Morgunblaðið - 03.04.1982, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. APRÍL 1982
pltrgMj Utgefandi Kfrlffcfcife hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 110kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 7 kr. eintakiö.
Aldarafmæli
þjóðskjalasafns
Upphaf Þjóðskjalasafns íslands er rakið til auglýsingar um Lands-
skjalasafn, sem Hilmar Finsen, landshöfðingi, gaf út 3. apríl 1882 og
birtist í'Stjórnartíðindum það ár. Helztu stofnar að hinu upphaflega safni
munu hafa verið: skjöl landshöfðingja, skjöl stiftyfirvalda, skjöl amt-
mannsembættis yfir suður- og vesturumdæmið, skjöl biskupsembættis,
skjöl landfógeta, skjalasafn hins umboðslega endurskoðanda og eldri skjöi
frá ýmsum embættum vítt um land.
Árið 1899 var ráðinn sérstakur landsskjalavörður, dr. phil. Jón Þor-
kelsson, sem vann að málefnum þess af festu og röggsemi, og hefur safnið
æ síðan haft hina hæfustu starfskrafta. Með lögum nr. 39/1915 er nafni
safnsins breytt í Þjóðskjalasafn íslands. Lögin kváðu svo á að safnið skuli
vera allsherjar þjóðskjalasafn fyrir ísland og staðsett í Reykjavík. í
gildandi lögum um safnið segir að það skuli vera ríkisskjalasafn og lúta
yfirstjórn menntamálaráðuneytis.
Hlutverk safnsins er fyrst og fremst innheimta og varðveizla á öllum
þeim skjalasöfnum opinberra embætta og stofnana ríkisins, sem afhend-
ingarskyld eru, samkvæmt sérstakri reglugerð þar um, skrásetja öll af-
hent skjalasöfn, gefa út skrár um þau, safna öðrum skráðum heimildum
þjóðarsögunnar innanlands og utan og halda opnum lestrarsal fyrir al-
menning.
Þjóðskjalasafn íslands gegnir veigamiklu varðveizlu- og upplýsinga-
hlutverki. Því hafa hinsvegar ekki enn verið búin viðunandi starfsskilyrði,
hvað húsakost varðar, og hefur það verið á hinum mestu hrakhólum. Rætt
hefur verið um að safnið fái núverandi húsnæði Landsbókasafns við
Hverfisgötu til umráða, þegar Þjóðarbókhlaðan kemst í gagnið,en ljóst er
að fleira þarf til að koma, ef vel á að vera.
Morgunblaðið árnar Þjóðskjalasafni íslands velfarnaðar á þessum
tímamótum og væntir þess, að Álþingi búi því hið fyrsta boðlega starfsað-
stöðu í samræmi við hlutverk þess í þágu íslenzkrar sögu og menningar.
Áróðurspési fyrir almannafé
Vinstri meirihlutinn í borgarstjórn Reykjavíkur hefur gert Reykvík-
ingum að greiða hærri útsvör og fasteignagjöld en gengur og gerizt í
nágrannabæjum, s.s. á Seltjarnarnesi, í Mosfellshreppi og Garðabæ. Nú
hefur þessi sami meirihluti ákveðið að nýta hluta þessarar skattheimtu til
að kosta gerð og útburð áróðursbæklings um skipulagsmál borgarinnar,
sem verið hafa mikið deilumál í borgarstjórn. Túlkar bæklingurinn ein-
hliða sjónarmið meirihlutans — og borgarbúar eru látnir borga brúsann.
Hér eru algjörlega ný vinnubrögð á ferð í upplýsingamálum borgar-
stjórnar, jafnvel í tíð núverandi meirihluta, sem eru í senn reginhneyksli
og misnotkun á almannafé. Sjálfstæðismenn fóru fram á það í borgar-
stjórn í fyrradag, að dreifingu bæklingsins yrði frestað, þar til borgar-
fulltrúar hefðu fengið að kynna sér hann og fjalla um hann á hefðbundinn
hátt í borgarstjórn. Jafnframt kröfðust þeir upplýsinga um, hverjir hefðu
samið áróðurspésann og hver kostnaður við hann væri. Öll þessi tilmæli
vóru hunzuð af borgarstjórnarmeirihlutanum, en vinnbrögð hans bera öll
svipmót Alþýðubandalagsins.
