Morgunblaðið - 20.05.1982, Blaðsíða 6

54
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 20. MAÍ1982
íslendingar, tökum forystu
Eftir Sigfús J.
Johnsen
íslendingar, tökum forystu í mál-
efnum aldraðra. Sýnum í verki að
við eigum hér verk að vinna, sem
taka má á af álíka djörfung og dugn-
aði og reynd var á í sameiginlegri
baráttu okkar til útrýmingar berkla-
veikinni.
Sýnum nágrannaþjóðum okkar og
hcimínum öllum að við eigum þann
kraft, samstöðu og vilja að við með
sameiginlegu átaki getum lyft Grett-
istaki öðrum þjóðum til eftirbreytni
um að bæta hag og aðstöðu fatlaðra
og aldraðra. Vitandi það að báðir
þessir hópar fara stöðugt vaxandi.
Annarsvegar með lengingu lifaldurs
okkar og stöðugt vaxandi fjölda um-
ferðarslysa.
Ég fæ ekki betur séð en flest rök
hnígi að því að hér ættum við að
vera einhuga. Vísa ég þá til þeirra
lagafrumvarpa, sem lögð hafa ver-
ið fram á sl. þingi s.s. Frumvarp
til laga, mál nr. 257, um málefni
aldraðra, en þar segir í 1. gr.:
„Login miða að því, að aldraðir
geti svo lengi sem verða má búið
við eðlilegt heimilislíf, en jafn-
framt sé séð fyrir nauðsynlegri
stofnanaþjónustu, þegar hennar
er þörf.“
Og í frumvarpi til laga um mál-
efni fatlaðra, mál nr. 145, segir í 1.
gr.: „Markmið þessara laga er að
tryggja fötluðum jafnrétti og
sambærileg lifskjör við aðra þjóð-
félagsþegna, og skapa þeim skil-
yrði til þess að lifa eðlilegu lífi og
hasla sér völl í samfélaginu þar
sem þeim vegnar best.“
Þá má og vitna til ályktunar
Landsfundar Sjálfstæðisflokksins
um heilbrigðismál, en í 6. gr. segir
svo: „Sérstök áhersla verði lögð á
úrbætur í hjúkrunarmálefnum
aldraðra og skipulegri öldrunar-
þjónustu komið á.“
í 7. gr., Málefni fatlaðra, segir:
„Sjálfstæðisflokkurinn telur
nauðsynlegt að málefni fatlaðra
og öryrkja séu tekin fyrir sem ein
heild og ávallt gætt að þvi að þeim
verði búin aðstaða til jafns við
aðra þjóðfélagsþegna." Þá segir og
í sömu grein: „Félagssamtökum
fatlaðra verði veittur aukinn
stuðningur af hálfu hins opinbera
til að þau megi efla starf sitt.“
Hver er svo framkvæmdin?
Að öllum þessum fögru orðum
sögðum blasa enn við dæmi, sem
eru óleyst og nefni ég hér nokkur.
Eftir að fatlaður maður hefir
fengið þá bestu umönnun sem völ
er á á mjög svo góðum sjúkrahús-
um okkar og endurhæfingarstöðv-
um verður hann fyrr eða síðar að
fara út af stofnuninni og þá blasir
nakinn veruleikinn við. Hvað með
húsnæðið, farartækið og vinnuna?
Nær allir kjósa að mega lifa eðli-
legu fjölskyldulífi. En fjölskyldu-
líf án húsnæðis utan stofnunar
getur aldrei talist eðlilegt. Þörf
mannsins fyrir að sýna sig og sjá
aðra er bundin hans eigin farar-
tæki. Og til að standa svo undir
öllum þessum rekstri sem við öll
gjörþekkjum þarf tekjur. Trygg-
ingabætur einar eru langt frá því
að vera mögulegar í þvi formi, sem
þær nú eru, til að standa undir
rekstri venjulegs heimilis. Hvað
þá heimilis með hinar ýmsu sér-
þarfir. Við skulum gera okkur
fyllilega grein fyrir því að án
heimilis fer einstaklingurinn ekki
út af viðkomandi stofnun, nema
þá að honum sé varpað inn á
heimili foreldra, ættingja eða
vina, sem í flestum tilfellum vilja
létta undir með viðkomandi. En
þetta ágæta fólk hefir hvorki að-
stöðu, getu né búnað til að taka á
sig slíkt álag.
Svo verður viðkomandi einstakl-
ingur félagslega og andlega niður-
brotinn við að þurfa að liggja upp
á þessu fólki.
Þörf hans fyrir almennan
vinnustað verður stöðugt meira
krefjandi eftir því sem hann að-
lagast nýjum aðstæðum og lærir
að þekkja takmörk sín. Verði hann
hins vegar fyrir vonbrigðum á
hinum verndaða vinnustað þar
sem honum með ásetningi er
gjarnan hlíft við ákveðnum stað-
reyndum, sem hann hlýtur fyrr
eða síðar að þurfa að takast á við,
getur það markað varanleg ör í
sálarlíf hans og hann dregst á ný
inn í sina fyrri vonlausu einangr-
un.
