Morgunblaðið - 03.04.1982, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. APRIL 1982
Þetta skiljum viö
Friðjón báðir
Prófkjörin lýsa vilja sjálfstæðismanna
til þess að þ<
Eftir Halldór Blöndal
alþingismann
Sá tónn var sleginn á síðasta
landsfundi, að sjálfstæðismenn
yrðu að sýna þann þroska að
standa saman í sveitarstjórnar-
kosningunum til þess að staðfesta
þann vilja sinn, að klofningurinn,
sem myndun ríkisstjórnarinnar,
olli yrði einungis um stundarsak-
ir. Að sonnu hitnaði ýmsum í
hamsi þegar þeir ræddu tildrög
hennar, verk og vinnubrögð. En
við öðru gátu menn ekki búizt.
Eftir á hafa menn líka sannfærzt
um að þessi reikningsskil voru
nauðsynleg forsenda þess að
sjálfstæðismenn gætu nálgazt
hverjir aðra að nýju.
Gömlu vígin
vinnast aftur
Sjálfstæðismenn hafa lagt fram
framboðslista sína í flestum kaup-
stöðum landsins. Um þá hefur
náðst breið samstaða, hvort sem
prófkjör hafa verið viðhöfð eða
ekki. Þessi viðbrögð hins almenna
sjálfstæðismanns verða ekki túlk-
uð á annan veg en þann að fyrir
honum vaki umfram allt að vinna
gömlu vígin aftur í sameinuðum,
sterkum Sjálfstæðisflokki.
ir vinni allir
Kannske eru úrslitin á Akureyri
skýrasti vottur þessa. Þótt allir
hafi ekki verið jafnánægðir yfir
þeim í einstökum atriðum, sem
aldrei getur orðið í prófkjöri, dylst
þó engum, að í þeim felst fyrirheit
um betri samstöðu en verið hefur
um hríð. Önnur ályktun verður
ekki dregin af niðurstöðum
prófkjörsins og þeim hugmyndum,
sem lágu þeim til grundvallar.
Sömuleiðis vekur óskipta at-
hygli, hversu góð samstaða hefur
tekizt með þeim, sem skipa sæti á
framboðsiista Sjálfstæðisflokks-
ins í Reykjavík. Þannig náðist full
samstaða um Davíð Oddsson sem
borgarstjóraefni, svo að sjálfstæð-
ismenn geta gefið sig heilir og
óskiptir að því að endurvinna
meirihlutann í borginni.
Vinstri menn ólu lengi með sér
þá von, að þetta tækist ekki og
lögðu ótrúlega mikið á sig til þess
að reyna að koma illu af stað milli
sjálfstæðismanna í borgarstjórn.
Þeir sitja nú með sárt ennið og
hafa raunar vaknað upp við þann
vonda draum að sundurlyndis-
fjandinn hljóp í þá sjálfa í líki
rauðsokka, þó ekki sé fyrir það að
synja, að kvennalistann prýða
nöfn margra ágætra góðborgara,
sem vilja láta gott af sér leiða. Hið
sama er um kvennalistann á Ak-
ureyri.
saman á ný
Sverð og skjöidur
borgarastéttarinnar
Óhjákvæmilegt er fyrir fólk,
sem telur sig i borgarastétt, að
velta því fyrir sér, hvað í húfi sé
að Sjálfstæðisflokkurinn nái aftur
sínum innri styrk. I þeim efnum
getur verið til leiðbeiningar að
meta þann árangur, sem náðist á
7. áratugnum borið saman við
hinn síðasta. Á viðreisnarárunum
voru áhrif Sjálfstæðisflokksins á
stjórn landsins meiri en nokkru
sinni, bæði fyrr og síðar. Þetta
tímabil einkenndist af bjartsýni
og atvinnuvegirnir hafa aldrei
verið jafnvel undir það búnir að
bæta lífskjörin og færa út kvíarn-
ar og í lok þess. Verðbólgudraug-
urinn hafði verið kveðinn niður og
ýmsir trúðu því að sömu hag-
stjórnaraðferðum yrði áfram beitt
hverjir sem sætu í ríkisstjórn.
