Morgunblaðið - 27.09.1981, Qupperneq 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. SEPTEMBER 1981
fVtaqpmÞlitfefr
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Arvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aóalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 85 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 5 kr. eintakiö.
egar ríkisstjórnin var
mynduð, gaf hún
stefnuyfirlýsingu og sagð-
ist ætla að fylgja niður-
talningarstefnu í baráttu
við verðbólguna. I því efni
var markið skýrt og leiðin
valin að ósk Pramsóknar-
flokksins. í stjórnarsátt-
málanum segir: „Ríkis-
stjórnin mun vinna að
hjöðnun verðbólgu, þannig
að á árinu 1982 verði verð-
bólgan orðin svipuð og í
helstu viðskiptalöndum Is-
lendinga." A skotspónum
heyrist það úr herbúðum
ríkisstjórnarinnar, að verð-
bólgumarkið á næsta ári sé
í kringum 30%, þannig að
ekki tekst að ná markmiði
stjórnarsáttmálans á árinu
1982. Raunar sýnist ýmis-
legt benda til þess, að sú
hjöðnun verðbólgu, sem
orðið hefur á þessu ári,
muni ekki halda áfram á
því næsta. Óvissan fram-
undan er meiri en oft áður
og svo virðist sem hræðslan
sé að taka við af viljanum í
stjórnarherbúðunum.
Hræðsla framsóknar-
manna á rætur að rekja til
þess, að þeir hafa viljað
láta líta á sig sem burðar-
ásinn í stjórnarsamstarf-
inu. Fyrir frumkvæði
Framsóknarflokksins
beindist öll athyglin að
vinstra samstarfi eftir des-
emberkosningarnar 1979.
Framsóknarmenn töldu
efnahagsstefnu sína verða
ofan á í stjórnarmyndun-
arviðræðunum. Framsókn-
armenn lýstu því yfir við
síðustu áramót, að loksins
væri niðurtalningin hafin
og að þeirra skapi. Fram-
sóknarmenn eru enn þeirr-
ar skoðunar, að niðurtaln-
ingin leysi allan vanda og
geri gengisfellingar eða
aðrar hefðbundnar efna-
hagsráðstafanir ónauðsyn-
legar. Þrátt fyrir kok-
hreystina má sjá það í mál-
gagni Framsóknarflokks-
ins, Tímanum, að hann er
að kikna undan ábyrgðinni
og skírskotar til stjórnar-
andstöðunnar í von um
stuðning eða að minnsta
kosti samúð. Þrátt fyrir
allt eru Tímamenn í meira
jarðsambandi en fram-
sóknarráðherrarnir og átta
sig á því, að ekki er allt sem
sýnist, á bak við glans-
myndina hriktir í stoðum
atvinnulífsins og það víðar
en hjá SÍS.
Hræðsla alþýðubanda-
lagsmanna á rætur að
rekja til þeirrar ólgu, sem
nú verður vart meðal laun-
þega. Síðan haustið 1978
hafa forvígismenn Alþýðu-
bandalagsins réttlætt allar
sínar gerðir með því, að
þeir væru fyrst að auka
kaupmáttinn og síðan verja
hann, engu að síður liggur
fyrir það mat hagdeildar
Alþýðusambands Islands,
að kaupmátturinn hefur
rýrnað um 10% á þessum
tíma. Kröfur samtaka
launþega miðast nú við það
að endurheimta kaupmátt
samninganna frá 1977, en
haustið 1978 sagðist Al-
þýðubandalagið einmitt
hafa komið þeim samning-
um í gildi. Einhver mesta
pólitíska svikamylla í ís-
lenskri stjórnmálasögu
hefur verið afhjúpuð. Og
hvað segja forvígismenn
Alþýðubandalagsins, þegar
þeir eru staðnir að verki?
