Morgunblaðið - 04.06.1981, Page 32

32 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 4. JÚNÍ 1981
Saltverksmiðja á Reykjanesi:
Varðandi markað
og flutning af urða
eftir Egil Einarsson
efnaverkfrœðing
Þann 21. maí sl. birtist í blaðinu
grein eftir Guðna Stefánsson um
málefni væntanlegra saltverk-
smiðju á Reykjanesi. Þann 24. maí
birtist viðtal við Finnboga Kjeld
forstjóra Saltsölunnar hf. um
sömu málefni. I báðum þessum
skrifum kemur m.a. fram gagn-
rýni á, hvernig staðið hafi verið að
áætlun um flutningskostnað og
markað fyrir afurðir saltverk-
smiðjunnar.
Þar sem ég vann, ásamt öðrum,
að gerð markaðs- og flutnings-
kostnaðarkönnun sem starfsmað-
ur Iðntæknistofnunar Islands, tel
ég mér málið nokkuð skylt og vil
því hér svara nokkrum af þeim
fullyrðingum sem fram koma.
Fyrst vil ég víkja að flutnings-
kostnaði fyrir salt innanlands. í
áðurnefndum skrifum kemur sú
skoðun fram að undirbúnings-
rannsóknir hafa verið ófullnægj-
andi. Vil ég því aðeins gera grein
fyrir vinnubrögðum okkar.
Haft var samband við öll starf-
andi skipafélög hér á landi og þau
beðin að áætla flutningskostnað á
salti innanlands. Var þeim sent
bréf þess efnis, þar sem gerð var
grein fyrir dreifingu saltflutninga
eftir árstíma og þeim forsendum,
sem gengið var út frá. Var t.d.
reiknað með að Iestunarhraðinn
gæti verið um 200 tonn/klst. og
losun færi fram með krabba, sem
afkstaði um 100 tonn/klst. Auk
þess var reiknað með losun á
5—10 höfnum allt í kringum
landið, og miðað við 1500—2500
DWT skip. Flest skipafélaganna
brugðust vel við þessari beiðni og
fengust uppgefnar kostnaðartölur
frá 7.000—10.000 gkr./tonn að
meðaltali fyrir allt landið eða
17,4—24,8 $/tonn (gengi feb. 1980).
Tölur þessar eru miðaðar við
flutningskostnað án útskipunar-
eða uppskipunarkostnaðar. Miðað
við að hægt væri að ná góðum
afköstum í lestun og losun skip-
anna var tekin til viðmiðunar
lægri talan, 7.000 gkr./tonn (17,4
$/tonn).
Til samanburðar má geta þess
að meðalflutningskostnaður á
sementi árið 1979 var 15 $/tonn
skv. upplýsingum Sementsverk-
smiðju ríkisins, og eru þeir flutn-
ingar sambærilegir við saltflutn-
inga hvað fjölda hafna og afköst
snertir. í töflu 1 er sýndur sund-
urliðaður flutnings- og geymslu-
kostnaður á salti út á land.
Um er að ræða ca. 32.500 tonn á
ári, sem flutt yrðu með skipum.
Til samanburðar má geta þess
að flutningskostnaður á salti frá
Spáni var á sama tíma um 41
$/tonn, en þá var heildarverð frá
skipshlið um 69,4 $/tonn.
Þegar um er að ræða svæðið
næst saltverksmiðjunni yrði að
sjálfsögðu mun hagstæðara að
flytja saltið með bílum. í því
tilfelli yrði saltið flutt beint úr
saltgeymslu við verksmiðjuna. í
áætlun Iðntæknistofnunar var
annars vegar miðað við ákveðna
upphæð fyrir hvert tonn, km
(byggt á upplýsingum starfandi
flutningsaðila). Hins vegar var
áætlaður kostnaður við rekstur
eigin bíla til þessara flutninga og
var niðurstaðan mjög áþekk þeirri
fyrri. í töflu 2 er gerð grein fyrir
flutningskostnaði með bílum suð-
vestanlands. (Miðað við 72 gkr./
tonn, km=0,18 $/tonn, km). Skv.
upplýsingum vörubílastöðvarinn-
ar Þróttar kostar hvert tonn, km í
dag að meðaltali um 1,05 kr. eða
um 0,15 $.
Meðal geymslu- og /lutnings-
kostnaður á þessu svæði er því um
17,3 $/tonn. Þegar þessar tölur eru
bornar saman við flutningskostn-
að frá Spáni (41 $/tonn) sést
hversu fráleitar þær fullyrðingar
eru að flutningskostnaður með
bílum innanlands sé allt að því
þrefaldur á við flutningskostnað
saltsins frá Spáni. Ég held ekki að
salt yrði flutt með bílum til
Hornafjarðar nema í neyðartil-
felli, og Þorlákshöfn er í flokki
þeirra staða í töflu 2, sem fjærst
eru verksmiðjunni, en þetta eru
þeir staðir, sem þeir félagar nefna
sem dæmi um dýran flutning. En
a.m.k. 15.000 tonn yrðu flutt til
staða sem eru að meðaltali 30 km
frá verksmiðjunni og með flutn-
ingskostnað sem er brot af flutn-
ingskostnaði innflutta saltsins.