Þessir bjartsýnismenn ráku sig
fljótt á hið gagnstæða. Hið gullna
tækifæri gekk okkur úr greipum
við myndun ríkisstjórnar Olafs
Jóhannessonar 1971 og lengst af
síðan hefur óstöðugleiki í efna-
hagsmálum verið eitt helzta ein-
kenni á þjóðfélagi okkar. Á þessu
ári er svo komið, að allur almenn-
ingur hefur misst verðskyn sitt og
verkalýðshreyfingin er raunar bú-
in að gefast upp við að reyna að
Hann lét á sér skilja, að ríkisstjórn-
in yrði að fara frá fyrir kosningar til
að sjálfstæðismenn fengju svigrúm
til að standa saman.
halda kaupmættinum stöðugum
þrátt fyrir góðæri til lands og
sjávar eins og á síðasta ári. Ef
undan er skilinn uppgangstíminn
fyrir sólstöðusamningana 1977,
þegar árangurinn af verkum ríkis-
stjórnar Geirs Hallgrímssonar
var að koma í ljós, hafa ekki verið
skilyrði fyrir því að um raunveru-
lega kaupmáttaraukningu yrði að
ræða nema þá í stuttan tíma, og
þá þannig að allt efnahagslifið
gengi úr skorðum. Fyrir því má
færa sterk rök, að sólstöðusamn-
ingarnir séu einhver mesta
skyssa, sem forystumönnum laun-
þega hefur orðið á í allri sögu
verkalýðshreyfingarinnar hér á
landi. Með skefjalausum áróðri
tókst að vísu að villa mönnum sýn
í bili. Það breytir ekki því, að
flestir eða allir eru fyrir löngu
búnir að átta sig á, að ekki hvarfl-
ar að ábyrgum mönnum enn þann
dag í dag að spenna bogann eins
hátt og gert var í sólstöðu-
samningunum. Síðast nú í vikunni
lét Ásmundur Stefánsson á sér
Kjörorð okkar hlýtur að vera: Stönd-
um aftur saman. Sjálfstæðismaður
með sjálfstæðismanni. Vinnum
gömlu vígin á ný.
skiljast í blaðaviðtali, að í næstu
samningum gæti verkalýðshreyf-
ingin fallizt á að til grunnkaups-
hækkana kæmi ekki ef unnt yrði
að tryggja kaupmáttinn með öðr-
um hætti. Ef þetta er ekki hugar-
farsbreyting skil ég ekki merkingu
orðsins.
Við erum nú í öldudal, það dylst
engum. Urræði vinstri manna, eða
réttara sagt úrræðaleysi, veldur
því að svo skuli vera. Til þess að
við getum fikrað okkur upp á við á
nýjan leik er óhjákvæmilegt að
grípa til þeirra gömlu úrræða
okkar sjálfstæðismanna, sem áður
hafa dugað.
Sjálfstæðisflokkurinn er í senn
sverð og skjöldur borgaranna í
landinu. Við hvað sem þeir vinna
og hvernig sem efnahagur þeirra
er. Það verður skiljanlegt út frá
því eðli flokksins að sameina
menn til átaka og láta efni máls
ráða en ekki hagsmuni þröngs
hóps eða valdaklíku sem ætlast til
þess að fá að sitja við betra borð
en aðrir. Þvílíkt stjórnarfar kann
Rétt fæðuval:
Offita og megrun
Offita og fylgifiskur hennar,
megrunin, eru orðin með erfiðari
heilbrigðisvandamálum á Vestur-
löndum. Þessi grein fjallar um
offituna og varnir gegn henni.
Hvað á fólk að borða til þess
að komast hjá því að fitna um
of? Hvað á það að borða í megr-
un? Hvaða gagn gerir hreyfing?
Og hvað með pillukúra, upp-
skurði, föstur?
Offita myndast á löngum tíma
og andstætt því sem margir álíta
þarf ekki mikið ofát til að verða
feitur. Það er tíminn sem skiptir
sköpum og það þarf langan tíma
til að grennast á ný.
Besta vörnin gegn offitu er að
verða aldrei of feitur. Þeir sem
þegar eiga við þetta vandamál að
stríða verða hins vegar að gæta
þess að velja rétta gerð af megrun-
arkúr.
Orsakir offitu
Allir vita að offita stafar af
því að borðað hefur verið um-
fram þörf, oftast um langt skeið.