Þegar Hrafnkell A. Jónsson
á Eskifirði sagði sig úr
flokki þeirra vegna svik-
anna, lýsti Svavar Gestsson
því yfir, að hann væri
„ruglaður". Ætlar Alþýðu-
bandalagið að taka þá af-
stöðu til krafna BSRB, að
þær séu rugl? Ber að líta
svo á, að Kjartan Ólafsson
varaformaður Alþýðu-
bandalagsins hafi talað
fyrir munn flokksforyst-
unnar, þegar hann lýsti því
yfir fyrir nokkrum vikum,
að nú væri svigrúm til 2%
kaupmáttaraukningar?
Sameiginlega hræðast
framsóknarmenn og al-
þýðubandalagsmenn það,
að þriðji aðili stjórnar-
samstarfsins hafi ekki í
samvinnu við þá vilja til að
takast á við þann vanda,
sem við blasir. Þess varð
vart síðastliðið vor, að rík-
isstjórnin varð sífellt svifa-
seinni við töku ákvarðana.
Framsóknarmenn gáfu þá
oftar en einu sinni til
kynna, að tregðan stafaði
af því, að forsætisráðherra
ætti í erfiðleikum með að
sætta stuðningsmenn sína
við að taka við því, sem að
þeim var rétt og þeim var
skipað að samþykkja.
Vandinn, sem við var glímt
á fyrrihluta ársins, var
ekki eins mikill og sá, sem
nú þarf að takast á við,
enda voru afleiðingar hinn-
ar vitlausu stjórnarstefnu
ekki orðnar eins ljósar og
nú.
Besta leið stjórnmála-
manna út úr vandræðum er
að taka frumkvæðið, snúa
undanhaldi í sókn, bægja
frá sér hræðslunni með
viljastyrk. Frumkvæðið
missir marks, ef styrkleik-
ann skortir. Stefna og störf
ríkisstjórnarinnar hafa
leitt hana í öngstræti, ým-
islegt bendir til þess, að að-
ilar stjórnarsamstarfsins
líti svo á, að þá fyrst öðlist
þeir nýjan styrk, ef þeir
brjótast út úr stjórnar-
samstarfinu. Á næstu vik-
um mun það skýrast, hvort
viljinn má sín meira en
hræðslan í stjórnarherbúð-
unum.
Viljinn og hræðslan
| Reykjavíkurbréf
Laugardagur 26. september ♦♦♦♦♦»♦«
Stjómleysi
Þær fréttir, sem berast úr at-
vinnulífinu nú nokkrum vikum,
áður en Alþingi kemur saman,
sýna, að búast má við lífleg im
umræðum strax í upphafi þings
um stöðu atvinnuveganna og úr-
bætur þeim til bjargar. Raunar er
hugsanlegt, að ríkisstjórnin reyni
að láta til sín taka í þeim málum
fyrir þingsetningu, ráðherrunum
er jafn Ijóst og öðrum, að innviðir
stjórnarsamstarfsins þola ekki
mikil átök á Alþingi. Menn minn-
ast þess, að þá fyrst tók ríkis-
stjórnin af skarið á síðasta ári,
þegar þingmenn höfðu farið heim
í jólaleyfi. Bráðabirgðalög voru
gefin út og stjórnarsinnum settir
þeir úrslitakostir, að annað hvort
sættu þeir sig við orðin hlut eða
öxluðu þá ábyrgð að kalla stjórn-
leysi yfir þjóðina.
Eins og málum er nú komið
kunna ýmsir að velta því fyrir sér,
hvort stjórnleysið yrði annað og
meira, þótt þessi ríkisstjórn, sem
enn situr, færi frá og engin kæmi í
hennar stað. Þrátt fyrir góð áform
og vonir um að stjórnin væri í
raun að takast á við vanda þjóðar-
búsins, kemur æ betur í ljós, að
hún hefur aðeins verið að fleyta
rjómann ofan af óvenjulegri ár-
gæsku, miklum afla og óbifandi
vilja landsmanna til að vinna sig
út úr erfiðleikunum. A bak við þá
glansmynd, sem stjórnarherrarnir
hafa reynt að draga upp, er auðn
og ráðleysi.