Hér stefnir í einangrun. Aðstaða nær engin til að vera sjálfum sér nægur.
Almennir vinnustaðir
Gera verður atvinnurekendum
ljóst þegar í upphafi er þeir ráða
til sin fólk með mikla starfsorku,
að þessu fólki verður ekki ætlað að
sitja t.d. í hjólastól frá átta að
morgni til fimm að kvöldi. Slíkt er
nær óhugsandi. Enda ekki réttlátt.
Hvað með eftirlaunamanninn
og konuna? Nær óteljandi mögu-
leikar til vinnu geta blasað við
slíkum einstaklingum, sem flestir
hafa mjög lítið skerta starfsorku,
en hafa þörf fyrir hlutadagsstörf
og blendni við atvinnulífið og
sjálft lífshjólið. Það má ekki ein-
angra slíkt fólk á stofnunum, eða
hafa það afskiptalaust á heimilum
sínum. Það verður að geta átt kost
á aðstoð og hjálp utan þess tíma,
sem slík heimilishjálp er veitt frá
flestum félagsmálastofnunum.
Sama gildir um hið ólýsanlega
álag á fjölskyldur sem búa með
afkvæmi sín, ættingja eða vini,
sem andlega, likamlega eða á ann-
an hátt eru skertir einhverju því
er við hin venjulega ættum að
vera svo þakklát fyrir að hafa.
Hér þarf viðkomandi fjölskylda á
því að halda að geta snúið sér til
ábyrgra aðila, sem geta leyst úr
þessum vanda. T.d. þegar fjöl-
skyldan, foreldrar eða þeir er hlut
eiga að máli vildu sjálfir geta tek-
ið þátt i eðlilegu samfélagslífi eins
og það blasir við okkur í dag.
Gagnvegir
Nú er þegar kominn vísir að
slíkri alhliða þjónustumiðstöð sem
hefur þau áform að sinna hinum
fjölþættu vandamálum, sem að-
Hvar eru allar sérhönnuðu íbúðirnar, sem hæft gætu fotluðum og öldruðum í íbúðarhverfum og blokkum? Þetta er
eina íbúðin á íslandi, sem sérhönnuð er fyrir fatlaða. Hér fær hann að vera 6—9 mánuði til að aðlagast breyttum
aðstæðum. En hvað tekur svo við?
Sigfús J. Johnsen
eins hefir verið drepið stuttlega á
hér að ofan.
Hópur ungra manna og kvenna
sem vilja leggja sitt lóð til aðstoð-
ar hafa nú stofnað með sér sam-
tök, er í fyrstu voru samtök endur-
hæfðra mænuskaddaðra, „SEM“,
en eru nú opin öllum frjálsum fé-
lögum og einstaklingum er vildu
vinna að þessari viðbótarþjónustu
utan hins venjulega vinnutíma.
Fyrir fatlaða, aldraða og alla þá
aðra er þörf hefðu fyrir slíka að-
stoð.
Nefnum hér í lokin aðeins eitt
litið dæmi af mörgum:
Öldruð kona, sem búið hafði í eig-
in íbúð, varð fyrir því að detta
heima hjá sér og rifbeinsbrjóta
sig. Vegna þess að ekki var völ á
heimilishjálp og/ eða hjúkrun eft-
ir venjulegan vinnudag, þá varð að
koma konunni fyrir á Borgarspít-
alanum, þar sem hún hafði ekki
þörf fyrir sérstaka læknisfræði-
lega meðferð, en engu að síður
varð hún gegn vilja sínum að
teppa rúm fyrir öðrum, er þangað
hefðu átt brýnt læknisfræðilegt
erindi.
Hér hefðu Gagnvegasamtökin,
byggð upp af læknum, hjúkrunar-
fræðingum og að meginhluta
Dagsbrúnarverkarrtönnum, Sókn-
arkonum heimavinnandi hús-
mæðrum o.s.frv., getað leyst þenn-
an vanda og það á mun ódýrari og
að mínu mati hentugri máta en
raun varð á. Við skulum muna að
þá aðstoð, er oftast vantar, er nær
ávallt á færi hins venjulega
manns að veita.
Nú ættum við íslendingar að setja
okkur það mark að verða leiðandi
afl meðal þjóða heims og búa svo í
haginn með samræmdri verkaskipt-
ingu að renna traustum stoðum und-
ir þaö sem hér má betur fara. Tak-
andi fullt tillit til þess sem miður
hefir farið í þjóðfélaginu og viður-
kcnna það, en stefna að því að bæta
um og búa betur í haginn. Líkt og
gert var með stórátaki íslenskrar
þjóðar í baráttunni við að útrýma
berklaveikinni af landi okkar.
Margt vantar enn svo stofnun
Gagnvega verði hrundið af stað.
Viljir þú leggja þeim lið, þá hafðu
samband við skrifstofu þeirra að
Þangbakka 8—10 eða hringdu.
Síminn er 75511.
Nýting á nútimalegri tækni fyrir hinn fatlaða.
Endurhæfing áður en haldið er út í lífið á nýjan leik.