Morgunblaðið - 17.06.1981, Blaðsíða 20

68
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 17. JÚNÍ1981

Héraðsráðstefna um atvinnumál í Rangárvallasýslu:
Á fjölmennri ráöstefnu í Rangárvallasýslu, haldinni á
Ilvolsvelli um atvinnumál í Rangárþingi komu fram sjónar-
mið heimamanna og gesta varðandi mikilvægi þess að taka
föstum tökum atvinnuuppbyggingu í héraðinu, sem segja má
að hafi orðið útundan um árabil þótt þar hafi farið fram
einhverjar viðamestu framkvæmdir á landinu í virkjunarmál-
um. Á sama tíma og stór hópur Rangæinga hefur lagt hönd á
plóginn i smíði virkjana á hálendinu og ýmis uppbygging
hefur átt sér stað þvi samhliða í bæjunum, þá hefur ekki verio
stuðlað að þeirri atvinnuuppbyggingu sem er forsenda fyrir
eðlilegu mann- og athafnalífi í héraðinu og í Rangárvallasýslu
sem segja má að hýsi höfuðbanka allrar orku á landinu er
dýrasta orkuverð sem boðið er upp á hérlendis, allt upp í mörg
hundruð prósent dýrara en víðast annarsstaðar á landinu.
Verða hér á eftir rakin erindi framsögumanna, en að þeim
loknum fóru fram fjörugar umræður og þar kom m.a. fram
hjá Eggert Haukdal alþingismanni að hann teldi meirihluta
fyrir því á Alþingi að næst yrði ráðist í Sultartangavirkjun.
Fundarstjórar voru Hálfdán Guðmundsson skólastjóri og
Böðvar Bragason sýslumaður.
Hluti fundargesta
„Vantar kjölfestuna og breidd-
ina í möguleika at vinnulíf si ns“
hlekkurinn og það verður að gæta
þess að halda réttri stefnu, en
snúa ekki sífellt á annað borðið."
Taldi Árni fiskirækt spennandi
á margan hátt og einnig loðdýra-
rækt ef staðið yrði skynsamlega
að slíku. Benti havn á að í
Vestbotten í Finnlandi væru um
3500 loðdýraræktarbændur sem
t.d. hefðu samvinnu við fóðuröfl-
un, en þeir þyrftu að greiða mun
meira fyrir fóður en loðdýrabænd-
ur á íslandi þyrftu að greiða.
„Þá yrðu róttækar
ráðstafanir í Reykjavík“
„Ég legg áherslu á það að árin
1979 og ’80 var atvinnuleysi í
Rangárvallasýslu framreiknað til
Reykjavíkur miðað við íbúafjölda
og hefði þá verið um 1800 manna
atvinnuleysi að ræða í Reykjavík.
Það er Ijóst að í þeirri stöðu hefði
verið gripið til róttækra ráðstaf-
ana til þess að leysa málin í
Reykjavík og við eigum fulla
heimtingu og rétt til þess að tekið
sé á okkar vandamálum í fullri
alvöru og af festu,“ sagði Hilmar
Jónasson formaður Verkalýðsfé-
lagsins Rangæings í upphafi
ráðstefnu um atvinnumál Rang-
æinga, sem haldin var á Hvoli
fyrir skömmu og var fjölsótt. Að
ráðstefnunni stóðu Rangæingur
og Atvinnumálanefnd Rangár-
vallasýslu og voru flutt á henni
erindi um ýmis mál undir yfir-
skriftinni: Hvað er framundan í
atvinnumálum Rangæinga?
Hilmar Jónasson fjallaði nokk-
uð í upphafi máls síns um búsetu
og kvað 32% Rangæinga dvelja
áfram í sinni sveit, en 68%
flyttust burtu.
