Morgunblaðið - 04.06.1981, Síða 40

40
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 4. JÚNÍ 1981
mm/m
„ÖETUM V»Ð FEMGiÐ SKEIFUNA OKKAR
AFTUR ?*
Ast er...
... ad láta hverjum de</i
metjja sínar þjánini/ar.
TM Rm U.S. Pat. Off.-all rlghís rasarveC
• 1980 Los Angales Tlmas Syndicate
Ég varð aA taka hoimavinnu.
KjothúðinKurinn >?otur hcitið
hvað sem vera skal á matseðlin-
um ok þaA er þó alltaf mikill
kostur!
HÖGNI HREKKVÍSI
„ HANN HfFl/R S'tRSTAKT l\b ’A
VONOUM LflKMOMNl/M . ’
‘i ■ 'é ‘ \ , í J j i
Frumherjar keflviskrar byggðarsögu:
Eiga skilið að sagan um
verk þeirra sé skrifuð
Skúii MaKnússon, Keflavík,
skrifar 20. maí:
„Ágæti Velvakandi!
Undanfarið hefur mjög tíðkast,
að skrifaðar hafa verið bækur um
sögu einstakra sveitarfélaga á
Islandi. Sérstaklega hafa ýmis
afmæli komið slíkum verkum af
stað. Rit þessi eru þó eins misjöfn
að gæðum og þau eru mörg. Hefur
töluvert skort á, að frágangur
sumra þeirra sé þannig, að þau
komi að fullum notum sem heim-
ildarrit fyrir fræðimenn og al-
menna lesendur. Skipulag og
málfar verks hlýtur að vega hér
þyngst á metum, og sjálfsagt er að
sníða slík verk að þörfum lesenda,
ekki síður en fræðimanna.
Akureyrarsaga og
Reykjavíkursaga
Ein fyrsta þéttbýlissaga, sem
rituð var á íslandi, er Akureyrar-
saga Klemenzar Jónssonar, en hún
nær fram til ársins 1905. Kom þó
ekki út fyrr en um fjörutíu árum
seinna. Klemenz ritaði líka
Reykjavíkursögu í tveimur bind-
um (1929). Ýmislegt skýtur þar
skökku um upphaf þorpsmyndun-
ar í Reykjavík ef bornar eru
saman hugmyndir Klemenzar við
niðurstöður seinni tíma fræði-
manna, sem eru trúlega réttari.
Til dæmis ástæður fyrir staðar-
vali Skúla iandfógeta fyrir
iðnaðarstofnanir sínar.
Á þessu sviði
bíður mikið verk
Ein er sú kaupstaðarsaga sem
furðu hljótt hefur verið um, en
það er Saga Hafnarfjarðar eftir
Sigurð Skúlason. Hún kom út
1933. Gegnir það nokkurri furðu
hve hljótt hefur verið um þá
ágætu bók, vegna þess, að þar eru
birtar ýmsar niðurstöður frum-
rannsókna um verslun Þjóðverja
við Faxaflóa. Sigurður kannaði í
því sambandi þýsk skjalasöfn, en
fram að þessu hafa íslenskir
fræðimenn furðu lítið sinnt ís-
landssiglingum og verslun Þjóð-
verja á 15. og 16. öld.
Meðal athyglisverðra rita um
þéttbýli á íslandi má nefna Sögu
Sauðárkróks í þremur bindum,
eftir Kristmund á Sjávarborg, og
Eskju I—II eftir Einar Braga.
Hafa höfundar lagt mikla alúð í
þessi verk, og ber frágangur
þeirra það með sér.
Ljóst er, að á þessu sviði bíður
mikið verk íslenskra fræðimanna
Skúli Magnússon
á næstu áratugum, sem eiga ef til
vill eftir að varpa nýju ljósi á sögu
byggðaþróunar í landinu.
Ættu skilið að birt-
ast í bókarformi
Árið 1946 hóf Marta Vaigerður
Jónsdóttir að skrifa greinar í
mánaðarblaðið Faxa um keflvíska
sögu og mannlíf. Því starfi hélt
hún áfram til æviloka 1968, en
einkum á árunum 1955—1967.
Fjalla greinar Mörtu um fólkið í
Keflavík á nítjándu og fyrri hluta
tuttugustu aldar. Er þar víðast
getið ætta og fylgja oft merkar
frásagnir, sem hvergi eru til
annars staðar. Til grundvallar
lagði Marta sóknarmannatöl frá
æskuárum sínum, og húsvitjaði
þannig flest hús í þorpinu um sl.
aldamót. Fleira skrifaði Marta í
Faxa, m.a. ýmsa þætti um Suður-
nesjamenn, ættir þeirra og afkom-
endur.
Með störfum sínum varð Marta
einna fyrst til að ryðja brautina
að ritun á kefivískri sögu. Ættu
því greinar hennar skilið að birt-
ast í bókarformi, þar sem þær eru
ekki síður forvitnilegar fyrir utan-
héraðsmenn.
