Morgunblaðið - 13.06.1982, Blaðsíða 8

56
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. JÚNÍ 1982
Hvers vegna var breski rithöfundurinn
P.G. Wodehouse skyndilega aðlaður
á gamalsaldir árið 1975 — eftir að
hafa verið álitinn föðurlandssvikari í 34
ár? í nær fjörutíu ár hefur
leyndardómurinn um athafnir
P.G.Wodehouse á seinni stríðs
árunum verið læstur í skjalahirslum
bresku leyniþjónustunnar — en nú
eftir áralangar tilraunir hefur Ian
Sproat fengið leyfi breska
innanríkisráðuneytisins til að gramsa í
„Wodehouse-skjölunum“ og
sannleikurinn er kominn í ljós. P.G.
Wodehouse er alsaklaus af öllum
landráðarbrigslum.
Jakob F.
Ásgeirsson
tók saman
Pelham Grenville Wodehouse
fæddist hinn 15. október árið
1881 í Guilford í Surrey á Eng-
landi. Hundrað árum síðar og
næstum 100 bókum, er hann enn
metsöluhöfundur. Hann var stílisti
mikill og fáir skrifuðu betri ensku
en P.G. Wodehouse. Rithöfundar
jafn ólíkir sem Evelyn Waugh og
George Orwell; J.B. Priestley og
Noel Covard; Ian Flemming og T.S.
Eliot; Iris Murdoch og John Betje-
man — allir hafa þeir lofað P.G.
Wodehouse sem afburða rithöfund.
Hann hafði snilligáfu: skapari
Bertie Wooster og Jeeves. Þá skap-
aði Wodehouse t.d. Psmith og
ábúendur „Blandings Castle", Ems-
worth lávarð, son hans, Frederick,
þjóninn Beach og svínið Empress.
Sumar bækur hans eru klassískar,
svo sem „The Code of the Woost-
ers“, „Carry on, Jeeves", „Leave it
to Psmith", „My man, Jeeves",
„Ring for Jeeves", svo fáeinar séu
nefndar. Wodehouse segir á einum
stað: „Ég held það séu tvær aðferð-
ir til að skrifa skáldsögu. Önnur er
sú sem ég nota, að búa til eins kon-
ar söngleik án tónlistar og horfa
alfarið framhjá hinu raunverulega
lífi — hin aðferðin er að kafa til
botns í lífinu og kæra sig kollóttan
um allt annað!"
Eitt sinn var það sem þeir hitt-
ust í Oxford, Hugh Walpole og
Wodehouse. Það var skömmu eftir
að Hilaire Belloc hafði sagt að
Wodehouse væri besti þálifandi
enski rithöfundurinn (1938). „Það
var náttúrulega bara góður brand-
ari,“ sagði Wodehouse, en Hugh
hafði þungar áhyggjur af þessum
ummælum. Hann vék sér að Wode-
house og sagði:
„Hefurðu heyrt það sem Belloc
sagði um þig?
Wodehouse kvaðst hafa heyrt
það.
Ég er að velta fyrir mér af
hverju hann sagði það.
Ég líka, sagði Wodehouse.
Löng þögn.
Ég get bara ekki komið þessu
heim og saman, sagði Hugh.
Ekki heldur ég, sagði Wode-
house.
Önnur löng þögn.
Þetta er svo einkennileg fullyrð-
ing, sagði Hugh.
Mjög einkennileg, tók Wode-
house undir.
Aftur löng þögn.
Ajæja, andvarpaði Hugh fegin-
samlega, eins og hann hefði fundið
lausnina: Gamli maðurinn er að
verða ansi gamall!"
Þessa sögu segir Wodehouse í
einni bóka sinna og líka þessa
skrýtlu, þar sem hann gerir grín að
vinsældum sínum:
Now! sáluga, að þau séu þrjú mik-
ilvægustu skjölin í leynimöppu um
Wodehouse.
I fyrsta lagi er þar að finna
nákvæma umsögn Wodehouse
sjálfs á athöfnum sínum frá
1940—44. í öðru lagi er um að ræða
skýrslu Cussen majórs í bresku
leyniþjónustunni um rannsókn
hans á Wodehouse-málinu, sem
talið er lokið þann 28da september
1944. í þriðja lagi eru það upp-
skriftir á útvarpsflutningi Wode-
house.
Þá er einnig í skjalamöppu þess-
ari eiðsvarin umsögn konu Wode-
house, Ethel, athugasemdir ýmssa
sem hittu Wodehouse að máli
seinni stríðsárin, nákvæm úttekt á
fjárhagsstöðu Wodehouse þessi ár,
bréf hans til breskra ráðamanna,
örvæntingarfullar tilraunir til að
svara fölskum orðrómi um Ber-