Af framansögðu er ljóst að þær
fullyrðingar, að flutningskostnað-
ur innanlands verði meiri en
flutningskostnaður frá Spáni, fá
ekki staðist, hvort sem um er að
ræða land- eða sjóflutninga. Að
vísu eru saltfiutningar frá Spáni
tengdir saltfiskflutningum þangað
og á því segja að hagstæðara sér
fyrir flutningsaðilann að selja
saltið á lægra verði en nú heldur
en að sigla með tómt skip heim.
En í öllu falli verður hann að lesta
saltið á Spáni og dreifa því á ýmsa
staði landsins, þannig að viðbót-
arkostnaður vegna saltflutn-
inganna er alltaf allmikill.
Svo er sá möguleiki að sjálf-
sögðu fyrir hendi að skipin geti
tekið annan farm heim heldur en
salt. Þegar tekið er tillit til þess að
flutningar til landsins er miklu
meiri en frá landinu, er þessi
möguleiki ekki fráleitur.
í grein sinni minnist Guðni á
aukaafurðir verksmiðjunnar, en
þær eru aðallega tvær, þ.e. kalsí-
umklórið (Cacl2) og kalíumklóríð
(KCl). Kalsíumklóríð er fast efni,
sem notað er í auknum mæli og
má nefna sem dæmi eftirfarandi
notkunarsvið:
1) Rykbindiefni á malarvegum.
2) Til að bræða snjó á vegum.
3) í kæli- og frystikerfi.
4) Til þurrkunar á lífrænum efn-
um í efnaiðnaði.
5) I borvökva við olíuborun o.fl.
Verð á kalsíumklóríði hefur
hækkað ört síðustu árin, m.a.
vegna aukinnar eftirspurnar og
hækkaðs orkuveðs. Stærstu fram-
leiðendur efnisins eru sódaverk-
smiðjur, sem vinna kalsíumklóríð
úr vatnsupplausn, sem verður til
við sódaframleiðsluna. Aðeins
hluti af þessari upplausn er nýtt-
ur, þar sem kostnaður er mikill við
að eima burtu vatnið. Hér er því
ekki um að ræða úrgangsefni, sem
hægt er að nýta beint, heldur má
líta á það frekar sem óunnið
hráefni. Framleiðsla á kalsíum-
klóríði fylgir því nokkurn veginn
framboði og eftirspurn hverju
sinni. I könnun Iðntæknistofnunar
á markaði fyrir kalsíumklóríð
kom í ljós að markaður er fyrir
hendi í Evrópu og N-Ameríku
fyrir þau 14.000 tonn, sem áætlað
var að framleiða í 60.000 tonna
saltverksmiðju. Markaðshlutdeild
okkar í vænlegustu markaðslönd-
um yrði í kringum 10% í byrjun og
þá lítil hætta á undirboðum
(,dumping“) annarra framleið-
enda.
Annað atriði ber að nefna.
Sódaverksmiðjur í Evrópu eiga nú
í vök að verjast vegna innflutts
sóda frá m.a. N-Ameríku, sem
finnst þar hreinn í miklum nám-
um. Verði þær að loka vegna
Egill Einarsson
„Svo er sá möguleiki
að sjálfsögðu fyrir
hendi að skipin geti
tekið annan farm
heim heldur en salt.
Þegar tekið er tillit til
þess að flutningar til
landsins er miklu
meiri en frá landinu,
er þessi möguleiki
ekki fráleitur.“
harðrar samkeppni opnast mikill
viðbótarmarkaður fyrir kalsí-
umklóríð. (í Bandaríkjunum hafa
2 stórar sódaverksmiðjur lokað af
þessum ástæðum).
Þess má geta að framleiðsla á
aukaafurðini kalíumklóríði sam-
svarar nokkurn veginn þörf
Áburðarverksmiðju ríkisins á þess
uefni, og ætti ekkert að vera því til
fyrirstöðu að Áburðarverksmiðjan
kaupi mestalla eða alla fram-
leiðslu verksmiðjunnar, ef verð og
gæði eru sambærileg við innflutt
efni.
Guðni telur flutningskostnað á
kalsíumklóríði allt of lágt áætlað-
an, og mælist til að haft verði
samband við skipafélög um þetta
efni. Okkar upplýsingar koma
einmitt allar frá íslenskum skipa-
félögum, og tel ég ekki ástæðu til
að rengja þær. Flutningskostnað-
urinn er áætlaður 20—25 $/tonn
(mars—apríl ’80) og er þar miðað
við FlOS-skilmála, þar sem hvorki
er innifalinn útskipunar- eða upp-
skipunarkostnaður. í áætlun um
saltverksmiðju er svo að sjálf-
sögðu bætt við út- og uppskipun-
arkostnaði.
Að lokum vil ég nefna eftirfar-
andi. Salt er að vissu leyti grund-
vallarefni í efnaiðnaði. Má nefna
að úr salti er unnin klór og
vítissódi (auk natríumklórats).