Ritun Keflavíkursögu
ekki síður brýn nú
Árið 1969 ákvað bæjarstjórn
Keflavíkur að láta rita sögu kaup-
staðarins, og skipaði þriggja
manna nefnd til að annast verkið.
Nefndin kannaði möguleika á að
ráða mann til starfs, en ekki varð
úr að verkið kæmi. Nauðsyn á
ritun Keflavíkursögu er þó ekki
síður brýn nú en á tuttugu ára
kaupstaðarafmælinu 1969.
Könnun á heimildum um Kefla-
vík hlýtur að vera mjög tímafrekt
verk, þar sem á mörgum sviðum er
um algjöra frumvinnsiu að ræða.
Meginhluti sögunnar hefur því
verið hulinn mönnum, en er luktur
í skjalageymslu safna utan lands
og innan. Til dæmis skortir enn
mjög á að heildarmynd hafi feng-
ist á upphafi þéttbýlismyndunar á
árunum 1790—1840. En það er
vafalaust eitt merkiiegasta tíma-
bil keflvískrar sögu. Tengist það
mjög sögu Reykjavíkur. Um frum-
býlisár Keflavíkur skortir einnig
vitneskju, sérstaklega um bændur
og búskaparhætti þeirra. Um
þróun vélbátaútgerðar hefur fátt
eitt verið skrifað, og ekkert heild-
aryfirlit. En þar er mikil saga,
sem er burðarás að byggðaþróun
Afganskir uppreisnarmenn í Pakistan: „Afganarnir sem flúið hafa land
sitt, vilja auðvitað vopn, en ekki þurfa að bíða aðgerðarlausir þar til
landráðamanninum Karmal og Rússum tekst að brjóta alla andspyrnu á
bak aftur, þvi að þeir vita að þá fyrst yrði ólifandi í landinu."
Enginn vill þetta sér
og sínum til handa
Ilúsmóðir skrifar:
„Það er langt síðan ég hef óskað
þess, að þegar nokkrir kommún-
istar bjóða Rússum að koma og
hjálpa þeim til þess að setja
kúgunarhnapphelduna á þjóð sína,
að þá geti almenningur keypt sér
vopn og varið sitt þjóðskipulag,
eins og þegar maður er að kaupa
sér fisk í soðið. Fisksalinn selur
hverjum sem er. Og eins á það að
vera með vopn, svo að hver og einn
geti varið frelsi sitt og líf og ekki
þurfi að spyrja einhverja stórþjóð
að því. Mikill meirihluti fólks vill
fullt frelsi til að lifa, en ekki þurfa
að lúta valdi sem skammtar allt,
hvort sem það er matur eða
smekkur á list.
Vita að þá fyrst yrði
ólifandi í landinu
Afganarnir sem flúið hafa land
sitt, vilja auðvitað vopn, en ekki
þurfa að bíða aðgerðalausir þar til
landráðamanninum Karmal og
Rússum tekst að brjóta alla and-
spyrnu á bak aftur, því að þeir
vita að þá fyrst yrði ólifandi í
landinu. Það væri fróðlegt að fá að
vita, ef einhver er lifandi í Angóla
eða Mósambik og man nýlendu-
stjórnina, hvort almenningur lifir
betri lífi nú en á dögum Portúgal-
anna.
Eins og að skúra
eldhúsgólfið sitt
Það er hart að þurfa að horfa
upp á það, að þar sem kommúnist-
ar ráða, þar eru lífskjörin verri en
á dögum nýlenduherranna, en
þetta er bláköld staðreynd. Það
var ekki „kommúnistískt frelsi"
sem Jón Sigurðsson barðist fyrir
okkur til handa, Ólafur R. Gríms-
son, enda ekki sagt um hann, eins
og Karl Marx, að hann væri
grautarhaus og fullur af hatri.
Heimurinn þarfnast í dag einskis
meira heldur en hlutlausra vopna-
sala og enginn utanaðkomandi öfl
eiga þar nærri að koma, eins og
enginn ætti að hafa vald til þess
að segja hvað mikið ég eigi að
kaupa í matinn og hvað ég eigi að
lesa. Meirihlutinn á alltaf að ráða,
og þá er hægt að þurrka út vald
kommúnismans og hreinsa óvær-
una af veröldinni, alveg eins og að
skúra eldhúsgólfið sitt.
Lög eftirhermunnar
eru lög óttans
Það er ekki hægt að lifa við
óttann við fangabúðirnar og geð-
veikrahælin, því að þá verður lífið
eins og hinn heimsfrægi rithöf-
undur André Gide segir: „Allir
taka sér yfirmann sinn til fyrir-
myndar. Það má lesa meira í
örlögum mannsins en enginn vog-
ar sér að fletta við blaðinu. Lög
eftirhermunnar eru lög óttans.
Þetta er lífið í kommúnistaríkj-
um.“