vegna ráðizt hafi verið á
Pearl Harbour, hafa þeir svarað því
til að því hafi almennt verið trúað í
Japan að Bandaríkjamenn myndu
aldrei gera alvöru úr því að fara í
stríð.
Lurie: Teljið þér að bandaríski
herinn muni batna við það eitt að
kaup hermanna verði hækkað?
Reagan: Þó að það sé afar
mikilvægt, þá dugir það eitt ekki.
Ákveðin hlunnindi hafa áhrif á það
hverjir ganga í herinn. Til dæmis
var í gildi til ársins 1977 að þeim
sem gegnt höfðu herþjónustu í
tilskilinn tíma var veitt ókeypis
skólavist við menntastofnun eftir
eigin vali. Það kom í ljós að 46%
hermannanna notuðu sér þessi
„ Vesturveldin og
Japan mega ekki
taka því með jafnað-
argeði að aðgang-
ur að orkulind-
unum sé þeim
lokaður“
hlunnindi, því þetta Var í mörgum
tilvikum eina leiðin til þess að njóta
háskólamenntunar. Þegar þessi
hlunnindi voru afnumin árið 1977
missti herinn þá menn sem nú sáu
ekkert eftirsóknarvert lengur við
herþjónustuna, en það voru einmitt
þeir menn sem mestur akkur var í.
Það er skömm til þess að vita að
mikill hluti flugvéla flughersins
kemst ekki á loft vegna skorts á
mannafla.
Lurie: Vestur-þýzkir herforingj-
ar hafa látið hafa eftir sér að við
sameiginlegar heræfingar standi
bandarískir liðsforingjar evrópsk-
um starfsbræðrum sínum að baki.
Reagan: Já, ég held að sú stað-
reynd að gæðum hersins hafi hrak-
að hafi óneitanlega haft áhrif á