Á sama hátt byggist megrun á
því að neyslan er minni en þörf
nemur.
Enn er margt á huldu um orsak-
ir offitunnar. Ljóst er að mikill
hluti mannkyns, ef ekki mannkyn
allt, hefur erft tilhneigingu til
hennar i meira eða minna mæli.
Þessi erfðaeiginleiki kann að
eiga rætur að rekja til þess tíma
þegar maðurinn var hirðingi. Þá
voru þeir sem gátu safnað fitu í
vefina betur settir þegar harðn-
aði í ári.
Engu að síður er margt sem
bendir til þess að mótstaða gegn
offitu sé mismunandi eftir ein-
staklingum. Kann hún m.a. að
vera háð hlutfalli „brúnnar fitu“
í vefjunum.
Hitt er Ijóst, að hvað sem erfð-
um líður er það umhverfið sem
skiptir sköpum og stjórnar því að
miklu leyti hvort tiltekinn ein-
staklingur fitnar um of eða ekki.
Þeir umhverfisþættir sem hér
koma við sögu eru margvíslegir.
Mikilvægasti þátturinn er án efa
fæðuvenjur sem skapast í uppeld-
inu og sú afstaða sem þar myndast
gagnvart holdafari og útliti.
Kyrrsetur setja nú vaxandi svip
á líf Vesturlandabúans. Sá sem
hreyfir sig lítið þarf minna að
borða og á auk þess oft erfiðara
með að beina huganum frá matn-
um á aðrar brautir.
En þótt orkuþörfin hafi minnkað
hefur fæðuframboðið margfaldast.
Ber nú mikið á orkuríkum og bæti-
efnasnauðum mat sem á sennilega
hvað mestan þátt i offitunni.
Því miður er það sykurinn og
ýmislegt feitmeti sem er ódýrasta
fæðan. Allir hafa því efni á að
verða feitir. Grænmetið og önnur
hollvara er aftur á móti það dýr-
asta í fæðinu.
En auk þess að auka orkugildi
fæðunnar eru sykur og fita notuð
til þess að gera fæðuna girnilegri
og bragðbetri. Getur því verið erf-
itt að stilla matarlystinni í hóf.
Sem betur fer hefur þó ýmis-
legt breyst til batnaðar í um-
hverfi okkar sem smám saman
mun vinna gegn offitunni. Gildir
það ekki síst um viðhorf fólks til
holdafars og offitu.
Sú var tíðin að það þótti fínt
að vera feitur. Þarf ekki að orð-
lengja hvaða áhrif slíkur hugs-
unarháttur hefur haft á holda-
far. Að vera með ístru var hrein-
lega stöðutákn.
Annað sem hefur breyst er að
flestir gera sér nú grein fyrir því
að offita er heilsuspillir. Hún
stuðlar að háum blóðþrýstingi
og ýmsum kvillum á borð við
æðahnúta, slitgigt o.fl.
Þrátt fyrir þessar viðhorfs-
breytingar tekur tíma að sporna
gegn offitunni. Börn læra fæðu-
venjur af foreldrum sínum sem
oft hafa ekki náð að tileinka sér
nýja siði og ný viðhorf.
Bandari.sk rannsókn hefur sýnt
að 80% af börnum of feitra for-
eldra veröa offitunni að bráð, 40%
ef annað foreldri er of feitt en að-
eins 8% ef hvorugt á við offitu að
stríða.
Þetta dæmi sýnir hvað fæðu-
venjurnar og sú ómeðvitaða af-
staða sem barnið hefur til holda-
fars getur haft mikil áhrif og
hvað þessi áhrif geta þá teygt sig
fram í tímann.
Megrun og töfrakúrar
Megrunarkúrum má einfald-
lega skipta í töfrakúra og raun-
hæfa kúra. Því miður eru þeir
fyrrnefndu margfalt fleiri. Er
mikilvægt að sem fæstir slysist í
slíka kúra.
Það líður vart það misseri að
ekki komi fram nýr „læknir" eða
„manneldisfræðingur" með nýja
töfraformúlu þar sem fórnar-
lömbunum er lofað gulli og
grænum skógum án mikillar
áreynslu.