„Aðstoð framkvæmdasjóða við
iðnað og atvinnurekstur í héruð-
um eins og Rangárvallasýslu verð-
ur að skána svo hægt verði að
stofna til aukinna atvinnutæki-
færa. Þetta er mál sem hefur setið
á hakanum og sem dæmi hér um
vil ég nefna að þegar ekki er um
sjávarútveg að ræða þá eru aðstoð
sett stíf mörk og segir skýrsla
útlána Byggðadeildar Fram-
kvæmdastofnunar frá 1979 sina
sögu um skiptingu eftir atvinnu-
greinum:
Framleiðsluiðnaður og þjónusta 13%
Landbúnaður10%
Seitastjórnir 8%
Vinnuvélar 1%
Annað 2%
Sjávarútvegur 66%“
Þá skaut Hilmar inn í málflutn-
ing sinn sögu er Jón Ingi oddviti
Hvammshrepps sagði á þingi ASS
s.l. vor um lánafyrirgreiðslu vegna
hins marg umrædda Þórshafnar-
togara, að fengju þeir í Hvamms-
hreppi sömu fjárhæð þá yrði það
25 millj. gkr. á hvert heimili og
settu menn það á vaxtaaukareikn-
ing þá væru renturnar yfir 11
millj. gkr. á ári sem þættu dágóð-
ar tekjur þar í sveit.
„Þá kemur atvinnan
af sjálfu sér“
Davíð Scheving Thorsteinsson
formaður Félags íslenzkra iðnrek-
enda sagði í ræðu sinni að ekki
væri hægt að tala um Rangæinga
sem einangrað fyrirbæri í stöðu
atvinnumála. „Vandamálið hér er
í hnotskurn það sem er megin
vandamálið á öllu íslandi," sagði
Davíð, „þ.e., aldrei hefur fengist
vitræn umræða um búsetumál
okkar á íslandi. Það er eins og
allir telji það sjálfsagt að við og
niðjar okkar geti búið hér um
ókomin ár við síbatnandi Iífskjör.
Þetta er hins vegar fásinna eins og
sést á því að 5500 hafa flutt úr
landi á sl. 10 árum og táknrænt
dæmi um þetta sinnuleysi er það
að meiri tími og rými fór í að ræða
um franskan flæking á sl. ári
heldur en um alla atvinnuvegi
þjóðarinnar samanlagt.
Það á ekki að setja á stofn
fyrirtæki til þess að skapa atvinnu
eingöngu, það mun aldrei enda
öðruvísi en sem baggi á þjóðfélag-
inu, það þarf að skapa skilyrði til
þess að menn geti grætt á því að
fara út í atvinnurekstur, þá kemur
atvinnan af sjálfu sér,“ sagði
Davíð. „Ástæðan fyrir því að þetta
hefur ekki verið gert er sú að
ýmsir ráðamenn vilja að lífskjörin
verði sem lökust til þess að
styrkja eigin völd.“
Davíð stakk upp á því að leggja
niður iðnaðarráðuneytið, sjávar-
útvegsráðuneytið, landbúnaðar-
ráðuneytið og samgönguráðuneyt-
ið og sameina þau öll í eitt
atvinnuvegaráðuneyti. Þetta taldi
hann að myndi koma í veg fyrir
eilífan meting og misskilning milli
atvinnuveganna og síðan ætti að
leggja niður viðskiptaráðuneytið
og sameina það utanríkisráðu-
neytinu og efnahagsráðuneytið
ætti að vera undir stjórn forsætis-
ráðuneytisins.
Þá vék Davíð að þeirri hrikalegu
staðreynd að enn renna 9/10
hlutar nýtanlegrar vatnsorku
okkar til sjávar ónotaðir, en Davíð
taldi að menn hlytu að geta orðið
sammála um það að svona gæti
þetta ekki gengið lengur.
