Morgunblaðið - 12.01.1982, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 12. JANÚAR 1982
hrettándajíleði í \ estmannaeyjum:
Á hverju ári koma fram ný tröll á þrettándagleði Vestmanneyinga. Þessi er
einn af þeim nýjustu og mun heita „Videosníkir". I.jósmynd Sigurjíeir.
Púkarnir atast í álfameyjunum.
Ljó.smynd Sipirgeir.
Alfar, púkar, tröll og jóla-
sveinar léku á als oddi
VESTMANNEYINGAR brenndu út
jólin á þrettándan eins og þeir hafa
gert um áraraðir. Knattspyrnufélag-
ið Týr annaðist undirbúning og
framkvæmd hátíðahaldanna og bær
inn lagði til flugelda og fleira. Há-
tíðahöldin hófust klukkan 20.00 um
kvöldið með því að jólasveinarnir 13
gengu á fjöll og tendruðu stórt og
mikið merki knattspyrnufélagsins
Týs og logaði það fram á nótt. Síðan
gengu þeir niður á Há og var þar
mikil og skrautleg flugeldasýning.
Þá gengu jólasveinarnir með blys
um bæinn í loruneyti Grýlu og
lA-ppalúða og fleiri slíkra förunauta.
Gengið var að elliheimilinu og þaðan
á knattspyrnuvöllinn í bænum þar
sem kveikt var í miklum bálkesti og
héldu álfar og púkar, tröll og forynj-
ur ýmis konar upp þar miklum ærsl-
um. Að því loknu var liði fylkt til
sjúkrahússins og lauk þar göngunni.
Síðan dönsuðu Vestmanneyingar
fram eftir nóttu. Yngri kynslóðin
fékk einnig sitt ball þar sem Eyverj-
ar héldu þeim árvisst grímuball.
Þátttaka þar var mikil og búningar
skrautlegir, vandaðir og frumlegir.
Einhliða afvopnun andmælt
Hvers vegna er deilt um afvopnun?
Deilan snýst um stríð og frið. Sérhver einstaklingur
verður að taka afstöðu í svo alvarlegu máli. Við lifum á
kjarnorkuöld, enn ein heimsstyrjöldin gæti orðið skapa-
dægur mannkyns. Höfuðmáli skiptir að koma í veg fyrir, að
Vþriðja heimsstyrjöldin brjótist út.
'• Þeir, sem krefjast einhliða afvopnunar, telja, að hin
mikla áhersla, sem lögð er á fjárframlög til framleiðslu á
vígtólum, hljóti að leiða til styrjaldar. Vilji Sovétmenn
ekki verða þátttakendur í gagnkvæmri afvopnun, segja
einhliða afvopnunarsinnarnir, á Vestur-Evrópa að afvopn-
ast einhliða. Stuðningsmenn Atlantshafsbandalagsins
(NATO) eru þeirrar skoðunar, að eina leiðin til að koma í
veg fyrir styrjöld sé, að friðsamar þjóðir standi þétt saman
og fæli þannig sérhvern árásaraðila frá illum áformum
sínum.
Stuðningsmenn Atlantshafsbandalagsins rökstyðja
réttmæti skoðana sinna með vísan til þess, að bandalagið
hafi verið stofnað í þeim tilgangi að koma í veg fyrir, að
þau mistök yrðu endurtekin, er leiddu til tveggja heims-
styrjalda á þessari öld. Báðar hófust þessar styrjaldir
vegna þess, að árásaraðiJinn taldi sig geta haft betur. Nú á
tímum vita sovéskir ráðamenn og herforingjar, að þeir
næðu ekki vilja sínum fram í Evrópu með því að beita
hervaldi. I Atlantshafssáttmálanum, stofnskrá NATO, seg-
ir, að árás á eitt aðildarríki sé árás á þau öll. Sovétmenn
hafa virt þessa yfirlýsingu, þeir hafa aldrei ráðist til atlögu
gegn neinu NATO-ríki. Sovétmönnum hefur verið haldið í
skefjum, það hefur tekist að fæla þá frá árás. Einhliða
afvopnun gæti raskað þessu friðarkerfi.