Davíð Oddsson, oddviti sjálfstæðismanna í borgarstjórn, sagði m.a. í
umræðu um þetta mál: „Það hefur aidrei fyrr gerst í sögu borgarstjórnar
Reykjavíkur að meirihluti borgarstjórnar hafi notað peninga skattborgar-
anna til þess að dreifa áróðri fyrir kosningar"!
Skattheimta og skuldasöfnun
Hver hefur þróunin verið í skattheimtu ríkisins sem hlutfalls af
þjóðarframleiðslu síðan Alþýðubandalagið skreið upp í ríkisstjórn,
1978, í kjölfar ólöglegra verkfalla, útflutningsbanns á íslenzka framleiðslu
og slagorða um „kosningar sem kjarabaráttu" og „samninga í gildi"?
Stígandinn í ágengni fjármálaráðherra í launaumslög almennings hefur
verið þessi: Árið 1978 var skattheimtan 26,4% af þjóðarframleiðsíu, 1979
27,8%, 1980 28% og 1982 28,3%. Tölur yfirstandandi árs liggja ekki enn
fyrir, en ljóst er af rangri skattvísitölu, nýju tollafgreiðslugjaldi og
ýmsum prósentusköttum í verðlagi, sem hækka í takt við verðbólguna (var
einhver að tala um niðurtalningu?), að stígandi skattheimtunnar 1982
lætur ekki að sér hæða fremur en fyrri daginn!
Ríkisstjórnin á annan stíganda, sem tútnar í takt við skattheimtuna,
sum sé í skuldasöfnun, sem verður helzta arfleifð hennar til framtíðarinn-
ar. í lok árs 1977 var skuld ríkisins við Seðlabanka 149 m.kr., mælt í
nýkrónum, og erlendar skuldir 749. m.kr., samtals 943 m.kr. eða 24,7% af
þjóðarframleiðslu. í lok árs 1980 vóru samsvarandi tölur: skuld við Seðla-
banka 315 m.kr., erlendar skuldir 3.459 m.kr., samtals 3.774 m.kr., eða
28,4%. af þjóðarframleiðslu. Hækkunin í hlutfalli af þjóðarframleiðslu er
3,7%.. Dæmið hefur enn skekkst, þjóðarbúinu í óhag, og í ár slær fjármála-
ráðherra öll fyrri met sín í erlendri skuldasöfnun, þrátt fyrir um 40%
samdrátt í orku- og hitaveituframkvæmdum.
Hér til viðbótar renna ýmsir markaðir skattar, sem áður gengu til
sérstakra verkefna, s.s. launaskattur, beint í ríkissjóð. Þá stendur ríkis-
stjórnin fyrir því að ýmsar stórar ríkisstofnanir eru reknar með veru-
legum halla og skuldasöfnun — og þar liggja reikningar frá innlendum
viðskiptaaðilum á stundum ógreiddir mánuðum saman, oft vaxtalaust, þó
refsivöxtum sé tafarlaust beitt ef hinn almenni borgari verður of seinn á
sér að tæma launaumslagið í ríkishítina. Síðan bítur fjármálaráðherra
höfuðið af skömminni með því að hreykja sér af skuldastöðu ríkissjóðs
gagnvart Seðlabankanum — þegar þann veg er litið framhjá fjölda þátta
ríkisbúskaparins og fjárlagadæmisins.
Litið inn á æfingu á
Pólýfónkórinn, Hamra-
hlíöarkórinn, Kór Öldutúns-
skóla, kammerhljómsveitir,
einsöngvarar og einleikarar
leggja nú kapp á síðustu æf-
ingar fyrir tónleika á föstu-
daginn langa og laugardag
fyrir páska þar sem flytja á
Mattheusarpassíu Bachs.
Minnist Pólýfónkórinn með
þessu átaki 25 ára afmælis
síns og fær til liðs við sig
framangreinda aðila. Ingólf-
ur Guðbrandsson, sem
stjórnað hefur Pólýfónkórn-
um frá upphafi, stjórnar á
tónleikunum um 315 manna
hópi er tekur þátt í flutningn-
um. Mbl. leit í vikunni á æf-
ingu hjá Pólýfónkórnum og
ræddi stuttlega við nokkra
kórfélaga. Ráðgert er einnig
að ræða við aðra er standa að
þessum flutningi.
Nánast á hverju kvöldi síðustu daga og um helgina eru æfingar hjá Pólýfónkórnum
aðstöðu.