Klór er undirstöðuefni t.d. við
framleiðslu plastefna og ýmissa
lífrænna upplausnarefna. Fram-
leiðsla á magnesíum á íslandi,
sem komið hefur til tals, mun
þarfnast tuga þúsunda tonna af
salti á ári. Þótt flytja mætti inn
salt til þessara nota er visst
hagræði að nábýli við saltverk-
smiðju, auk þess sem hreinleiki
íslenska saltsins gæti riðið bagga-
muninn.
Bygging saltverksmiðju gæti
einnig orðið lyftistöng undir
tækniþekkingu á íslandi, þar sem
kæmi til kasta íslenskra tækni-
manna að hanna og byggja verk-
smiðjuna.
Virðingarfýllst,
Egill Einarsson,
efnaverkfræðingur,
Iðntæknistofnun íslands.
Tafia 1. Yfirlit yfir geymslu- og flutningskostnað á salti með
skipum (miðað við verðlag feb. ’80).
Kostnaöarhluti gkr./tonn $/tonn
Akstur art höfn. Kcymslukostn. og útskipun 4.854 12.0
FlutninKur m/skipum 7.000 17,4
11.854 29,4
Tafla 2. Flutningskostnaður á salti með bilum um suðvesturland.
(Verðlag feb. '81).
Flutnings- svæði Mertal- flutnings- vegalengd (km) Heildar- magn (tonn) Mertal- flutnings- kostnartur per tonn Geymslu- og hleðslu- kostnaður per tonn Samt.
Reykjanes Artrir staðir 30 15.000 gkr. 2.160 líkr. 3.232 Kkr. 5.392 (13,4$)
á surtvestur- landi 117 5.050 gkr. 8.424 gkr. 3.232 gkr. 11.656 (28,9$)
Sigríður Sveinbjamar-
dóttir Minningarorð
Fædd 31. ágúst 1907.
Dáin 29. maí 1981.
Föstudaginn 29. maí að kvöldi
dags lézt Sigríður Sveinbjarnar-
dóttir á Landakotsspítala eftir
skamma, en erfiða baráttu.
Með henni er til moldar hnigin
reynzlurík, sterk og göfug per-
sóna. Næstelzt var hún 5 systkina.
Hið elzta þeirra Guðrún, er enn á
lífi, en látin eru Baldvin Kristján
apótekari og yngri systurnar tvær,
Guðrún Vigdís og María.
Sigríður var fædd að Geirseyri
við Patreksfjörð, dóttir hjónanna
Vígdísar Markúsdóttur, kaup-
manns og útgerðarmanns þar, og
Sveinbjörns Sveinssonar kaup-
manns frá Hvilft í Önundarfirði.
Hann féll frá, þegar börnin voru
öll í bernsku. Það voru erfið ár
ungri ekkju, að framfleyta svo
stórum barnahópi á ómagaaldri.
En þar sem vilji, traust og trú
haidast í hendur, er mörgu Grett-
istakinu lyft og það gerðist hér.
Um ellefu ára aldur býður
frænka hennar, Guðrún Ragúels
og maður hennar Jóhann Ragúels,
kaupmaður á Akureyri, Sigríði og
eldri systur hennar að koma til
dvalar til sín á Akureyri. Var það
boð þakksamlega þegið, og uxu
þær þar úr grasi.
Árið 1930 giftist Sigríður val-
menninu Sveinbirni Lárussyni,
bifreiðarstjóra og síðar pípulagn-
ingarmeistara, en hann er látinn
fyrir allmörgum árum. Var sam-
búð þeirra alla tíð hin ástúðleg-
asta. En einn stór skuggi hvíldi
yfir lífi þeirra. Fimm börn eignuð-
ust þau, en engu þeirra varð lífs
auðið. Þetta mikla mótlæti báru
þau eins og hetjum sæmir, tengdi
þau traustari böndum og leiddi til
aukins þroska.
Fyrir rúmum 20 árum fluttu
þau hjónin til Reykjavíkur, þar
sem maður hennar vann við
Áburðarverksmiðju ríkisins, unz
hann lézt, en hún vann í lyfjabúð
bróður síns, þar til um sl. áramót.
Sigríður var vinnuglöð, sam-
vizkusöm og ötul til allra starfa,
enda eftirsótt af þeim, er til
þekktu. Ekki fór hún varhluta af
sjúkdómum hin síðari árin, en
þrautir sínar allar bar hún af
þeim einstaka kjarki og hug-
dirfsku, sem henni var í blóð
borin.
Sá, sem þessar línur ritar, er
elztur tíu systkina, náskyldra Sig-
ríði, er öll sóttu Menntaskólann á
Akureyri. Þegar á bjátaði og erfitt
var í ári, eða á aðstoð þurfti að
halda, stóð heimili Sigríðar og
hennar manns ávallt opið og veitti
þáð sem þurfti. Aldrei verður það
fulllaunað, en dýpstu þakkir skulu
nú frambornar.
Göfug sál er horfin úr hismi
þessa heims.
Blessunaróskir og fyrirbænir
fylgja henni til nýrra vistarvera.
Sveinbjörn Finnsson