Hér verður svarað nokkrum spurningum um stríð og
frið, sem hæst ber í umræðum í Evrópu um þessar mundir.
1. Kjarnorkuvopn eru hryllileg
(ietum við ekki gengið fram með góðu
fordæmi og kastað þeim fyrir róða?
Kjarnorkuvopn hljóta að vekja hrylling hjá öllum
mönnum. Líklega verður þeim þó aldrei útrýmt af jörð-
unni, úr því að þau hafa verið fundin upp. Við stöndum
frammi fyrir þessari döpru staðreynd, og við getum ekki
annað en brugðist við henni. Þá hljótum við fyrst að spyrja:
Hvernig getum við best tryggt, að þessum vopnum verði
aldrei beitt?
Þau rök hljóma ekki sannfærandi, að Sovétmenn myndu
eyðileggja sín kjarnorkuvopn, af því að Norðurlandaþjóð-
irnar lýstu því yfir, að þær yrðu aldrei varðar með kjarn-
orkuvopnum, eða Hollendingar hreinsuðu land sitt af
kjarnorkuvopnum og Bretar köstuðu öllum kjarnorkuvopn-
um sínum.
Nú eru um 4,8 milljónir manna í sovéska hernum, helm-
ingi. fleiri en í þeim bandaríska, og hefur sovéskum her-
mönnum fjölgað um þriðjung undanfarin 10 ár. Frá 1968 og
fram á síðustu ár hafa Bandaríkjamenn dregið úr hernað-
arútgjöldum sínum, á sama tíma hafa Sovétmenn aukið
útgjöld sín til vígbúnaðar að raunverulegu verðmæti.
Sovéski flotinn sækir út á heimshöfin, skipum í
honum fjölgar óðfluga. Fyrir tilstilli Sovétríkjanna hefur
verið gripið til vopna í Angóla, Eþíópíu, Suður-Jemen,
Kambódíu og Laos, sjálfir hafa Sovétmenn ráðist inn í
Afganistan.
Með einhiiða afvopnun myndu lýðræðisríkin ekki ná
neinum árangri. Hitt er þó verra, að einhliða afvopnun
gæti stofnað heimsfriðnum í hættu, hún myndi veikja
NATO, án þess að nokkuð annað kæmi í staðinn.
2. Ógna ekki öll bandalög heimsfriðnum?
í spurningunni kemur fram röksemd, sem kommúnistum
er kær: Það á að leggja NATO og Varsjárbandalagið að
jöfnu. Slíkur samjöfnuður á ekki rétt á sér. NATO er
samtök frjálsra þjóða. Varsjárbandalagið er kerfisbundin
útfærsla á skipunarvaldi Kremlverja yfir leppríkjum sín-
um. Er einhver þeirrar skoðunar, að bandarískum herafla
yrði beitt til að halda Hollandi í NATO? Öll munum við
eftir því, sem gerðist í Ungverjalandi, Tékkóslóvakíu og
Austur-Þýskalandi, þegar þjóðir þessara ríkja sýndu við-
leitni til að brjótast undan kúgun sovéska heimsveldisins.
Með hervaldi og kúgun er Pólverjum haldið í Varsjár-
bandaiaginu.
3. Hvernig er unnt ad rökstyðja það,
að NATO hafi stuðlað að varðveislu friðar?
Til dæmis má nefna þrjár staðreyndir:
A. Síðan NATO var stofnað hafa hörmulegar styrjaldir
verið háðar víða um heim, 30 milljónir manna hafa týnt
lífi í þeim. Á þessum tíma hefur aldrei komið til stríðs-
átaka í Evrópu. Hver er skýringin á þessu?