Ekki kvíði —
miklu frekar
tilhlökkun
Rabbað við Sigrúnu Jó-
hannsdóttur, Þórdísi Wium
og Kjartan Örn Kjartansson
— Okkur finnst að stjórnandi kórs-
ins, Ingólfur Guðbrandsson, eigi þökk
skilið fyrir þá þolinmæði er hann sýn-
ir okkur og fyrir þá miklu vinnu sem
hann innir af hendi til að takast megi
að flytja þetta mikla tónverk, sögðu
þau Sigrún Jóhannsdóttir, Þórdís
Wium, sem báðar syngja altrödd, og
Kjartan Örn Kjartansson bassi.
— Þegar svo stutt er í tónleikana
eru æfingar tíðari og fólkið hittist
oftar og er ánægjulegt að kynnast
kórfélögum sínum þannig betur og
betur, en kórinn heldur einnig árs-
hátíð og þannig er nokkurt félagslíf
í kórnum auk hins reglulega tón-
leikastarfs, sögðu þau einnig.
— Ég var í kórnum fyrir 7 árum
og þá í 2 ár, en síðan fór ég m.a. í
Öldungadeildina og þá var ekki
mikill tími eftir til að starfa í kór.
Þó stóðst ég ekki mátið þegar ég
vissi hvað til stóð þótt ég sé ekki
enn búinn með Öldungadeildina, en
þar er ég þó á síðasta vetri. Þetta
hefur verið mjög ánægjulegt, enda
er Bach mitt uppáhaldstónskáld.
Nei, það er enginn kvíði á ferðinni,
miklu frekar er um tilhlökkun að
ræða, sagði Sigrún.
— Mig langaði til að kynnast
þessu og sé ég svo sannarlega ekki
eftir því, enda finnst mér ég hafa
lært af því töluvert, en í raddþjálf-
uninni lærum við að beita röddinni.
Ég hef gaman af allri tónlist og
stjórnandinn vekur áhuga hjá
okkur fyrir þeirri tónlist sem við
erum að vinna að, sagði Þórdís
Wium.
— Allt frá því ég var smástrákur
hef ég stundað nám í tónlist og hef
því kynnst ýmiss konar tónlist
nokkuð, en ég er nú í fiðlunámi.
Kvíði? Nei, ekki þegar ég tek þátt í
flutningi sem þessum, frekar myndi
ég kvíða fyrir ef ég ætti að standa
einn að einhverjum flutningi, sagði
Kjartan Örn Kjartansson, en hann
hóf að syngja með kórnum um síð-
ustu áramót.
Ásmundur Guðmundsson:
í verkinu skipt
ast á harmur
og gleði
— Ég hefi haft mikla ánægju af
þessu starfi og lært mikið á því að
koma svona aftur og syngja með kór,
en það eru ein 15 ár siðan ég var i kór
síðast og er þetta annar vetur minn
núna með Pólýfón. Ennþá á ég samt
langt í land með að ná nokkurri þjálf-
un, en hef farið á námskeið og verið í
raddþjálfun.
Verkið er mjög dramatískt, en þó
skiptist mikið á gleði og harmur og
kemur oft út úr því skemmtiieg
flétta. Verkið finnst mér eiga margt
sameiginlegt með Jóhannesarpassí-
unni, en Mattheusarpassían er þó
fjölbreyttari. Það hefur verið mjög
ánægjulegt að syngja með kórnum,
erfitt líka, en okkur er held ég öll-
um ljóst að svona nokkuð tekst ekki
nema menn ræki æfingar vel. Auð-
vitað geta komið upp óvæntar að-
stæður og menn geta orðið frá að
hverfa um tíma. Hér verða menn að
vera í þessu af heilum hug og ein-
beita sér að þessu verkefni.
Kolfinna Sigurvinsdóttir:
Er mjög stór-
kostlegt verk
— Þetta er 22. ár mitt með Pólý-
fónkórnum og ég var því með fyrir 10
árum þegar við sungum hluta Matthe-
usarpassíunnar. Þá söng ég reyndar
alt í kór II, en nú er ég sópran í kór I.
Ég fór nefnilega að stunda söngnám
og reyndist vera sópran þegar allt
kom til alls.
Verkið? Já, mér finnst það stór-
kostlegt og það er spennandi að
heyra hvernig verkið tekur á sig
endanlega mynd, en textarnir eru
ýmist á þýsku eða íslensku. Gerðar
eru þær kröfur til kórfélaga að þeir
kunnið að lesa nótur og tekur því
yfirleitt ekki langan tíma að koma
viðfangsefnum okkar saman, en
síðan fer mikill tími í að fínpússa