línar-útvarpsþættina og samband
hans við nasista — og fleira þess-
legjt-
Akærurnar. I stuttu máli var P.G.
Wodehouse sakaður um eftirfar-
andi:
1. Hann gerði enga tilraun til að
flýja frá heimili sínu í Frakk-
landi, þó innrás Þjóðverja væri
yfirvofandi.
2. Kona hans og hann héldu nasist-
um veislur á heimili sínu.
3. Þegar Wodehouse var í fanga-
búðunum naut hann forréttinda
vegna samvinnu sinnar við Þjóð-
verja.
4. Hann hafði samúð með málstað
Þjóðverja.
5. Honum var sleppt úr fangabúð-
unum, þegar hann samþykkti að
flytja áróður í þýska útvarpið.
6. Hann lifði á kostnað Þjóðverja í
fyrirlitlegum munaði það sem
eftir lifði stríðinu, bæði í Berlín
og París.
Þessar voru ásakanirnar og þeir
sem báru þær fram voru háttsettir
menn og ráðamiklir, sem gerði
ásakanirnar enn alvarlegri fyrir
bragðið. Breska ríkisútvarpið flutti
samkvæmt boði Duff Cooper, upp-
lýsingamálaráðherra, eitthvert
óþvegnasta níð um P.G. Wodehouse
sem nokkru sinni hefur verið út-
varpað um einn mann. Sá sem
samdi áróðurinn var William
Connor, dálkahöfundur Daily Mirr-
or. Hann réðist á Wodehouse með
slíkum orðum sem „kvislingur",
„ríkur glaumgosi sem seldi nasist-
um sálu sína fyrir dúnmjúkt rúm“,
„maðurinn sem seldi föðurland
sitt“, „auðkýfingur sem reynir að
gera sinn stærsta sölusamning; að
selja land sitt“.
Þá voru bækur Wodehouse fjar-
lægðar úr nokkrum almennings-
landráðamaðurinn
þar til í júnímánuði 1940. Þá hand-
tóku nasistar hann í Frakklandi,
dæmdu hann í fangabúðir, slepptu
honum og færðu til Berlínar, þar
sem Wodehouse flutti fimm þætti á
ensku í þýska útvarpið — sem
leiddi til þess að hann var brenni-
merktur sem landráðamaður.
Wodehouse var 58 ára gamall, þeg-
ar nasistar handtóku hann og hann
lifði með landráðastimpilinn allt
til dauðadags 1975. Hann var aldrei
hreinsaður. í þrjátíu og fjögur ár
mátti hann bera þennan kross, að
vera talinn föðurlandssvikari í
heimalandi sínu. Hann gerðist
bandarískur þegn árið 1955 og átti
heima þar vestra mikinn part ævi
sinnar. Skömmu fyrir dauða hans
aðlaði Elísabet Bretlandsdrottning
þennan aldna rithöfund og við það
tækifæri sagði hann í viðtali við
BBC, sáttur við Guð og menn:
„Nú á ég enga ósk framar, þegar
ég hef verið aðlaður og búið að
setja vaxmynd af mér í Madame
Tussaud-safnið!"
Hann lést nokkrum mánuðum
síðar, 93ja ára að aldri.
Ian Sproat, sá sem barðist fyrir
því að fá að fara í gegnum
Wodehouse-skjölin, segir í grein í
Góðleg gömul kona sat við hlið
hans í matarboði eitt sinn. Hún var
ákaflega upp með sér að fá að sitja
til borðs með hinum fræga rithöf-
undi og gerði ekki annað en að dá-
sama verk hans allt kvöldið. Hún
sagði að synir hennar bæru tak-
markalausa virðingu fyrir honum
og söfnuðu bókum hans.
Það verður aldeilis upplit á þeim,
sagði gamla konan loks og hló við,
þegar ég segi þeim, að ég hafi setið
til borðs með Edgar Wallace!
Wodehouse var besti karl. Góð-
gjarn, hreinskilinn, örlátur, jafn-
lyndur og hamingjusamlega
kvæntur. Hann var vinnuþjarkur
og í alla staði ánægður með lífið —
V
Wodehouse
Case Now
A Mystery
M.P.s ask why uk«
— • ** »> «Ke«6»£MY.
Wodehouse:
no prosecution

odehouse
ln»iiltcd
Brilotu
«* »*» •
Kom'MriV9 bf P f« W
w«» rtennuncM m »» Camitnto ttM Hl*hl
írtifi tUtf Otföfdt A
r wu>

Nodehouse downed whil
EM Britons I
MaMt . _ tturn. >w utwHHMvfl
Söiec/..
..

su
ÍSK
Tt —
55S--3
Dæmi um frá-sagnir breskra fjölmiðla af athöfnum Wodehouse í skugga
nasismans.