„Það er ótrúlegt," sagði Davíð,
„að þau afturhaldsöfl og úrtöluöfl,
sem eyðilögðu hugmyndir Einars
Benediktssonar um virkjun Þjórs-
ár 1918 skuli enn ráða ferðinni í
þessum málum á því herrans ári
1981. Við verðum að vinda okkur í
að nýta orkuna og þróa hvoru
tveggja hlið við hlið, iðnað og
orkufrekan iðnað. Það á að vera
hlutverk stjórnvalda að skapa
eðlilegan jarðveg, sem iðnaður
getur dafnað í og láta okkur síðan
í friði.“
„Nú dynur vandinn yfir“
Matthías Pétursson skrifstofu-
stjóri rakti nokkuð þróun atvinnu-
mála Rangæinga og bar til dæmis
saman húsgagnaframleiðslu, sem
væri að leggjast niður á Hvolsvelli
og húsgagnaframleiðslu Iðunnar á
Akureyri. „Hér voru 30 manns
þegar flest var,“ sagði Matthías,
„en það þýðir 600 manns á Akur-
eyri. Hvað myndu fjölmiðlar segja
ef SÍS-verksmiðjurnar á Akureyri
ætluðu að loka, hér segir enginn
neitt."
Þá tók hann annað dæmi um
misræmið og mismununina og
sagði að menn litu á fjármagnið
eftir því í hvað það færi. Nefndi
hann togarakaup þar sem bæjar-
félög fengju milljarða gkróna upp
í hendurnar til þess að velta yfir í
sjávarútveginn.
Matthías undirstrikaði þá sér-
stöðu sem Rangárvailasýsla hefur
í atvinnulegu tilliti þar sem allar
afurðir væru fluttar á braut og
unnar annarsstaðar, bæði ullin og
kjötið. Kvað Matthías það hafa
haft þau áhrif að hér vantaði þá
kjölfestu sem væri í ýmsum öðr-
um byggðarlögum. „Á síðustu tim-
um hafa virkjunarframkvæmdir
brúað þetta bil“, sagði Matthías,
„og þorpin hafa vaxið út á það, en
nú er vandinn að dynja yfir okkur,
það vantar breiddina í möguleika
atvinnulífsins."
Sérstaða Rangæinga
Árni Jónasson fulltrúi Stéttar-
sambands bænda taldi að það
hefði þótt fáránlegt fyrir 10 árum
að hafa áhyggjur af atvinnuleysi
hjá bændum. „Þá fékk atorka
hvers og eins að njóta sín,“ sagði
Árni, „en nú þarf að minnka
afköstin, draga úr framleiðslunni.
Sumir hafa gott af því, en æði
margir þurfa að finna nýjar leiðir
til bjargar og er þá einkum horft
til nýrra búgreina, garðræktar,
gróðurhúsaræktar, hrossaræktar,
loðdýraræktar, fiskiræktar og
fleira. En þess ber að gæta að það
er engin keðja sterkari en veikasti
Taldi Árni að Rangæingar
þyrftu að leggja áherslu á þá
sérstöðu sem þeir búa við, engan
flugvöll, enga höfn og Árni kvaðst
blygðast sín fyrir eitt í þéttbýlinu,
það væri þegar hann borgaði
hitaveitureikningana.
Mikilvægt að byggja upp
iðnþróun í Rangárþingi
Bjarni Einarsson forstjóri
Byggðadeildar Framkvæmda-
stofnunar talaði um atvinnu-
ástandið í þjóðfélaginu með tilliti
til þess að þorp og bæir nálægt
virkjunum og virkjanaþróun
stæðu vel að vígi fyrir margra
hluta sakir og þar ætti að vera góð
aðstaða til iðnaðaruppbyggingar.
Bjarni ræddi ýmis mál og kvað
til dæmis augljóst að stórlækka
mætti flutningskostnað á landi
með meiri samræmingu og skipu-
lagningu. Taldi hann Rangárþing
góðan stað til iðnþróunar, friður
væri á vinnumarkaði og býsna
mikilvægt væri að hafa fólk stöð-
ugt í vinnu. Taldi hann mikilvægt
að byggja upp á iðnþróun í
héraðinu og kvað þennan lands-
hluta eiga eins góða möguleika og
ýmsir aðrir staðir í þeim efnum.
Þá fjallaði Bjarni almennt um
atvinnuhorfur á íslandi, en árið