Launþegar eru orðnir sannfærð-
ir um það, að þeir hafi verið
blekktir. Kaupmáttur launa rýrn-
ar jafnt og þétt, þótt orð ráðberra
falli á þann veg, að til þess eins
séu þeir í stólum sínum að auka
kaupmáttinn og standa vörð um
hann. Astandið er svo sannarlega
orðið einkennilegt, þegar Ingólfur
S. Ingólfsson formaður Vélstjóra-
félags Islands, sem löngum hefur
verið talinn til Alþýðubandalags-
manna og þar með þeirra, er telja
gengisfellingu versta óvin alþýð-
unnar, segir i viðtali við Morgun-
blaðið um versnandi kjör sjó-
manna: „Eins og málin líta út í
dag verða þessi mál ekki til lykta
leidd nema að breyta genginu
strax. Millifærsluleiðin er gengin
sér til húðar, enda er ekkert til að
færa á milli.“
Stjómleysi í
sjávarútvegi
Guðfinnur Einarsson frá Bol-
ungarvík hefur af hreinskilni og
einurð greint frá þeim vanda, sem
vestfirskir fiskvinnsluaðilar
standa frammi fyrir. Eins og fram
kemur í ræðu hans, sem birtist
hér í blaðinu á fimmtudag, er það
með hálfum huga nú orðið, að
menn taka sér fyrir hendur að
greina opinberlega frá erfiðri
stöðu sinni. Þeim finnst þeir tala
fyrir daufum eyrum stjórnarherr-
anna, sem svara aðeins með þjósti
og segja eitthvað á þá leið, að þeir
hafi svo sem „heyrt svona væl oft
áður, það sé nú ekki alvarlegt".
Eða svo vitnað sé orðrétt í sjávar-
útvegsráðherra Steingrím Her-
mannsson, sem sagði: „Ég held að
aldrei hafi verið annað sagt, en
allt væri að fara á hausinn síðan
ég man eftir."
Menn myndu virða það við
stjórnarherrana, ef þeir bentu á
leið út úr ógöngunum á sama tíma
sem þeir skella í góm og reyna að
gera lítið úr þeim, sem telja sig
eiga við þá erindi. Staða sjávar-
útvegsráðherra Steingríms Her-
mannssonar í viðtölum hans við
aðila í sjávarútvegi væri auðvitað
allt önnur, ef hann gæti bent á
fastmótaða stefnu, sem boðaði
betri tíð eftir snörp átök. Engin
slík stefna liggur fyrir, þvert á
móti eykst upplausnin með hverri
ákvörðun ríkisstjórnarinnar,
hvort sem hún er um stærð fiski-
skipastólsins eða ráðstöfun á
gengismun, svo að tveir þættir séu
nefndir.
I ræðu sinni minnti Guðfinnur
Einarsson á það, að ríkisstjórnin
hefði við síðustu gengisfellingu
tekið gengismun af fiskvinnslunni
með bráðabirgðalögum, þrátt
fyrir fyrri yfirlýsingar um að
slíku skyldi hætt. Taldi Guðfinn-
ur, að þar með hefði ríkisstjórnin
ekki aðeins látið hjá líða að standa
við fyrri yfirlýsingar heldur stuðl-
aði „gjörsamlega óverjandi fram-
koma“ hennar að mismunun milli
atvinnugreina, hvorki landbúnað-
ur, járnblendi, ál né almennur iðn-
aður þyrftu að sæta slíkum kjör-
um. Síðan sagði Guðfinnur Éin-
arsson:
„Ég veit að því verður haldið
fram, að gengismuninum sé ráð-
stafað til okkar í gegnum verð-
jöfnunarsjóð. — En þetta er al-
rangt. Þó að gengismunur sé
greiddur inn til verðjöfnunarsjóðs
fyrir frystan fisk þá er það til
greiðslu á ábyrgð þeirri sem fallið
hefur á ríkissjóð og hann var
skuldbundinn að útvega fjármagn
til samkvæmt lögum um efna-
hagsmál, sem ríkisstjórnin gaf út
um síðustu áramót."
Vandinn á
Raufarhöfn
Ríkisstjórnin skipaði þrjá ráð-
herra í nefnd til að ræða um það,
hvernig ætti að grípa á atvinnu-
vandanum á Raufarhöfn eftir að
starfsemi frystihússins Jökuls hf.
stöðvaðist og fréttir bárust um
það, að íbúar Raufarhafnar væru
farnir að leita annað eftir atvinnu.