B. Sovétmenn réðust inn í Afganistan um jólin 1979.
Hvaða tryggingu geta einhliða afvopnunarsinnar veitt
okkur fyrir því, að Sovétmenn myndu ekki haga sér
nákvæmlega eins í Evrópu, ef NATO leystist upp?
C. Á árunum 1914 og 1939 var engin stefna í Evrópu, sem
jafnast á við varnarstefnu NATO, þá höfðu engar þjóðir
myndað samtök um að fæla hugsanlegan árásaraðila
frá illum áformum sínum með öflugum varnarviðbún-
aði. Einræðisöflin þóttust 1939 hafa í fullu tré við ná-
granna sína. Nú á tímum kemur NATO í veg fyrir
slíkan misskilning.
4. Er NATO ekki hernaðarsinnuð
alþjóðastofnun í litlum sem engum
tengslum við hinn almenna borgara?
Þvert á móti. Hér á landi hefur bandalagið, störf þess og
stefna, verið lifandi umræðuefni og deilumál í stjórnmál-
um síðan 1949, þegar Island gerðist stofnaðili þess.
Alþýðuflokkur, Framsóknarflokkur og Sjálfstæðisflokk-
ur styðja eindregið aðild Islands að bandalaginu. Flokkarn-
ir vilja einnig, að á grundvelli aðildarinnar sé fram haldið
þeirri tvíhliða varnarsamvinnu við Bandaríkin, sem stofn-
að var til með varnarsamningnum 1951. Alþýðuflokkur og
Framsóknarflokkur hafa að vísu báðir saman (1956) og
hinn síðarnefndi einn (1971) lagt til, að varnarsamstarfinu
við Bandaríkin verði rift eða dregið úr því í áföngum. Þau
sjónarmið eiga ekki málsvara í forystuliði flokkanna nú, og
er því Alþýðubandalagið einangraðra en oft áður, þegar
það heldur á loft andstöðu sinni við NATO og varnarliðið,
en þá stefnu telur flokkurinn falla saman við sjónarmið
einhliða afvopnunarsinna annars staðar í Norðurálfu.
í öllum NATO-ríkjunum 15 geta kjósendur ákveðið með
atkvæði sínu, að land þeirra hætti þátttöku í NATO. Síðan
1949 hefur engin slík ákvörðun verið tekin, hins vegar eru
líkur á því, að Spánn verði fljótlega 16. aðildarríki NATO.
Þeir, sem styðja aðild landa sinna að NATO, taka skýra
afstöðu. Hinir, sem vilja leggja bandalagið niður, geta ekki
svarað þessari spurningu: Hvernig viljið þið koma í veg
fyrir styrjöld og treysta heimsfriðinn?
5. Er ekki unnt að draga úr hernaðar
útgjöldum og nota það fé, sem
þannig sparast, til að draga úr hungri
eða í þágu almennra mannbótamála?
Ekki fer á milli mála, að í þeim löndum, sem verja
stórum fjárfúlgum til hermála, er hart deilt um hvern
skilding — auðvitað vilja menn meira fé til félagsmála og
skera niður hernaðarútgjöld. En hvers virði eru „félags-
málapakkar", ef menn geta ekki notið þeirra í friði og
frelsi? Hve mikið má skera niður varnirnar án þess að
stofna örygginu í voða? Næðist krafa afvopnunarsinna um
einhliða kjarnorkuafvopnun fram, myndi hún ekki leiða til
lægri hernaðarútgjalda? Sovétmenn ráða yfir tvöfalt fleiri
skriðdrekum og sprengjuflugvélum í Evrópu en lýðræðis-
ríkin. NATO hefur jafnað þennan mikla mun með kjarn-
orkuvopnum. Sé ætlunin að styrkja stöðu Vesturlanda með
venjulegum vopnum, sparast ekki fé, því að þau eru dýrari
en kjarnorkuvopn. Hlutlaus ríki, eins og Svíþjóð og Sviss,
verja hlutfallslega meira fé til varnarmála en aðildarlönd
NATO.