Almenningur verður að gera
sér ljóst að töfrakúrar eru ein
helsta tekjulind margra tíma-
rita, „kvennablaða" og fyrir-
tækja sem framleiða sérvörur
fyrir fólk í megrun.
Elestir þcssir kúrar eru í sjálfu
sér ekki heilsuspillandi, þótt til
séu margar undantekningar frá
þeirri reglu. En sá sem ætlar í
megrun á betra skilið en mis-
heppnaðan megrunarkúr.
En hvernig veistu hvort tiltek-
inn megrunarkúr er töfrakúr eða
ekki? Því miður getur reynst dá-
lítið erfitt að greina þarna á
milli, en hægt er að gefa ýmis
almenn ráð.
Töfrakúrar skiptast í sex flokka:
(I) matarkúra, (2) kúra með sér-
stöku megrunarfæði, (3) pillukúra,
(4) áhaldakúra, (5) föstur og siðast
en ekki síst (6) uppskurði.
Matarkúrar af þessi tagi mæla
með að fórnarlambið lifi vikum
saman á fáeinum fæðutegund-
um, t.d. banönum og lamhakjöti
eða einhverri álíka fráleitri sam-
setningu. Forðist þessa kúra.
Kúrar með megrunarfæði
byggja á sérstökum „matvörum"
á borð við megrunarkaramellur,
megrunarduft eða megrunarkex.
Þessir kúrar eru afleitir þar eð
þeir ýta undir það versta í
neysluvenjum fólks.
Pillukúrar eru annar kapítuli í
þessari sorgarsögu. Oftast eru
þetta pillur sem eiga að draga úr
matarlyst. Sneiðið hjá þessum
kúrum. Einu pillurnar sem koma
til greina við megrun eru bæti-
efnapillur.
Áhaldakúrar byggja á sérhönn-
uðum áhöldum fyrir fólk í megr-
un. Oftast er þessi útbúnaður
dýr og gerir ekkert gagn umfram
gönguferðir eða aðra þá breyt-
ingu sem viðkomandi hefur
augastað á.
Föstur ættu enginn að leggja á
sig nema í samráði við lækni.
Það getur verið í lagi að fasta í
dag eða svo, en langvarandi föst-
ur leiða til næringarskorts og
geta stórskaðað heilsuna.
llppskurði í megrunarskyni á
aðeins að nota á sjúklinga sem
verða lífsnauðsynlega að grenn-
ast og þegar öll önnur ráð hafa
brugðist. Þessi leið er því fráleit
fyrir allan þorra fólks.
Niðurstaðan er því þessi: Forðist
alla töfrakúra hversu ákaflega sem
þeim er fylgt eftir með lævíslegum
áróðri framleiðenda, innflytjenda
eða „sérfræðinga“.
Eina raunhæfa leiðin til megr-
unar er góður megrunarkúr.
Slíkur kúr má hvorki skaða
heilsuna né tæma budduna. Um-
fram allt verður hann þó að gera
sitt gagn.
Góður megrunarkúr
Ógerningur er í stuttri blaða-
grein að gera meira en lýsa í
grófum dráttum helstu einkenn-
um góðs megrunarkúrs.
Kúrinn á fyrst og fremst að
byggja á fjölbreyttu fæði úr öllum
fæðuflokkum. Það er mikill mis-
skilningur að megrunarfæði eigi að
vera eitthvert sérfæði.
Nú þegar fer að vora er góður
tími til þess að fara í megrun.
Brúnin léttist, sjálfstraustið vex,
grænmetið kemur á markað,
svigrúm til tómstunda eykst.
Flestir brenna um 2400 hitaein-
ingum (he) á dag að jafnaöi. í
megrunarfæði eiga að vera um
1000-1500 he, þ.e. um það bil
1000 he fyrir konur og 1500 he
fyrir karla.
Megrunarfæði af þessu tagi gef-
ur um það bil 1000 he færra en
venjulegt fæði. Léttist viðkomandi
þá að meöaltali um 1 kíló á viku.
Meiri megrunarhraði er alls ekki
æskilegur.
Auk þess er æskilegt að auka
hófiega hreyfingu. Það er auðvit-
að smekksatriði hve mikil
áhersla er lögð á þennan þátt.
Hver og einn á að velja sér þá
tegund líkamsræktar sem hon-
um hentar best.