Ráðherrarnir, sem fengu það
verkefni að finna leiðir til úrbóta,
voru þeir Ingvar Gíslason, Svavar
Gestsson og Friðjón Þórðarson að
sögn Tímans. En hver var niður-
staða ráðherranna? Jú, þeir fólu
Framkvæmdastofnun ríkisins og
Landsbankanum að „leita leiða til
að leysa úr vandamálum Jökuls
hf.“ svo að vitnað sé til orða sjálfs
viðskiptaráðherra Tómasar Árna-
sonar yfirmanns bankanna, sem
er í leyfi frá forstjórastöðu í
Framkvæmdastofnun. Viðbrögð
ríkisstjórnarinnar í Raufarhafn-
armálinu staðfesta enn það
stjórnleysi, sem ríkir. Þrír ráð-
herrar geta ekki orðið sammála
um annað en fela tveimur ríkis-
stofnunum að leita þeirra leiða,
sem þeir gátu ekki eða höfðu
kannski ekki tíma til að finna.
Raufarharfnarbúar hljóta að velta
því fyrir sér, til hvers þeir voru að
snúa sér til ríkisstjórnarinnar.
Á þessu máli er þó ef til vill
önnur hlið eins og flestum vanda-
málum. Það skyldi þó ekki vera, að
viðskiptaráðherra skammist sín
fyrir þá hugmynd, sem ráðherra-
nefndin hafði um lausn vanda
Raufarahafnarbúa, sefn sé þá, að
rekstrartapi fiskvinnslunnar
skyldi mætt með því að taka er-
lent lán. Þegar Þorsteinn Hallsson
formaður Verkalýðsfélags Rauf-
arhafnar lýsti vandanum á staðn-
um í viðtali við Morgunblaðið,
sagði hann, að það væri brýnt að
leysa vandamál Jökuls hf. eins
fljótt og unnt væri í stað þess að
halda áfram að velta vandanum á
undan sér eins og gert hefði verið.
Það væri eina lausnin á atvinnu-
vanda Raufarhafnar.
Allir skynsamir menn sjá það í
hendi sér, að sú hugmynd ráð-
herra að taka erlent lán til að
greiða mönnum laun á Raufarhöfn
eða hvar sem er annars staðar á
landinu, er út í hött, enda þora
ráðherrarnir ekki að kannast við
þessa tillögu sína opinberlega og
fela sig á bak við Framkvæmda-
stofnun og Landsbankann. Fyrir
því má færa rök, að lausaskuldum
Jökuls hf. verði breytt í löng er-
lend lán, enda rúmist slíkt innan
þeirrar lánsfjáraætlunar, sem nú
er starfað eftir, og stangist ekki á
við bolmagn fyrirtækisins, til þess
að komast að þeirri niðurstöðu
þurfti á hinn bóginn ekki afskipti
ráðherranefndar. Afskipti ríkis-
stjórnarinnar af málefnum Jökuls
hf. hafa staðfest þá skoðun, að
landinu yrði stjórnað með sama
hætti og nú er, þótt engin ríkis-
stjórn sæti — líklega betur myndu
þó margir segja.
Skýr
stefnumunur
Umræðurnar, sem orðið hafa
um húsnæðismál að undanförnu,
draga fram þann skýra stefnu-
mun, sem er á milli vinstrimanna
annars vegar og sjálfstæðismanna
hins vegar í þessum mikilvæga
málaflokki. Eitt einkenni þessara
umræðna er viðleitni alþýðu-
bandalagsmanna til að flækja
málið, færa húsnæðisvandann í
þann búning, að hann verði tor-
skildur öllum almenningi. I raun
er augljóst, hvers vegna kommún-
istar grípa til þessa ráðs, þeir vilja
forðast þann kjarna málsins, að
það er röng stefna þeirra, sem er
undirrót vandans. Davíð Oddsson
formaður borgarstjórnaflokks